Ders Kitaplarının Analizine Ait Sonuçlar

İlköğretimde Milli Eğitim Bakanlığı tarafından öğrencilere dağıtılan ders kitaplarındaki atom modelleri incelendiğinde, kullanılan resimlerin geçerli ve son atom modelinden farklı olduğu ve modeller arasında tutarlılık olmadığı dikkati çekmiştir. İlköğretim ders kitaplarında her sınıfta ayrı bir atom modeli karşımıza çıkmaktadır. Hatta 7. sınıf ders kitabında 4 farklı çeşit atom modeli yer almaktadır. Kullanılan atom modelleri tam anlamıyla hiçbir tarihsel modele ve Modern Atom Teorisine uymamaktadır. Kabaca Modern Atom Teorisinin basitleştirilmişi verilmeye çalışılmış, ancak hedeften uzaklaşılmış ve araya benzeşim modelleri serpiştirilmiştir. Programda öğretmene, derste kullanılacak atom modeli için açık ve net bir açıklama yapılmazken, ders kitabında da açık ve net bir model vurgulanmamıştır. Sonuç olarak öğrenciler her basamakta farklı bir modelle karşılaşıp, farklı bir modeli özümsemeye çalışmaktadırlar.

İlköğretim ders kitaplarından sadece 7. sınıf kitabında, atom konusunda model yaratma ile ilgili bir etkinlik yer almıştır. Bunun dışında öğrencilerin modelleştirme yeteneklerini geliştirebilecek herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Aynı zamanda bu etkinliklere programda yer verilmemiştir. Daha önce belirtilen

ilköğretim müfredatının herhangi bir yerinde modelleştirme becerilerini geliştirme amaçlı bir bölüm yoktur.

Ortaöğretim ders kitapları incelendiğinde, 9. sınıfta, atomun tarihsel gelişimi anlatılırken tüm tarihsel modellere ayrıntılı bir şekilde yer verilmiştir. Bu kitaplarda herhangi bir benzeşim modeline yer almamıştır. Thomson atom modeli açıklanırken üzümlü kek veya karpuza benzetilebileceği vurgulanmıştır. Günümüzde geçerli ve son teori olan Modern Atom Teorisi anlatılırken ise bu teoriye uyan bir modele yer verilmemiştir. Bunun yerine birbirinden kopuk bir şekilde s, p ve d orbitallerinin şekilleri verilmiştir. 10. sınıfta Radyoaktivite konusunda ise tüm bu modellerden farklı bir atom modeli yer almıştır. Özellikle Biyoloji ders kitabında tamamen benzeşimlere dayalı yepyeni bir atom modeline yer verilmiştir. Öğrencilerin çizimlerinde bu modele rastlanması ders kitabında yer alan bu modelden etkilenildiğini bize göstermektedir. Buradan hareketle ortaöğretim kitaplarında da en son kabul edilen atom modeline rastlanmadığı ve tam anlamıyla tutarlılık olmadığı söylenebilir.

Ortaöğretim ders kitaplarında model kavramı ile ilgili çok kısa bir açıklama yapılırken atom konusunda model yaratma ile ilgili bir etkinlik planlanmıştır. Model tasarlama konusuna öğrencilerin modelleştirme yeteneklerini geliştirme amacıyla müfredatta yer verilmiş ve ayrı bir konu olarak işlenmiştir.

Tüm bu sonuçlardan hareketle atomun yapısının doğru olarak öğretilebilmesi ve öğrencilerin zihinlerinde atomik yapı ile ilgili doğru zihinsel modellerin oluşturulabilmesi için Fen Bilgisi - Kimya öğretmenlerine, program –ders kitabı hazırlayanlara ve öğretmen yetiştirenlere şu önerilerde bulunulabilir.

Öğretmen Yetiştirenler:

- Fen Bilgisi , Kimya, Fizik ve Biyoloji öğretmenadayları atomun bu probleminden haberdar edilmeli. Bu problemin sadece atom konusunda değil, model ve benzeşim kullanılan her konuda karşılarına çıkabileceği vurgulanmalıdır.

- Fen Öğretmen adaylarına öğrencilerin modelleştirme yeteneklerini geliştirecek etkinlik hazırlama fırsatı verilmelidir.

Program-ders kitabı hazırlayanlar:

- Programda ve ders kitaplarında bilim adamları tarafından kabul edilen günümüzde geçerli ve son atom modelleri kullanılmalı, yanlış şekil ve benzeşimler kaldırılmalıdır.

- İlköğretim müfredatı ve ders kitapları için, konuyu kolaylaştırmak amacıyla, Modern Atom Teorisine temel oluşturacak açık ve net bir atom modeli belirlenmeli, ders öğretmenleri bu konuda bilgilendirilmelidir.

- Programda ve ders kitaplarında, modelleştirme yeteneğinin geliştirilmesine ve model-benzeşim kavramlarının eğitimine zaman ve fırsat sağlanmalıdır.

Fen Bilgisi ve Kimya Öğretmenleri:

- Derslerde yanlış benzeşim ve şekillerin kullanılmasından kaçınılmalı, gereklilik halinde, açıklama yaparak dikkatli bir şekilde kullanılmalıdır.

- Derslerde, benzeşim, mecaz ve modellerin ne demek olduğu, gerçekliğin nerede başlayıp nerede bittiği konusunda öğrencilerle tartışılmalıdır. Öğrenciler modellerin sınırlılık ve faaliyet alanından haberdar edilmelidir.

- Öğrencilerin modelleştirme yetenekleri geliştirilmeli, model yaratma fırsatı verilerek bu yönde etkinlikler düzenlenmelidir.

- İlköğretim Fen Bilgisi derslerinde , anlatılan teorinin geçerliliğini yitirdiği vurgulanmalıdır.

- Ortaöğretim Kimya derslerinde atom teorileri anlatılırken; bazı teorilerin bugün geçerli olmadığı belirtilmeli, bir teoriden diğerine neden geçildiği, yeni gelen teorinin öncekinin hangi eksiklerini tamamladığı vurgulanarak öğrencinin zihninde konunun doğru olarak yapılanması sağlanmalıdır.

KAYNAKLAR

[1] Senemoğlu, N., Gelişim, Öğrenme ve Öğretim, Özsen Matbaası, Ankara, (1998), 39-94

[2] Gürol, M., “Aktif Öğrenmeyi Temel Alan Oluşturmacı Öğrenme Tasarımının Uygulanması ve Başarıya Etkisi”, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, s:7, (2003)

www.manas.kg/pdf/sbdpdf7/Gurol.pdf

[3] Özden, Y., Öğrenme ve Öğretme, Önder Matbaacılık, Ankara, (1999), 24-39 [4] Prof. Dr. Leman Tarhan, Bilişsel Yapılandırmacı Öğrenme Ders Notları [5] Brooks,G. J., Brooks, G. M., Constructivist Classrooms,

http://129.7.160.115/inst5931/contructivist.html

[6] Ayas, A., Çepni, S., Johnson, D., Turgut, F., Kimya Öğretimi YÖK/ Dünya Bankası M.E.G.P., Ankara, (1997), 3.1-3.11

[7] Bülbül, B., Yapısalcı (Constructivist) Öğrenme Modelinin Çekirdek Kimyası Öğretiminde Uygulanması, Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir (2001)

[8] Harrison, A., “Thinking and Working Scientifically: The Role of Analogical and Mental Models”, The Australian Association For Research in Education, Fremantle, WA,(2001)

[10] Harrison, A. and Treagust, D., “Secondary students’ mental models of atoms and molecules: implications for teaching Chemistry”, Science Education 80(5), (1996), 509-534

[11]Gürdal, A., Şahin, F., Çağlar, A., Fen Eğitimi, İlkeler, Stratejiler ve Yöntemler, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Yayınları, İstanbul, (2001)

[12] Nakiboğlu, C., Karakoç, Ö., Benlikaya, R., “Öğretmen adaylarının atomun yapısı ile ilgili zihinsel modelleri” Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 4, (2002), 88-98

[13] Coll, R., Treagust, D., “Learners’ mental models of metalic bonding: A cross- age study”, İnc. Sci. Ed. 87, (2003), 685-707

[14] Science Process Skills

http://scied.gsu.edu/hanna/TAD/processskills.htm

http://clayton.k12.ga.us/edusvc/instruct/science/Processskills.htm

[15] Gilbert, J., Justi, Models and Modelling in Chemical Education, Ed. Gildert, J., Chemical Education:Towards Research based practice. Secaucus, NJ, USA: Kluver Academic Publishers, (2003) 59-62

[16] İlköğretim Okulu Fen Bilgisi Dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıf) Öğretim Programları, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Karar no: 387, (2000)

[17] Kimya Dersi (9, 10, 11. sınıf) Öğretim Programları, T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı, Karar no:127, TD 2359, (1992)

[18] Taber, K., “The Atom in the Chemistry Curriculum: Fundamental Concept, Teaching Model or Epistemological obstacle?”, Foundations of Chemistry, 5, (2003), 43-84

[19] Gilbert, J., Boulter, C., “Medels in Explanation, Part 2: Whose voice? Whose ears?” , Int. J. Sci. Educ., Vol.20, No:2, (1998), 187-203

[20] Işık, N., Şirin, S., Ülker, S., Arslan, A., Gökçe, N., Güney, S., İlköğretim Fen Bilgisi 4 Ders Kitabı, Devlet Kitapları, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 2004

[21] Güngör, B., Dökme, İ., Ülker, S., Yıldıran, N., Aydınlı, R., Baş, B., İlköğretim Fen Bilgisi 6 Ders Kitabı, Devlet Kitapları, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 2003, 109

[22] Büyük, Ş., Baş, B., Salmaner, V., Görür, N., İlköğretim Fen Bilgisi 7 Ders Kitabı, Devlet Kitapları, Basım Matbaacılık A.Ş., İstanbul, 2002, 37-42

[23] Çelik Kalyoncu, A., Kavas, B., Tiryaki, N., Salmaner, V., İlköğretim Fen Bilgisi 8 Ders Kitabı,Devlet Kitapları, Feza Gazetecilik A.Ş., Ada Matbaacılık LTD. ŞTİ., Ankara, 2002, 16

[24] Karaca, F., Lise Kimya 1 Ders Kitabı, Paşa Yayıncılık Ltd., İmaj İç ve Dış Ticaret A.Ş. Matbaacılık, Ankara, 2003, 61-76

[25] Karaca, F., Lise Kimya 2 Ders Kitabı, Paşa Yayıncılık Ltd., İmaj İç ve Dış Ticaret A.Ş. Matbaacılık, Ankara, 2003, 59

[26] Kalyoncu, C., Çakmak, Y., Lise 1 Fizik Ders Kitabı, Devlet Kitapları, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 2002

[27] Börü, S., Öztürk, E., Cavak, Ş., Lise Biyoloji 1, Devlet Kitapları, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 2001