Depolama

Depo ve depolama ile ilgili çok çeşitli nitelikte tanım ve açıklama olmakla beraber Türk Dil Kurumu Sözlüğünde depo; ”korunmak, saklanmak veya gerektiğinde kullanılmak için bir şeyin konulduğu yer, ardiye” olarak tanımlanmıştır (Türk Dil Kurumu, 2014). Ancak genel anlamıyla depo; bir işletmenin ihtiyaç duyduğu veya üretimini yaptığı mamül, yarı mamül, yedek parça, hammadde gibi ticari malların kabul edildiği, konsalidasyonun yapıldığı veya işletmeden sevk edildiği açık ya da kapalı alanlar olarak tanımlanabilir (Rushton ve diğerleri, 2007: 256-258).

Depo ve depolama konusuna uluslararası lojistik açısından baktığımızda çok daha farklı kavramlarla karşılaşabiliriz. Uluslararası lojistik kavramı olarak depolama faaliyetleri, ticarete konu olan malın çıkış noktasından nihai varış noktasına kadar olan süreçte ihtiyaç duyulan depolama faaliyetleri olarak genellenebilir.

Bu noktada depolama faaliyetlerini lojistik merkezleri, antrepo ve serbest bölgelerde depolama olarak farklı başlıklar altında ayrı ayrı ele alabiliriz.

a) Lojistik Merkezleri;

Bir işletmenin lojistik çözüm anlamında ihtiyaç duyacağı tüm iş süreçlerinin bir arada, bütünleşik ve entegre olarak sunulan istasyonlar “Lojistik Mekez” olarak tanımlanabilir. Bu tip merkezler, lojistik akışın yoğunlukta olduğu ve ulaşım ağlarına yakın yerlerde faaliyet göstererek her türlü lojistik ihtiyaca düşük maliyetli ve hızlı çözümler sunabilir (Elgün, 2011: 203-205).

Lojistik merkezlerde işletmelere; depolama, ambalajlama, montajlama, uyarlama, tamir, ters lojistik, kalite kontrol, kurulum, dağıtım, elleçleme, taşımacılık vb. hizmetler profeyonel olarak verilmektedir (United Nations Economic Commission for Europe, 2014). Bu anlamda bakıldığında kendi imkanları olmayan veya kendi bünyesinde sağlamanın daha maliyetli olduğu durumlarda lojisktik merkezler işletmeler için oldukça avantajlı bir o kadar da ustalıkla verildiğinden bu tip yerler işletmeler açısından oldukça büyük katma değer yaratmaktadır.

Günümüzde özellikle dünyanın hızla globalleşmesi, rekabetin artması, iletişimin hızlanması ve benzeri durumlardan dolayı lojistik merkezler çok daha fazla önem kazanarak bu merkezleri kullanan işletmlere önemli ölçüde rekabet avantajı sağlamaktadır.

b) Antrepo;

Antrepoyu genel olarak depo veya umumi mağaza olarak tanımlayabiliriz. Ancak uluslararası lojistik kavramı altında değerlendirirsek, sözleşmeye uygun olarak anlaşılmış olan ticari malların, ara bir hizmet niteliğinde muhafaza edildiği yerlere antrepo denilmektedir. Bu bağlamda antrepolar serbest dolaşımda bulunmayan yani gümrük işlemi henüz tamamlanmamış olan eşyanın millileşerek serbest dolaşıma girene kadar olan süre boyunca istiflendiği depolar olarak tanımlanabilir (Koban ve Keser Yıldırır, 2010: 250). Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere henüz gümrük işlemleri tamamlanmadığından antrepoda bulunan eşya için henüz bir vergilendirme yapılmamıştır. Mallar için olan mali yükümlülükler eşyanın millileşmesi esnasında yerine getirilmektedir.

Gümrüklü olan bu sahalarda, antrepoları işleten tarafa “Antrepo İşletmecisi”, Antrepo Rejimi kapsamında beyanname vererek burada işlem yaptıranlara ise “Kullanıcı” ismi verilmektedir (Canıtez, 2009: 77).

Ülkemizde bulunan mevcut mevzuat incelendiğinde antrepo kavramını, genel antrepo ve özel antrepo olarak iki ana başlığa ayırabiliriz. Genel antrepolar; gerek gümrük idarelerince gerekse işleticiler tarafından işletilen ve çeşitli tip ve özellikte sorumluluk barındıran antrepolardır. Özel antrepolar; hem işleticisinin hem de kullanıcının aynı olduğu ve çeşitli tip ve özellikte sorumluluk barındıran antrepolardır (Gürsoy, 2010: 112).

Sonuç olarak ister genel olsun ister özel olsun antepolar; ticari eşyaların gümrüksüz olarak muhafaza edilebilebildiği depolar olduğundan hem ithalatçıya hem de ihracatçıya çeşitli avantajlar sağlamakta ve ülke ekonomisine büyük katkılar sunmaktadır.

c) Serbest Bölge Depolaması;

Serbest bölgeler, belli bir ülke sınırları içerisinde yer almasına karşın, sınai ve ticari faaliyetlerin gerçekleştirilmesi sırasında ülkede geçerli olan ticari, idari ve

hukuki düzenlemelerin uygulanmadığı ya da kısmen uygulandığı ve fiziki olarak o ülkenin diğer kısımlarından ayrılmış yerlerdir (Gürsoy, 2010: 365). Bu anlamda lojistik uygulama açısından serbest bölgeler, o ülke sınırları haricinde bir başka ülkeymiş gibi değerlendirilir. Ticaret için gelmiş eşya millileştirilmediğinden dolayı herhangi bir vergi ödenmeyip, rahatlıkla serbest bölgelerde depolanabilir.

Bölge kurucu ve işleticiliği günümüzde özel sektör tarafından başarıyla gerçekleştirilmektedir. Dolayısıyla serbest bölgelerde yapılan depolama, elleçleme, nakliye vb. lojistik uygulamaları ile güvenlik, temizlik gibi idari uygulamalar bölge kurucusu ve işleticisi tarafından bölgede faaliyet gösteren firmalara verilmektedir. Ancak bölgede sunulan gümrük komisyonculuğu, acentecilik, mali müşavirlik, müteahhitlik, mühendislik gibi diğer hizmetler ise kurucu ve işleticiden alınacak “Faaliyet Ruhsatı” ile dışarıdan yapılabilmektedir (Güven, 2002: 280). Bu anlamda firmaların kendi öz yatırımları ile lojistik uygulamalarında yer alması şart değildir. Bölge kurucusu ve işleticisinin kiralayacağı depolarda aynı kurucu ve işleticinin ekipmanları ile tüm lojistik faaliyetleri rahatlıkla yapılabilmektedir.

Serbest Bölgeler, ülke ekonomisine ciddi anlamda katkı sağlamanın yanı sıra çağdaş ve esnek idari yapısı nedeniyle o ülkenin dış ticaretine de önemli katkılar sunmaktadır. Dolayısıyla ülkede uluslararası ticareti geliştirmek, yabancı yatırımları ve yeni teknoloji girişlerini arttırmak ve ihracata yönelik yatırım ve üretimi teşvik etmek gibi temel amaçlarla serbest bölgeler kurulur ve işletilir. Serbest bölgelerin en önemli avantajları ise aşağıdaki gibi sıralanabilir (Küçük, 2012: 103-104).

-Üretici kullanıcılar için vergi avantajı,

-Orta ve uzun vadede plan yapabilme imkanı,

-Kar transferi yapabilme imkanı,

-Ticari olarak kolaylık,

-Gümrük vergisinden ve prosedürlerinden arındırılmış olarak ticaret yapabilme imkanı,

-AB ve Gümrük Birliği kriterlerinin gerektirdiği serbest dolaşıma yönelik gerekli olan tüm belgelerin teminine olanak sağlamaktır.

Sonuç olarak, ticari faaliyetlerini uluslararası olarak devam ettiren yerleşik firmalar, serbest bölgelerde gerçekleştirecekleri depolama faaliyetleri ile lojistik anlamada çok önemli avantajlar ve teşvikler elde ederek büyük bir rekabet üstünlüğü sağlayabilmektedirler.