Deneysel Süreçler

Karmaşık ve çok yönlü olan bu süreçler en üst düzey zihinsel becerileri gerektirmektedir. Öğrencilerin özgün deneyler oluşturmak üzere kullandıkları süreçler olarak tanımlanabilir [53].

Araştırma ya da deneylerde kullanılan üst düzey ve daha karmaşık becerileri içine alan bu becerilerin, her biri iki ya da daha fazla temel sürecin birlikte kullanılmasıyla oluşmaktadır [50]. Bir hipotezi kanıtlamak üzere çeşitli deneyler

24

yapılır. Öğrenciler deneyler yaparak kendi sorularına cevap ararken bu süreçlerden yararlanırlar.

Deneysel süreçleri kısaca tanımlamak gerekirse;

 Hipotez Kurma: Bilimsel varsayımlara dayanan, doğruluğu ispatlanmamış önermelerdir.

 Değişkenleri Değiştirme ve Kontrol Etme: Bağımsız değişkene araştırmacı tarafından müdahale edilmesi ve geriye kalan diğer değişkenlerin kontrol edilmesi sonucunda, bağımsız değişkenin dışında herhangi bir müdahale olmaksızın bağımlı değişkendeki değişimin belirlenmesidir.

 Verileri Kullanma ve Model Oluşturma: Elde edilen ve yorumlanan verileri kullanarak resimsel, yazılı ve fiziksel bir gösterim hazırlayarak fikir, olay ve nesneleri açıklamaktır.

 Karar Verme: Bütün temel süreçleri kullanmak suretiyle bir sonuca varmaktır.  Deney Yapma: Bütün süreçleri kullanarak bir problem çözmedir.

şeklinde bütün bu deneysel süreçler ifade edilebilir [21,50].

2.2.3.1 Hipotez Kurma

Bir araştırma ya da bir deneyde soruların cevaplanmasına yönelik olarak sunulan geçici çözüm önerileridir. Kısacası bir araştırmanın beklenen sonuçlarını belirlemektir. Temiz [62] hipotezi, bağımsız değişkenin, bağımlı değişken üzerindeki etkisi hakkında deneyle test edilebilir bir öneri oluşturma olarak ifade etmiştir. Dolayısıyla hipotezler, deney içerisindeki değişkenler arasındaki ilişki hakkındaki tahminlerdir. Buna göre hipotez kurma becerisi doğru şekilde değişkenlerin belirlenmesini ve bu değişkenler arasındaki ilişkinin tahmin edilmesini gerektirir. Bu iki beceriden kaynak alarak değişkenleri değiştirme ve kontrol etme sürecine de dayanaklık ettiği düşünülmektedir.

25

Sabit tutulan ve değişiklik olması sağlanan değişkenlerin akılda tutulmasının zor olmasından dolayı okul öncesi ve ilköğretim birinci kademe öğrencileri açısından zor bir süreçtir [45]. Bu nedenle daha üst sınıflarda kullanılan ve üst düzey zihinsel beceriler gerektiren bir süreçtir.

Hipotez, aynı zamanda araştırma ve deney hakkında izlenecek yolu ve yöntemi göstermelidir. Bir problemin incelenmesi yönteminin geliştirilmesi hakkında başlangıcın belirlenmesinde ipuçları vermektedir.

2.2.3.2 DeğiĢkenleri DeğiĢtirme ve Kontrol Etme

Nedensel süreçlerde, bir deneyde sonuçları etkileyecek olan tüm faktörler belirlenmiş olup, deneysel süreçlerde bu değişkenleri ifade eden sonuca yönelik hipotez oluşturulmuştur. Yani değişkenlerin belirlenmesine bağlı olan bir süreçtir [65].

Değişkenleri değiştirme ve kontrol etme sürecinde ise sonuçlara etki eden faktörlerden birine, araştırmacı müdahale ederken, diğerleri sabit tutulur ya da kontrol edilir. Yani deney sonuçlarına etki eden faktörlerin belirlenmesi ve geri kalanların ise mümkün olduğu kadar sabit tutulduğundan emin olunması süreci olarak ifade edilebilir [45]. Böylece müdahale edilen değişkenin etkilediği bağımlı değişkendeki değişim gözlemlenir.

Öğrenciler aynı anda birçok değişkeni kontrol etmekte zorlanabilirler. Bunun için değişken değiştirme ve kontrol etme sürecinin öğrencilere kazandırılması için değişkenlerin belirlenmesine yönelik olarak sorular yöneltilmeli, hangi değişkenin değiştirilmesi halinde hangi değişkenin etkileneceği sorgulanmalı ve süreç boyunca hangi değişkenlere hiçbir müdahale edilmemesi gerektiği belirlenmelidir [64].

26

2.2.2.3 Verileri Kullanma ve Model OluĢturma

Geniş bir sürecin ya da fenomenin ifade edilmesi için, olay ya da nesne hakkındaki gerçekleri ifade eden fiziksel ya da zihinsel bir model sunmaktır [47]. Çepni ve ark. [50] bilgileri ya da verileri grafik, şekil ve tablolarla, duyu organlarına hitap edecek şekilde düzenlenmesini içeren bir beceri olarak ifade etmiştir. Fikirler, olaylar ya da nesneleri açıklamak, ilişkilerini göstermek amacıyla, fiziksel, zihinsel ve sözel bir takım gösterimler gerçekleştirmedir [66].

Verileri kullanılarak, model oluşturulması sürecinde öğrencilerin, iletişim becerisi olarak da bilinen verileri kaydetme becerisinden yararlandıkları bilinmektedir. Yani veriler ne kadar doğru ve eksiksiz kaydedildiyse onları kullanarak oluşturulan modeller de o kadar eksiksiz yapılabilmektedir [59].

Bir çalışmada, zihinsel bir beceri olduğu bilinen model oluşturmanın veriler için çeşitli kavram şemsiyelerinin yaratılmasını sağlayarak yaratıcı düşünceyi desteklediği ifade edilmektedir [59].

2.2.3.4 Karar Verme

Genel olarak, bahsedilen bütün süreçleri kullanarak bir sonuca ulaşmayı içermektedir. Problemin araştırılması sonucunda bir karara ulaşılabilir. Karar vermede araştırma yöntemleri kullanılır [50].

Bir deney sonucunda karar verme süreci için bir takım sorular yöneltilmelidir.

"Elde edilen sonuçlarla nasıl bir karara varılabilir?", "Verilen kararın nedenleri nelerdir?" ve "Verilen karara yönelten sebepler nelerdir?" soruları bu sorulara örnek

27 2.2.3.5 Deney Yapma

Bu süreç, en karmaşık süreç olarak ifade edilmektedir. Temel süreçler ve diğer bütün süreçlerle birleşmektedir.

Bu beceri için bir araştırma sorusundan yola çıkarak gözlemler yapılır, değişkenler belirlenir, bu değişkenleri ifade eden bir hipotez belirlenerek, değişkenler değiştirilir ve kontrol edilir, sonuçta araştırma konusunda bir düzenek kurularak, veriler elde edilir, yorumlanır ve sonuç çıkarılır. Bahsedilen sürecin tamamı ise deney yapma sürecidir [64].

Deney aşamalarında her bir süreç bir sonrakini takip eder. Amaç hipotezi test etmektir. Bu yollarla bilim insanlarını mutlak doğruya götürmekten ziyade, olası gerçeklere ulaşılmaktadır [59].