3. MATERYAL VE YÖNTEM
3.2 Deney Düzeneği, Ölçüm Yöntemleri ve Ölçüm Cihazları
Eşitlik (3.13) incelendiğinde, vücut üzerindeki ısıl yükün dolayısıyla PMV’nin sıfır olması durumunda bile %5’lik bir grubun ısıl açıdan tatmin olmadığı görülmektedir. ASHRAE Standart 55-1992, bir ortamın konforlu nitelenebilmesi için ortamda bulunan insanların en fazla %10’unun çevrenin ısıl koşullarından memnun olmaması koşulunu koymuştur, (Anonim 1993a).
Isıl konfor algısı için, iki bölmeli anlık enerji dengesi modelinde ısıl duyum (TSENS) yaygın olarak kullanılmaktadır. TSENS, 11 noktalı sayısal ölçeğe göre değerlendirilir. TSENS için, +5 dayanılmaz ölçüde sıcak, +4 çok sıcak, +3 sıcak, +2 ılık, +1 ılıkça, 0 nötr, -1 serince, -2 serin, -3 soğuk, -4 çok soğuk, -5 dayanılmaz ölçüde soğuk koşullarını göstermektedir. TSENS, aşağıda yer alan bağıntılar yardımıyla hesaplanabilir.
) (
4685 .
0 TbTb,c TbTb,c (3.15)
TSENS = 4.7e(TbTb,c)/(Tb,hTb,c) Tb,c TbTb,h (3.16) )
( 685 . 0 7 .
4 e Tb Tb,h Tb,hTb (3.17)
sk cr
b t t
t (1) . (3.18)
301 . 36 ) 15(
. 58
194 . 0
, M W
tbc (3.19)
669 . 36 ) 15(
. 58
347 . 0
, M W
tbh (3.20)
Bağıntılarda yer alan Tbvücut sıcaklığı, Tbcve Tbhdeğerleri sırasıyla vücut alt ve üst sıcaklık limitleri, e buharlaşma verimi (0.85 değerinde), vücudun toplam kütlesinin deri içerisinde yer alan oranı, tcrvücut iç bölme sıcaklığı, tskvücut üzerinden ölçülen deri sıcaklığı, M metabolik aktivite, W kaslar tarafından yapılan mekanik işi göstermektedir.
hacmine sahip 2005 model FIAT-Albea’dır. Araç içerisinde yapılan deneylerde, ısıl konfor ve diğer koşulların belirlenmesi amacıyla araç ve vücut yüzey sıcaklıklarının ölçülmesi planlanmıştır.
Araç klimasında kullanılan kompresörün özellikleri aşağıdaki gibidir:
Nippon Denso 10p15 Silindir sayısı :10 Alçak basınç: 1.67 Mpa Yüksek basınç: 3.53 Mpa Soğutucu akışkan: HFC- R134a
Kullanılan soğutucu akışkan miktarı: 625 gr Kullanılan yağ tipi: ND8
Strok hacmi: 177 cm³
Araç içerisinde yer alan yüzey sıcaklıklarının ölçülmesi için, K tipi ısıl çift ve vücut deri sıcaklığı ölçümü için ise, T tipi Physitemp marka ısıl çift kullanılmıştır. Araç ve vücut yüzey sıcaklık değerleri, Cole Palmer marka Digi-Sense model 12 Kanallı Termometre aracılığıyla alınarak, kaydedilmiştir. Kaydedilen veriler, aygıtın kendi yazılımı aracılığıyla bilgisayar ortamına aktarılabilir.
Cole Palmer Digi-Sense 12 Kanallı Termometre
Aynı anda, maksimum 12 noktadan sıcaklık ölçümüne yarayan bu aygıt, farklı ısıl çiftler ile de kullanılabilmektedir.
Aygıtın çalışma gücü:
10-28 V DC 300 mA 9-20 V AC 500 mA
12 kanallı termometre ile kullanılabilen ısıl çift tipleri şunlardır:
- B tipi - E tipi - J tipi - K tipi - N tipi - R tipi
- S tipi - T tipi
Kanallar, istenildiğinde ayrı ayrı açılıp kapanabilmektedir.
Veri Depolaması:
Aygıt, 4680 veri depolayabilip, saklayabilme özelliğine sahiptir.
Ölçüm aralığı, 4 saniye ile 1 saat arasında değişebilir.
Verilerin okunması:
12 kanaldan da aynı zamanda yazıcı aracılığıyla çıktı alınabilir.
Anlık veya saklanmış veriler anında yazıcıya veya bilgisayara aktarılabilir.
Physitemp Isıl çift
T tipi olan ve deri üzerinden sıcaklık ölçümlerinde kullanılan bu ısıl çift, 12 kanallı termometreye bağlanabilmekte ve vücut üzerinde istenilen noktalardan ölçüm alınabilmesine olanak sağlamaktadır.
Isıl çiftlerin cevap hızı 0.15 saniyedir.
Maksimum 90 °C sıcaklığa kadar ölçüm yapılabilmektedir.
Araç içerisinde ısıl konfor ve diğer koşulların belirlenmesi için hava hızı, bağıl nem ve CO2düzeyi de ölçülmüştür. Bu büyüklüklerin ölçülebilmesi için, Testo marka 350 M/XL 454 model veri kaydedici ve buna bağlı problar kullanılmıştır.
Testo 350 M/XL 454 Aygıtın çalışma gücü:
230 V/ 8V/ 1A
Yeniden şarj edilebilir NiMh paket 4 adet kalem pil
Testo 454 ‘ün kolay erişilebilen Türkçe menüsü aracılığıyla, ölçüm yapılan yer, tarih ve saat ayarlanabilmekte ve istenirse ölçüm değerlerinin çıktısı, aygıta monte edilmiş olan yazıcı ile de anında alınabilmektedir.
Aygıta 1 adet prob bağlanabilmektedir. Ekrandan ise, 6 adet ölçüm değeri aynı anda okunabilmektedir.
Bellek kapasitesi 1 Mb olan aygıt, gezici bir kaydedici tipinde olup tetikleyici, manuel ya da belirli bir zaman sonra başlatılabilme gibi program özelliklerine sahiptir.
DIN EN ISO 9001:2000 standartlarına göre kalibre edilmiş aygıtın ölçüm duyarlılığı ise Çizelge 3.1’de verilmiştir.
Çizelge 3.1 Testo 350 M/XL 454 ölçüm duyarlılığı.
Referans Öngörülen Tolerans Ölçülen Değer
-100 ± 0.4 -100
0.0 ± 0.4 -0.0
200.0 ± 0.4 200.0
Sıcaklık (°C)
900.0 ± 1.0 900
Hız (m/s) 10.00 ± 0.04 10
Bağıl Nem (%) 12.00 ± 0.1 12
Ölçülen büyüklüklerin aynı anda birden çok olması ve Testo 350 M/XL 454 ana ünitesi tek başına bir ölçüm probu barındırdığından, diğer büyüklüklerin de ölçülebilmesi amacıyla, ek bir aygıt kullanılmıştır. Testo 454, ana ünite ile doğrudan veya bağlantı kabloları ile bağlanabilen bu aygıt, ölçüm problarının sayısını artırmak için kullanılmıştır. Bu aygıta, aynı anda 4 adet prob bağlanabilmektedir. Ölçüm problarının değerleri ise, ana ünitenin ekranından okunabilmektedir.
Aygıtın ölçüm duyarlılığı, ana ünitenin ölçüm duyarlılığı ile aynıdır.
Aygıta bağlanabilen problar ve özellikleri aşağıdadır:
Üçlü ( Hız-Sıcaklık-Bağıl nem) Prob
Üçlü prob yardımıyla ünitelerdeki soket sayısından tasarruf edilerek, hız, sıcaklık, bağıl nem ve son iki termofiziksel değere bağlı olarak çiğ noktası sıcaklığı aynı anda ölçülebilmektedir.
Testo 454 üçlü prob ölçüm aralıkları Çizelge 3.2’de verilmiştir.
Çizelge 3.2 Testo 454 üçlü prob ölçüm aralıkları.
Büyüklük Minimum değer Maksimum değer
Sıcaklık -20°C +70°C
Bağıl Nem 0 %100
Hız 0 10 m/s
CO2 Ölçüm Probu
Bir ortamdaki CO2miktarını, ppm (milyonda bir birim) cinsinden ölçer. Normal olarak temiz havada CO2miktarı 350-450 ppm aralığında iken, bu değer şehir içerisinde 700 ppm’ e kadar çıkabilmektedir. Testo 454 CO2probu ölçüm aralığı ve duyarlılığı Çizelge 3.3’de verilmiştir.
Çizelge 3.3 Testo 454 CO2probu ölçüm aralığı ve duyarlılığı.
Büyüklük Minimum değer Maksimum değer
CO2 0 ppm 9999 ppm
Referans (ppm) Öngörülen Tolerans (ppm)
Ölçülen Değer (ppm)
84 ± 5 82
Yüzey Termometre
Yüzey sıcaklıklarının hızlı ve doğru bir şekilde ölçülmesini sağlayan bu prob, ucunda birbirini dik şekilde kesen 2 adet ince sıcak telden oluşmaktadır. Probun yüzeye dokunması sırasında teller arasında oluşan termik gerilme yardımıyla yüzey sıcaklığı okunabilir. Testo 454 yüzey termometre probu ölçüm aralığı Çizelge 3.4’de verilmiştir.
Çizelge 3.4 Testo 454 yüzey termometre probu ölçüm aralığı.
Büyüklük Minimum değer Maksimum değer
Sıcaklık -200 °C +300 °C
Küresel Termometre
NTC tipinde sensör ile çalışan küresel termometre, ortam içerisindeki ortalama ışınım sıcaklığının belirlenmesinde kullanılmaktadır. Ortalama ışınım sıcaklığı, sıcaklığın düzgün değerde olmadığı gerçek bir kapalı ortamda insan vücudundan çevreye ışınımla olan ısı geçişine eşdeğer bir ısı geçişi sağlayan ve düzgün dağılımlı sıcaklığı olan sanal bir kapalı ortamın sıcaklığıdır. Ortalama ışınım sıcaklığı, küre sıcaklığı, hava sıcaklığı ve hava hızından yararlanarak tahmin edilebilir. Küresel termometrenin DIN 33 403 normlarına göre kalibrasyon değerleri Çizelge 3.5’de verilmiştir.
Çizelge 3.5 Küresel termometrenin DIN 33 403 normlarına göre kalibrasyon değerleri.
Ölçüm aralığı (°C) Doğruluk (°C) Cevap Hızı
0…. +80 ± 1 Yaklaşık 30 dakika
Deneylerde, çok sayıdaki noktaya ilişkin sıcaklık değerlerinin aynı anda ölçülebilmesi ve anlık sıcaklık dağılımlarının belirlenmesi amacıyla, kızılötesi kamera kullanılmıştır.
Termografik yöntemin kullanılması için, 19 mm odak uzaklığı olan, FOV 45°
lense ve 640 x 840 piksel çözünürlükte, Flir Thermacam SC640 kızılötesi kamera kullanılmıştır.
Flir Thermacam
Flir Systems tarafından üretilen kızılötesi kamera, kızılötesi ışınlar yardımıyla sıcaklık ölçümlerinde kullanılmıştır.
Bir nesnenin yaydığı ısıl enerjiyi, kızılötesi kamera aracılığıyla görüntüleme ve ölçme yöntemine kızılötesi termografi denilmektedir.
Mutlak sıfır sıcaklığın üstündeki her cisim, çevresine ışınım dalgaları yayar.
Kızılötesi ışınlar, insan gözünün algılayabileceğinden daha uzun dalga boyuna sahiptirler.
Thermacam’in çalışma gücü:
Şarj edilebilir Li/Ion pil 7.2 V
4.4 Ah
Pil çalışma süresi 3 saatten fazla 90-260 VAC, 50/60 Hz, 12 VDC
Thermacam’in görüntüleme performansı:
± 2.0 °C ya da ± 2% ölçüm değeri 30 °C’de <0.08 °C
Veri depolama ve aktarma:
Thermacam’den alınan ölçümler, istenildiğinde SD kart ile kolayca kişisel bilgisayara aktarılabilir.
Kızıl ötesi kamera ile ölçüm yapılırken, okunan veriler anında bilgisayar ortamına aktarılabilmektedir.