Doğrudan Transit: Demiryolu ile kapalı ve üstleri, içinden eşya çıkarılmayacak surette muşamba veya sair örtülerle örtülü vagonlar içinde getirilen ve vagon de-ğiştirilmeksizin diğer bir sınır veya sahil gümrüğüne götürülecek olan transit eşyası, gümrük bulunan ilk sınır
208 istasyonunda, katar baş memuru tarafından iki nüsha yük senediyle beyan olunur. Gümrüğe bu yük senetleriyle birlikte ve varsa gümrük işlemlerine mahsus olmak üzere mahreçlerinden düzenlenmiş ve demiryolları idaresine teslim edilmiş diğer gerekli belgeler de verilebilir.
Hareket Gümrük İdaresinde İlk Muayene: ilk sınır istasyon gümrüğünde önce katarı teşkil eden vagonlar yük senedine göre dıştan kontrol edilir. Vagonların kapılarına veya örtülerine, bağlantı yerlerine bakılır, mahreçlerinde vurulmuş mühürlerin sağlam olup olmadığı incelenir. Şüpheli bir hâl görülmediği takdirde, vagonların kapılarına ve açık vagonlarda örtülerin bağlantı yerlerine gümrüğün mührü takılır. Takılan mühürlerin adedi ile numaraları yük senedinde gösterildikten sonra katar veya vagonların hareketine izin verilir.
İlk sınır istasyon gümrüğü, yük senetlerini diğer belgeler ile karşılaştırdıktan sonra usulü dairesinde tescil eder. Bunlardan bir nüshasını alıkoyar diğer nüshasını, gümrükte kalacak nüsha üzerinde imza alıp kapalı bir zarf içinde katar baş memuruna teslim ederek varış gümrük idaresine gönderir.
Vagon Değiştirerek Gönderilecek Eşya: Demiryolu ile getirilip varış gümrük istasyonunda vagon değiştirilerek sevk olunacak transit eşyaya, vagon değiştirmeksizin doğruca sevk edilen eşya hakkındaki işlemler uygulanır. Ancak eşyanın getirildiği vagonlardan çıkarılarak diğer vagonlara yüklenmesi, gümrüğün gözetimi altında yapılır. Kesin şüphe olmadıkça kaplar açılmaz.
Kara Taşıtları ile Gelen Eşya: Kara taşıtı ile getirilip demiryolu ile transit edilecek eşyanın, ilk sınır gümrüğünde getirildiği kara taşıtından demir yolu vagonlarına yüklenmesi, yukarıdaki maddeye göre yapılır. Bu eşya için ayrıca özet beyan verilir.
Denizden Gelen Eşya: Denizyolu ile getirilip doğruca demir yolu ile Türkiye'den transit geçirilecek eşya için gümrüğe kaptan veya acente tarafından verilecek özet beyan ile birlikte, transiti yapılacak eşyanın listesi de verilir. Bu listeler özet beyan ile karşılaştırılır. Uygun görüldüğü takdirde kabul olunarak eşyanın gümrük nezareti altında deniz aracından demiryolu vagonlarına yükletilmesine izin verilir. Yükleme ve boşaltma sonunda vagonlar gümrükçe mühür artına alınır. Bu eşya için demiryolları idaresi, gümrüğe ayrıca özet beyan verir.103
103 Hakan Toker, s.87
209 Varış Gümrüğünde Kontrol: Demiryolu katarı varış gümrük idaresine gelince, hareket gümrük idaresince kendisine teslim edilen zarf içindeki yük senedi ve ekleri, demiryolları idaresi tarafından gümrüğe verilir.
Varış gümrüğü, vagonları ve mühürleri dıştan muayene ederek sağlam gördüğü takdirde, vagonların Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkışına izin verir. Çıkış durumu yük senedi üzerinde şerh, imza ve mühür ile onanır. Bir nüshası alıkonur, diğer nüsha hareket gümrüğüne gönderilir.
Başka Taşıt Araçlarına Yükleme: Transit edilecek eşyanın, varıştaki gümrükte vagonlardan başka araçlara veya limandaki deniz aracına yüklenmesi gerektiği takdirde, bu işlem gümrüğün denetimi altında yapılır. Eşyanın yükleme, boşaltma ve çıkış işlemleri bitince durum yük senedine şerh olunarak imza ve tarih ile onanır.
Çıkıştaki gümrükte araç değiştirilerek karadan çıkarılan transit eşyası için, bu eşyayı götürecek kara taşıt aracı taşıyıcı veya sahibinden ve denizden çıkarılacak eşya için de taşıt aracı acentesinden veya kaptanından özet beyan alınır, ayrıca beyanname aranmaz.
Sınırda Bekleyecek Transit Eşyası: Herhangi bir nedenle varış gümrük idaresinden sınır dışına çıkarılamayan ve vagonlardan boşaltılması gereken eşya, ya geçici depolama yeri ve antrepolara veya gümrüğün müsaadesi ile demiryolları işletmesi tarafından gösterilecek yerlere konur.
Yükleme ve Boşaltma Masrafları: Varış gümrük idaresinde araç değiştirecek eşyanın vagonlardan kara veya deniz taşıtlarına yükleme ve boşaltma işleri, masrafları kendilerine ödenerek mal sahibi veya taşıyıcı demiryolları idaresi tarafından yaptırılır.
Eşyanın Varış Gümrüğünde Geçici Depolama Yeri veya Antrepoya Konması: Transit eşya, varış gümrük idaresinde geçici depolama yerine, antrepoya veya gümrükçe izin verilen yerlere konulmak istenirse, bu istek idarece kabul edilir ve eşya buralara usulüne göre alınır.
Varış gümrük idaresi, eşyanın özet beyanlarına, geçici depolama yeri veya antrepoya giriş tarihini, kayıt sıra numarasını yazarak bir nüshayı alıkoyar ve durum hareket gümrük idaresine bir yazı ile bildirilir.
Bu eşya, daha sonra Türkiye'den çıkarılmak istenildiği takdirde, geçici depolama yeri veya antrepodan çıkarılarak transit edilen eşya hakkındaki hükümlere göre işlem yapılır.
210 Geçici Depolama Yeri veya Antrepodan Transit: Türkiye Gümrük Bölgesi dışından kara, deniz veya havayolu ile getirilip geçici depolama yeri ve antrepolara veya gümrükçe izin verilen yerlere konulduktan sonra demiryolu ile Türkiye Gümrük Bölgesinden transit edilmek istenilen eşya için, mal sahibi, mümessili veya taşıyıcılar tarafından transit beyannamesi verilir.
Gümrük idaresi, bu beyannameleri, eşyanın özet beyanı ve gerekirse antrepo beyannamesiyle karşılaştırarak uygun gördüğü takdirde usulüne göre kabul ve tescil eder. Eşya, gümrük işlemleri tamamlandıktan sonra geçici depolama yerinden veya antrepodan çıkarılır ve vagonlara yükletilerek demiryolları işletmesine teslim edilir.
Muayenesi yapılarak geçici depolama yerinden veya antrepodan veya gümrükçe izin verilen yerden çıkarılan eşya, gümrüğün denetimi altında demiryolları işletmesine teslim olunur. Geçici depolama yeri veya antrepo veya gümrükçe müsaade edilen yer, demiryolu istasyonundan başka bir yerde ise, eşya buralardan memur refakatinde sevk olunarak teslim edilir. Gerek doğrudan doğruya, gerek memur refakatinde demiryolları işletmesine teslim olunan eşya için bu idarenin yetkili memurundan, transit beyannamesi üzerine imza alınır.
Transit işlemi diğer bir gümrük aracılığı ile yapıldığında da, eşya memur refakatinde aracı gümrüğe sevk edilerek demiryolları işletmesine teslimi, bu gümrükçe yapılır.
Demiryolları idaresi bu suretle teslim aldığı transit eşyası için, gümrüğe ayrıca özet beyan verir.
Eşya yüklendikten sonra vagonlara, gümrük ve demiryolları işletmesince ayrı ayrı mühür takılır ve durum taşıma belgesine de işaret olunur.
Serbest Dolaşımda Bulunan Eşya ile Birlikte Sevk Edilecek Transit Eşyası: Transit eşya bir vagonu doldurmayacak miktarda ise eşya veya kapları, gümrükçe mühürlenmek suretiyle sevk olunur ve vagonlar mühürlenmez. Bu takdirde vagona serbest dolaşımda bulunan eşyanın da konulması mümkündür.
Yukarıdaki maddelere göre vagonlara yüklenmiş ve demiryolları işletmesine teslim edilen transit eşyası, ilgili işletme idaresi tarafından, tescil ettirilen transit beyannamesi ile beyan olunur. Bu beyannameler ile transit işlemi yapılırken beyannamenin bir nüshası gümrükte alıkonur. iki nüshası ise katar şefliğine teslim olunur.
Transit Belgesinin Varış Gümrük İdaresine Gönderilmesi: Yukarıdaki maddelere göre vagonlara yüklenmiş ve demiryolları işletmesine teslim edilen transit eşya işletme idaresi tarafından gümrüğe tescil ettirilen transit beyannamesi ile beyan olunur. Bu beyanname ile
211 transit işlemi yapılır ve bu beyannamelerden bir nüshası gümrükte alıkonur ve iki nüshası ise katar şefliğine teslim olunur.
Varış Gümrüğünde Yapılacak İşlemler: Transit eşyası varış istasyonundaki gümrüğe gelince, katar baş memuru bunlara ait transit beyannamesi ve diğer belgeleri kapsayan zarfı gümrüğe verir. Gümrük idaresi yukarıdaki maddelerde yazılı şekilde transit beyannamesi ve diğer belgelerle vagonları ve mühürleri kontrol eder.
Kontrol neticesinde bir aykırılık görülmediği takdirde, eşyanın Türkiye'den çıkmasına izin verilir.
Çıkış işlemi transit beyannameleri üzerinde şerhle gösterilir ve bir nüshası varış gümrük idaresince alıkonulur, diğer nüshası hareket gümrük idaresine gönderilir.
Yukarıdaki maddelere göre sevk olunan transit eşyası, varış gümrük idaresinde geçici depolama yeri ve antrepoya konulmak veya başka araçlarla yurt dışı edilmek istenilirse, bu talep kabul olunur ve yukarıdaki maddelerde yazılı şekilde işlem yapılır.104