1970’li yıllardan önce sanayi ve ticaret bakımından Çin’in oldukça geri kalmış bir bölgesi olan Chongqing, 1950’li yıllarda ağırlıklı olarak tekstil, kağıt ve maden sektörlerinde üretim yapmaktaydı. 1987 yılından itibaren kurulmaya başlanan ve giderek büyüyen demiryolu ağı, şehrin ekonomik yapısını bütü-nüyle değiştirdi. Demiryollarının şehri diğer bölgelere bağlamasının ardından 1993 yılında Chongqing İleri Teknoloji Geliştirme Bölgesi kuruldu. Sonraki yıllarda sürekli gelişen demiryolu ağı, şehrin diğer bölgelere bağlantısını art-tırarak ekonomik dönüşümde büyük rol oynadı: 1990’lı yıllarda Chongqing, artık makine, elektrik, kimyasal ürünler ve otomotiv sektörlerinde uzmanlaşmış durumdadır. 30 milyondan fazla nüfusa sahip şehir 2012 yılı ilk yarısında bü-yüme oranlarında Pekin ve Şangay gibi büyük şehirleri geçmiştir. Ayrıca şehir 2012 itibarıyla Almanya ile demiryolu ticaretine de başlamıştır. 19. Yüzyıldan 1980’li yıllara kadar sürekli ülke kişi başına düşen GSYH ortalamasının altında kalan Chongqing, demiryolu ağının gelişmesi ile birlikte, artan nüfusa rağmen, gelirini yükselterek Çin’in kişi başı GSYH’sinin çok üzerine çıkarmayı başarmış-tır (Şekil 49).
Şekil 49: Çin ve Chongqing Şehri İçin Kişi Başı GSYH, 1978-2007
Kaynak: Çin İstatistik Dairesi
1978 1980 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Chongqing kişi başı GSYH Çin kişi başı GSYH
446 616
33. Bölge’de Uşak Havalimanı ve Zafer Havalimanı olmak üzere iki adet havalimanı bulunmaktadır. Bu havaalanları dışında Bölge’ye yakın illerde de havalimanları bulunmaktadır. Örneğin Denizli Çardak Havalimanı ve İzmir Adnan Menderes Havalimanı, TR33 Bölgesi’ne de hizmet vermektedir.11
34. Mevcut verilerin bulunduğu Uşak Havalimanı’nda gerek uçuş sayısı, gerekse yolcu sayısı, karşılaştırılan iller arasından yalnızca Kocaeli Cen-giz Topel Havalimanı’ndakinden fazladır (Şekil 50 ve Şekil 51). Uşak’ta havayolu ile bağlanabilirlik düzeyi, yalnızca İstanbul ve İzmir gibi ekonomik açıdan gelişmiş illerden değil, sektörel istihdam yapısı bakımından kendine benzeyen Ba-lıkesir ve Gaziantep’ten de daha düşüktür.
11 Zafer Kalkınma Ajansı, TR33 Bölgesi Bölgesel Ulaşım Stratejisi, 2013.
Kaynak: TÜİK
Şekil 50: TR33 Bölgesi ve Seçilmiş İllerde İniş-Kalkış Yapan Uçak Sayısı, 2011
Şekil 51: TR33 Bölgesi ve Seçilmiş İllerde İç Hatta Uçan Toplam Yolcu Sayısı, 2011
Girişimcilik Ekosistemi ve Üniversiteler
35. Girişimcilik, ekonomik gelişim sürecinde önemli bir rol oynamaktadır.
Kazanç elde etmek için riski göze alan girişimciler, ekonomik büyümenin gerçekleştirilmesinde pay sahibi olmaktadırlar. Dolayısıyla bir ilde girişim-cilerin yoğun olarak bulunması ilin ekonomik gelişimini doğrudan etkilemektedir.
Girişimciler ayrıca ilde istihdam kapasitesine de katkı sağlamaktadırlar. TR33 Böl-gesi’nde girişimcilik konusunda bir çalışma, “TR33 Bölgesi İnovasyon Stratejisi”
raporunda detaylı incelenmektedir. Bu bölümde ise özet bilgiler sunulmaktadır.
36. Bölge’de dört adet üniversite bulunmaktadır; ancak yüksek lisans ve doktora mezunlarının oranı görece düşüktür (Şekil 52). Afyonkarahisar’da Afyon Kocatepe Üniversitesi, Manisa’da Celal Bayar Üniversitesi, Kütahya’da Dum-lupınar Üniversitesi ve Uşak’ta da Uşak Üniversitesi bulunmaktadır. Ancak yüksek li-sans ve doktora mezunlarının yetişkin nüfusa oranına bakıldığında seçilmiş iller ve TR33 Bölgesi illeri arasından en düşük orana sahip ilin Manisa olduğu görülmek-tedir. Bu düşük oran, yüksek eğitimli kişilerin ile çok yakın olan İzmir’de ikamet et-mesi ile açıklanabilir. Ayrıca toplam yüksek lisans ve doktora mezunlarının sayısına bakıldığında 2011 yılında Afyonkarahisar’da 2933, Kütahya’da 2629, Uşak’ta 1379 ve Manisa’da ise 4650 kişinin yüksek lisans veya doktora derecesine sahip olduğu görülmektedir. Diğer bir deyişle, Manisa’da yüksek eğitimli kişiler oransal olarak düşük olsa da, aslında Bölge’de en fazla sayıda yüksek eğitimli kişi Manisa’dadır.
Karşılaştırılan iller arasından Gaziantep’te 5645, Aydın’da 4743 ve Adana’da ise 11453 yüksek lisans veya doktora mezunu bulunmaktadır.
Şekil 52: TR33 Bölgesi ve Seçilmiş İllerde Yüksek Lisans ve Doktora Mezunlarının 15 Yaş Üstü Nüfusa Oranı
Kaynak: TÜİK
99 37. TR33 Bölgesi’nde biri faal, biri altyapı aşamasında olmak üzere iki adet TGB mevcuttur. Kütahya’da bir adet faal TGB açılmış olup, altyapıdaki eksik-liklerini gidermeyi sürdürmektedir. Manisa’daki TGB ise henüz faaliyete başlama-mıştır. Afyonkarahisar ve Uşak illeri ise ortak TGB kurmak için başvuru yapmışlardır.
38. Bölge’de Manisa, tescilli patent sayısı ile hem Bölge illeri arasında hem de kıyaslanan iller arasında öne çıkmaktadır (Şekil 53). Tescilli patent sayılarına bakıldığında ise Manisa’nın kıyaslanan iller arasından İstanbul’dan sonra ikinci sırada olduğu ve 2012 yılında 56 tescilli patente sahip olduğu görülmek-tedir. Manisa’da görülen bu yüksek kapasite, ildeki elektronik sektörünün varlığın-dan kaynaklanmaktadır. İldeki patent sayısının sanayide gelişmiş olan Kocaeli’yi geride bırakmış olması, ilde bu anlamda büyük bir potansiyelin varlığına da işa-ret etmektedir. Bölge’de Teknogirişim desteklerinden yararlananlara bakıldığında ise yalnızca Kütahya’da bir girişim bulunduğu görülmektedir (Şekil 54). Bu durum, teknogirişim desteklerinden büyük ölçüde İstanbul ve Ankara’daki üniversitelerin faydalanmasının bir sonucudur.
Şekil 53: TR33 Bölgesi ve Seçilmiş İllerde Tescilli Patent Sayısı
Şekil 54: TR33 Bölgesi ve Seçilmiş İllerde Teknogirişim Desteklerinden Yararlananların Sayısı
Kaynak: Türk Patent Enstitüsü, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
490
39. Bu göstergeler, TR33 Bölgesi için iyileştirilmesi gereken noktala-rın tespitinde kullanılabilir. Örneğin, Afyonkarahisar’da yaşam kalitesi ve sos-yo-ekonomik gelişmişlik göstergelerinin, ilin bağlantı düzeyinin yüksek olmasına rağmen Bölge’de görülen en düşük düzeyde olması, Afyonkarahisar’ın bağlantı düzeyinin gelişmişliğinin sağlayabileceği ekonomik dönüşümden yeterince fayda-lanamadığına işaret etmektedir.
40. TR33 Bölgesi, bu bölümde incelenen iller ile sosyo-ekonomik açıdan kıyaslandığında görece daha az gelişmiş görünmektedir; ancak seçilen il-lerin Bölge’ye kıyasla daha gelişmiş iller olduğu da göz önüne alınmalıdır.
İkinci bölümde açıklandığı gibi, Bölge illerinin kıyaslandığı iller, Finger-Kreinin En-deksi’nin TEPAV tarafından geliştirilen bir versiyonu kullanılarak bulunmuştur. Bu illerin neredeyse tümü, ekonomik yapı bakımından TR33 Bölgesi’ne göre daha ge-lişmiş olduğundan, sosyo-ekonomik göstergeleri de daha gege-lişmiş görünmektedir.
41. Bu bölümde Bölge’nin ekonomik ve sosyal yapısı ile ilgili olarak orta-ya çıkan temel mesajlar aşağıdaki gibidir:
• TR33 Bölgesi’nde sanayinin ekonomik büyümeye katkısı düşüktür. Bölge’de sanayi ekonomik büyümeye Türkiye ortalamasına göre daha düşük oranda katkı sağlamıştır.
• Bölge illeri dışarıya göç vermektedir. Bu durum ise Bölge’nin değerli kay-naklarından biri olan insan kaynağını kaybetme riskini ortaya çıkarmaktadır.
• Bölge’de eğitim seviyesinin yeterince yüksek olmaması işgücü niteliğini et-kilemektedir.
• Bölge’de imalat sanayi sektöründe kadın istihdam oranı düşüktür.
• Sosyoekonomik gelişmişlik açısından değerlendirildiğinde Bölge illeri, ken-dilerine istihdam yapısı açısından benzer Bölge illerinden daha düşük sevi-yeye sahiptir. Diğer bir deyişle, Bölge’de sosyal yapı, ekonomik faaliyetlerin gelişmişlik düzeyi ile aynı oranda yükselmemiştir.
• Üretim analizi bölümünde görüleceği gibi, Bölge ekonomik olarak birbiri-ne entegre değildir. İllerin üretim yapıları birbirinden tamamen farklıdır ve birbirini tamamlayıcı olmaktan uzaktır. Ancak Bölge illeri, sosyal performans ve yaşam kalitesi bağlamında kıyaslanan Bölge dışı illere göre sergiledikleri düşük performans açısından birbirine benzemektedir.
• Bölge’de özellikle Afyonkarahisar’ın, demiryolları vasıtası ile Bölge dışına bağlanabilirliği oldukça yüksektir. Bu potansiyel Bölge’de kullanılması gere-ken önemli bir göreli avantajdır. Demiryolunun avantajlarının daha iyi kullanı-labileceği bir sanayi stratejisinin oluşturulması bu anlamda öne çıkmaktadır.
• İncelenen göstergeler, Bölge’nin kısıtlı bir girişimcilik ekosistemine sahip olduğunu göstermektedir. Bölge’de dört üniversite olmasına rağmen yüksek lisans ve doktora programlarından mezun kişilerin oranı tüm Bölge illerinde oldukça düşüktür. Ayrıca teknogirişim desteklerinden neredeyse yararlanıl-mamaktadır.
• Manisa, özellikle elektronik sektörünün ildeki varlığından dolayı tescilli pa-tent sayısı ile öne çıkmaktadır. İldeki toplam tescilli papa-tent sayısı, örneğin, önemli bir sanayi kenti olan Kocaeli’ninkinden daha yüksektir. Bu durum, ilde bu anlamda önemli bir potansiyele işaret etmektedir.
Kutu 3: Boğaziçi Üniversitesi ve Mastercard Türkiye’nin Şehirleri