DeğiĢim yönetimi, küresel dünyada gerçekleĢen hızlı değiĢim ortamlarında örgütün yenilenmesi, değiĢim için en uygun zamanı yakalaması, rekabet ortamında rakiplerinin önüne geçebilmesi ve uygun olan yöntemin belirlenerek uygulamaya baĢlanması amacıyla yeni baĢtan yapılanıp örgütlenmesi olarak tanımlanmaktadır (Türk Dil Kurumu, 2018). Diğer bir ifadeyle, değiĢimi yönetmek değiĢimden faydalanarak, değiĢimin getirdiği yenilikleri uygulamaya koymaktır (Keyifli, 2019). Örgütlerin değiĢim yönetimi ise, hızlı bir Ģekilde problem çözmesi, deneme yanılma yöntemi ile öğrenme ortamı oluĢturması, yeterli duruma gelmek için yenilenmiĢ düzene daha hızlı Ģekilde sorunları çözmesi için yapılan süreç olarak açıklanmaktadır (Balcı, 2000).
DeğiĢim, bireyin zihninde baĢlayarak duygusal olarak yönetilebilen bir süreçtir. DeğiĢim bireyde farklı bakıĢ açılarına sebep olarak dünya görüĢünü değiĢtirir. Bu yüzden bireyin öncelikle değiĢimi zihinsel olarak kabul edip ne derece önemli olduğunu kavrayarak gerekliliğini anlaması gerekir. Nitekim değiĢim gerçekleĢince bireyin konu hakkındaki bütün doğru inanıĢları da değiĢmiĢ olacaktır (Bulut, 2010). Dünyadaki küresel değiĢimlerin yanında bireysel ihtiyaçlarında farklılaĢması, insanlarda zamanla artan eğitim talepleri, eğitim kurumlarını değiĢime ayak uydurmaya ve eğitsel rollerinde birtakım düzenlemeler yapmaya zorunlu bırakmaktadır. DeğiĢim ile arasında iki taraflı etkileĢme olan eğitim, toplumda meydana gelen değiĢimden etkilenmekle birlikte toplumsal yenileĢme ve geliĢmeye klavuzluk yapar (Özdemir, 2013).
DeğiĢim yönetimi, iĢin yapılması sürecinde meydana gelen değiĢimlerin farkında olarak, planlanıp benimsenmesi Ģeklinde de ifade edilmektedir. DeğiĢimin yönetim maksadı, etkili örgüt yöntemi uygulayıp organizasyon performansını yükseltmek, bunun sonucunda da devamlı geliĢme ortamı yaratmaktır. (Aktan, 1997; akt. KocabaĢ, 2006). DeğiĢim yönetiminin bazı aĢamaları bulunmaktadır. Bunlar ġekil 2‟de sunulmuĢtur:
ġekil 2 incelendiğinde değiĢim yönetimi, düĢünme süreci ile baĢlayarak sırasıyla tasarım, organize olma ve yapılanma aĢamalarından oluĢmaktadır. Önce değiĢimin yapılması gerektiği örgüt tarafından benimsenmekte, sonrasında gerekli planlamalar yapılarak organizasyon yapısı yeniden düzenlenmektedir. Son olarak örgüt değiĢimi uygulamaya hazır hale gelmektedir.
Kurum yöneticisi tarafından örgüt çalıĢanlarına değiĢimin boyutları ve yarattığı etkiler belirgin bir Ģekilde anlatılarak, örgütün onlardan ne istediği ve beklentilerin neler olduğu net olarak açıklanmalıdır. Kesinlik içermeyen durum mevcut örgüt sistemini iĢlemez hale getirdiği gibi aynı zamanda değiĢim konusunda gösterilme ihtimali olan direnç boyutlarını da açık hale getirmektedir. Örgütlerde etkili iletiĢim olmaması veya örgüt çalıĢanlarının değiĢim sürecinde ciddiye alınmaması, değiĢim konusunda yaĢanan problemlerin artarak, çalıĢanlarda tek ya da grup halinde değiĢime karĢı direnç görülmesine sebep olabilmektedir (Tunçer, 2013). DeğiĢim yönetiminin ön koĢulu, öncelikle değiĢimin yapılması gerektiğinin bilinmesidir. Yönetim anlamında ifade edilecek olursa değiĢimi gerçekleĢtirme zorunluluğunun bilinmesi önemi olan bir durumdur. DeğiĢim yönetiminin baĢarılı gerçekleĢtirilmesi için olması gerekli önemli etkenler mevcuttur. Bahsi geçen etkenler aĢağıda sıralanmıĢtır (Genç, 2017):
Aksiyon Strateji Misyon Vizyon Yeniden Düşünme Yeniden Tasarım Yeniden Organize Yeniden Yapılanma De ği şim Yö n etim i Organizasyonda sistem, süreç ve insan kaynaklarının yeniden yapılandırılması Organizasyon yapısının yeniden düzenlenmesi Değişim için tasarım ve planlamanın yapılanması
Değişimin zorunluluğunu kavrama
-DeğiĢim bütün olarak ele alınmalıdır.
-DeğiĢimin yönetilmesi vizyoner ve dönüĢtürücü liderliği gerektirir. -Yaratıcılık değiĢim için gereklidir.
-DeğiĢim için uygun bir örgüt kültürü ve iklimi gerekir.
Örgütün fiziksel, ekonomik ve beĢeri unsurları değiĢim için esnekleĢtirilmelidir.
-Örgütün çevre duyarlılığı olmalıdır.
DeğiĢimin yönetim konusu, okullar açısından önemsenmekle birlikte aynı zamanda vazgeçilmez bir unsur olarak görülmektedir. Okulların mevcut görevi eğitim öğretim faaliyetleridir. Eğitsel faaliyetler bir anlamda değiĢim olarak değerlendirildiğinden, okulların rolünün daha çok değiĢimin yönetim konusu olduğu söylenebilir. Bu nedenle yönetimin amacı daha çok değiĢim yönetimi olduğundan okullarında dikkate değer bir anlamının olmasına neden olmaktadır. Modern yönetim anlayıĢında ve örgütsel alan yazınında öğrenen örgüt kavramı okulların bu rolüne yönelik kullanılmıĢtır. Öğrenen örgüt, öğrenme faaliyetlerine bağlı olarak geliĢen değiĢikliklerin ve örgütsel sürecin önemli ve ayrı düĢünülemeyen bir parçasıdır (Tandoğdu, 2008). Bunların yanı sıra, okulların iyi birer vatandaĢ, üretken ve ülke yararına katkıda bulunan bireyler yetiĢtirmek görevi dikkate alındığında, baĢka örgütlere kıyasla en önemli görevlerinin, değiĢim ve geliĢim faaliyetlerini ilk önce yapması gerektiğidir. Bir anlamda eğitim faaliyetlerinde gerçekleĢen değiĢim sürecinin ne Ģekilde yönetilmesi gerektiği konusunda tecrübeye ihtiyaç vardır. DeğiĢim sürecinin okullarda nasıl yönetilmesi gerektiği ve yönetimi sağlayan kiĢilerin taĢıması gereken yeterliliklerin araĢtırılarak ona göre düzenlenmesi önem arz etmektedir (Yıldız, 2012). Bu kapsamda okul yöneticilerinin kendilerini değiĢen çevre Ģartlarına karĢı sürekli yenilemeleri ve yönetim becerilerini artırmaları gerektiği söylenebilir.
Okullarda gerçekleĢen değiĢim uygulamalarından en çok etkilenen ve değiĢimi de en çok etkileyenler öğretmenlerdir. Bu bağlamda okul müdürlerinin çalıĢma ortamında yapılan uygulamalar konusunda öğretmenlerden aldıkları dönütleri fırsata çevirerek değiĢimi yönetmeleri değiĢim için vazgeçilmezdir
(Tanrıöğen, BaĢtürk ve BaĢer, 2014). Yani öğretmenler, okulda gerçekleĢen değiĢimde anahtar rol oynarlar. Öğretmenlerin desteği olmadan değiĢimi gerçekleĢtirmek mümkün gözükmemektedir. O bakımdan iyi bir okul müdürü, değiĢimi öğretmenleriyle birlikte ekip halinde gerçekleĢtirebilendir. Ayrıca değiĢime karĢı direnci kırmak için kiĢileri değiĢimler ve bu değiĢimlerin gerekçeleri konusunda bilgilendirmek gerekecektir. Bu kapsamda müdür, değiĢimin öncüsüdür ve değiĢim sürecinde öğretmenlerin katılımını sağlamalıdır (KocabaĢ, 2006). Okul yöneticisinin okulu daha iyi nasıl yönetebileceği konusu devamlı bir Ģekilde kendisine sorması, uygun cevaplar ıĢığında okulu istenen seviyeye getirmesi beklenir (Gökben, 2018). Bir baĢka ifadeyle, değiĢimin okullarda baĢarılı olabilmesi için okul yöneticilerinin değiĢimi etkili bir Ģekilde yönetmeleri gerekmektedir. Aynı zamanda öğretmenlerin okullarında güvene dayalı değiĢime yönelik tutum geliĢtirmeleri beklenmektedir (Çelik ve Gencer, 2019). Bu nedenle, çevreden aldığı girdileri çıktı olarak çevreye geri veren açık sistemler olan okullarda görev yapan okul yöneticisi ve öğretmenlerin değiĢime yönelik gösterdikleri tepkiler, eğitsel faaliyetlerin etkililiği ve verimliliği üzerinde önemli bir rolü vardır (Bozbayındır ve Alev, 2018). Öğretmenler değiĢimin uygulanması sürecinde daha aktif rol aldıkları için okul yöneticileri tarafından, iyi iletiĢim yöntemleri kullanılarak yönlendirilmeleri gerektiği ifade edilebilir.