Danimarka

Danimarka’da uzun dönemli iĢsizlik göreli olarak düĢük düzeydedir. 2012 yılı itibarıyla uzun dönemli iĢsizlik, AB28’de iĢsizliğin yüzdesi olarak %47,5 iken Danimarka’da %25,5, iĢgücünün yüzdesi olarak AB28’de %5,1 iken Danimarka’da %1,8 seviyesindedir¹⁵⁸. Bu olumlu görünüme rağmen tarihsel perspektiften bakıldığında ise uzun dönemli iĢsizliğin önceki yıllara göre yükseldiği görülmektedir. Özellikle krizin etkisiyle 2010’da 2009’a göre sert bir artıĢ yaĢanmıĢtır.

Ayrıca Danimarka’da makro perspektiften uzun dönemli iĢsizlik, yapısal iĢsizlikle yakından ilgili görülmektedir. ĠĢsizlik oranındaki artıĢla uzun dönemli iĢsizlik arasındaki iliĢkiyi tahmin etmeye yönelik yapılan çalıĢmalarda genel olarak, iĢsizlik oranında %1 artıĢın uzun dönemli iĢsizlik oranını %0,4 düzeyinde artırdığı gözlemlenmiĢtir. Uzun dönemli iĢsizlikteki artıĢın yapısal iĢsizlik üzerindeki net etkisiyle ilgili tam anlaĢma sağlanamasa da aralarında bir korelasyon olduğu kesin Ģekilde kabul edilmektedir. Bu bağlamda Danimarka iĢgücü piyasasında; artan ölçüde 156 http://www.oecd-ilibrary.org/docserver/download/5k4dl080l5d2.pdf?expires=1389466444&id=id&accname=guest&check sum=9E7619F33559C7E3494EA4C4CC897464 157

Açıklama ve Değerlendirmeler Aksi Belirtilmedikçe Bu Kaynaklardan Faydalanılarak YazılmıĢtır: KongshøjMadsen, Per; “EEO Review: Long-TermUnemployment, 2012 Denmark”, http://www.eu-employment-observatory.net/resources/reviews/Denmark-LTU-July2012.pdf, (15.11.2013); KongshøjMadsen, Per; “Long-TermUnemployment in Denmark”, http://www.eu-employment-observatory.net/resources/reports/Denmark-AdHocRequest-LTU.pdf, (10.03.2013).

158

87

daha yüksek vasıflı iĢgücü talebi ama uzun dönemli iĢsizlik riski yüksek olan büyük bir grup düĢük nitelikli iĢgücünün varlığı, kriz boyunca özellikle imalat ve inĢaat sektörlerinde olmak üzere özel sektör istihdamındaki büyük düĢüĢ, batılı olmayan ülkelerden gelen nüfusun artıĢı ve bunların hem iĢgücü piyasasında hem de eğitim sisteminde karĢılaĢtıkları engeller ve beceri uyumsuzluklarıyla büyük ölçüde iliĢkili bölgesel uyumsuzluklar gibi uzun dönemli iĢsizliğin yükselmesine yol açan ve düĢmesini engelleyen birtakım yapısal sorunlar vardır.

Belçika gibi Danimarka’da da uzun dönemli iĢsizliğin çeĢitli alt gruplar arasındaki dağılımı analiz edilmektedir. Danimarka Ġstihdam Bakanlığının 2010 yılında yaptığı bir çalıĢmaya göre uzun dönemli iĢsizlik; erkeklerde, sırasıyla 25-29, 30-39 ve 55-59 yaĢ gruplarında, iĢsizlik sigortası alanlara göre sosyal yardım alanlarda ve ilk ve ortaöğretim seviyesine sahip olanlarda daha yüksektir. Çarpıcı Ģekilde batı ülkelerden gelmeyen göçmenlerde uzun dönemli iĢsizlik oranı, Danimarka kökenli olanların uzun dönemli iĢsizlik oranından 5 kattan daha fazla yüksektir. Batı ülkelerden gelen göçmenlerle Danimarkalılar arasında da farklılık vardır ama diğerleri kadar uçurum yoktur.

Uzun dönemli iĢsizlik konusu, Danimarka politika gündeminde önemli bir yere sahiptir. Fakat büyük ölçüde kurala dayalı ve kapsayıcı bir iĢgücü piyasası politikası olmasından dolayı Danimarka’da 2008 yılının ortalarından beri aslında yeni temel reformların yapılmadığı söylenebilir. Diğer taraftan, gelir destekleri ve aktif iĢgücü piyasası politikaları Ģeklinde temel güvenlik düzenlemeleri iĢgücü piyasasında hâlen iĢlevini sürdürdüğünden elde edilen faydaların maliyetlerinin artması ve aktif tedbirlerin daha yavaĢ uygulanması stres yaratsa bile Danimarka iĢgücü piyasası modeli, krize karĢı uzun dönemli iĢsizleri korumayı ve uzun dönemli iĢsizliğin göreli olarak daha düĢük seviyede kalmasını sağlamayı baĢarmıĢtır. Bu yüzden 2008 yılından sonraki giriĢimler, iĢsizlerle daha yoğun iletiĢime geçme ve mesleki ve firma bağlantılı eğitimlere daha fazla ağırlık verilmesi gibi mevcut tedbirlere getirilen düzenlemelerden oluĢmuĢ, geniĢ çaplı reformlar hayata geçirilmemiĢtir.

Danimarka Aktif Ġstihdam Politikası Kanunu, hem iĢsizlere hem de yerel istihdam ajanslarına detaylı haklar ve yükümlülükler getirmektedir. Bu hak ve yükümlülüklerden en önemlileri ise, aktif programlarda yer alma zorunluluğu ve yerel istihdam ajanslarıyla görüĢmelerdir. ĠĢsizle her 3 ayda bir görüĢme yapılması ve bu

88

görüĢmelerde hazırlanan bireysel eylem planlarının güncellenmesi gerekir. ĠĢsizlik sigortası ödeneği alan bir iĢsiz, iĢsizliğinin 9. veya kiĢi 30 yaĢından küçükse iĢsizliğinin 3. ayından sonra aktivasyon tedbirlerine tabi tutulmalıdır. 60 yaĢ ve üzeri iĢsizler, iĢsizliklerinin 6. ayından sonra aktivasyona tabi tutulurken birçok yerel istihdam ajansı, sosyal yardıma baĢvuran iĢsizleri acil aktivasyon tedbirlerinden faydalandırır. Böylece iĢsiz kaldıktan sonraki birkaç gün içinde kiĢi, bir tür aktif tedbire katılmıĢ olur. Bu, uzun dönemli iĢsizlerin yaklaĢık %60’ının aktif tedbirlerde yer aldığı anlamına gelmektedir. Uzun dönemli iĢsizlerin yaklaĢık yarısı, bir ücret sübvansiyonu ile istihdam edilirken diğer yarısı bir tür eğitim ya da danıĢmanlık hizmeti almaktadır.

Yapılan düzenlemeyle iĢsiz olarak kaydolduktan sonra merkezi veri tabanına öz geçmiĢ yükleme süresi, iĢ arayanın niteliklerini potansiyel iĢverenlere daha erken görünür hale getirmek amacıyla kısaltılmıĢtır. Bu kapsamda iĢsizlerin Danimarka istihdam kurumuna kayıt olduktan sonraki 3 hafta içinde öz geçmiĢlerini merkezi veri tabanına yüklemeleri gerekir.

Uzun dönemli iĢsizleri iĢgücü piyasasına geri döndürmede aktif programların etkinliğiyle ilgili yapılan bazı çalıĢmalarda; yerel istihdam ajanslarıyla irtibata geçme ya da aktif hale getirilmenin iĢsizi motive ettiği, aktivasyon açısından erken müdahalenin uzun dönemli iĢsizliği önleyebileceği, iĢsiz bireyin becerilerinin hızlı Ģekilde değerlendirilmesinin iĢ aramaya odaklanmayı baĢarmaya ve daha iyi eĢleĢtirme yapmaya yardım edeceği, özel Ģirketlerde aktivasyonun iĢsizlerin istihdamında en etkili araç olduğu, eğitim programlarının kısa süreli olduğunda, en fazla ihtiyacı olan gruplara ve iyi iĢ fırsatlarının olduğu alanlara yöneltildiğinde ve stajlarla birlikte uygulandığında en etkili hale geldiği gibi birtakım önemli sonuçlar elde edilmiĢtir. Bu sonuçlara dayalı olarak kriz boyunca yerel istihdam ajanslarına daha fazla kaynak tahsis edilmiĢ ve mesleki eğitimler, stajlar gibi programlara yönelik çabalar artırılmıĢtır.

Ayrıca Danimarka iĢgücü piyasası politikası evrensel bir karaktere de sahiptir. Nakit yardımlarla birlikte iĢsizlik yardımı sistemi, Danimarka’da tüm iĢsizlerin hemen hemen %85’ini kapsamaktadır ve uzun dönemli iĢsizler de Ģartları sağladıkları takdirde iĢsizlik yardımlarından yararlanabilmektedirler. Yardımların düzeyi ise özellikle düĢük gelirli gruplar için oldukça cömerttir. Bu kapsamda iĢsizlik ödeneği, iĢsizin önceki gelirinin %90’ına kadar çıkabilmektedir. Sigortalı olmayan iĢsizlere sağlanan nakit yardımlarda ise yardımın düzeyi ailenin durumuna bağlıdır. Örneğin; 2010 yılında 24

89

yaĢ altı yalnız yaĢayan bir iĢsiz, aylık 850 Euro alırken 25 yaĢ ve üzeri ve çocuğu olan bir iĢsiz, aylık 1.750 Euro almıĢtır. Bununla birlikte sistemin kapsamı son yıllarda daraltılmaktadır. Ödenek düzeyi aynı kalırken, süresi 4’ten 2 yıla düĢürülmüĢ ve süre sona erdiğinde tekrar hak etme Ģartları sıkılaĢtırılmıĢtır. Nakit yardımlarda ise süre sınırı bulunmamaktadır. Hem sigortalı hem de sigortasız iĢsizlerin yardım alma haklarının devam etmesi için yerel istihdam ajanslarından gelen aktif programlara katılma tekliflerini kabul etmeleri zorunludur.