öngörülen/kararlaştırılan tutarlar yazılacaktır.
a. Finansal tabloların ilk defa enflasyona göre düzeltilmesinden kaynaklanan geçmiş yıllar kârının, b. Üzerinde kâr dağıtımını engelleyici herhangi bir kayıt bulunmayan yedek kalemlerinden kaynaklanan “özsermaye enflasyon düzeltme farklarının”,
c. Seri: XI, No:25 sayılı Tebliğ/UFRS’ye ilk geçişte, karşılaştırmalı finansal tabloların söz konusu düzenlemelere göre yeniden hazırlanması nedeniyle ortaya çıkan geçmiş yıllar kârlarının,
ortaklara nakit temettü olarak dağıtılmasında, dağıtıma konu olacak “geçmiş yıllar kârı” kaleminin mahiyeti hakkında ortakların yeterli ve doğru olarak bilgilendirilmesi ve kâr dağıtımına ilişkin diğer mevzuat hükümlerine uyulması gerekmektedir. (2006/18 sayılı Kurul Haftalık Bülteni).
Kâr Dağıtımında Vergilendirilme
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'na (KVK) göre anonim şirketler kurumlar vergisi mükellefidirler.
Kurumlar vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safî kurum kazancı üzerinden % 20 oranında hesaplanır.
Anonim şirketlerin kazançlarının vergilendirilmesinden sonra kalan kısımlarının dağıtılması sırasında, dağıtılan kısım üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılır.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 4842 sayılı Kanunla değişik 94/6-b maddesinin (i) ve (ii) alt bentleri ile tam mükellef kurumlar tarafından;
- Tam mükellef gerçek kişilere,
- Gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara, - Gelir ve kurumlar vergisinden muaf olanlara, - Dar mükellef gerçek kişilere,
- Dar mükellef kurumlara,
- Gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan kâr payları üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılması öngörülmüştür. Bu kapsamda tam mükellef kurumlar ile Türkiye’de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla kâr payı elde eden dar mükellef kurumlara tam mükellef kurumlarca
dağıtılan kâr payları üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayacak, bu şekilde kâr payı elde eden tam mükellef kurumun söz konusu kâr paylarını yukarıda sayılan gerçek veya tüzel kişilere dağıtması aşamasında, dağıtılan kısım üzerinden tevkifat yapılacaktır. 23 Temmuz 2006 tarih ve 26237 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2006/10731 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile önceden %10 olarak uygulanmakta olan kâr dağıtımı stopajı yüzde 15’e yükseltilmiştir.
Diğer yandan, tam mükellef kurumlarca kârın dağıtılmayıp şirket sermayesine eklenmesine karar verilmesi halinde, kârın sermayeye eklenmesi kâr dağıtımı sayılmadığından, sermayeye ilave edilen bu tutar üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmayacaktır.
4842 sayılı Kanunla, kurumların istisna kazançları ile normal kazançları ayırımına son verilmiş; Gelir Vergisi Kanunu’nun 94/6-b maddesi uyarınca yapılacak tevkifat, kazancın istisna olup olmadığına bakılmaksızın kâr dağıtımına bağlı hale getirilmiştir.
5520 sayılı KVK’nun 15. Maddesinin 2’nci fıkrasında vergiden muaf olan kurumlara dağıtılan kar payları üzerinden % 15 oranında vergi kesintisi yapılacağı hükme bağlanmıştır. Ayrıca,
- Türkiye’de kurulu menkul kıymet yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları,
- Portföyü Türkiye’de kurulu borsalarda işlem gören altın ve kıymetli madenlere dayalı yatırım fonları veya ortaklıklarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları
- Türkiye’de kurulu gayrimenkul yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları - Türkiye’de kurulu girişim sermayesi yatırım fonları veya ortaklıklarının kazançları - Türkiye’de kurulu konut finansmanı fonları ile varlık finansmanı fonlarının kazançları
üzerinden dağıtılan kar payları 5520 sayılı KVK’nun 15/2’nci maddesi uyarınca tevkifata tabi tutulmaz.
Zira bu kurumların kazançları 5520 sayılı KVK’nun 15/3’üncü maddesi uyarınca dağıtılsın dağıtılmasın
% 15 oranında tevkifata tabidir.
Gelir Vergisi Kanunu’nun Geçici 62’nci maddesine göre; kurumlar vergisi mükelleflerinin, 31/12/1998 veya daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarından dağıtılan kâr payları üzerinden temettü stopajı yapılmayacak ve gerçek kişilerin elde ettiği bu kâr payları için tutarları ne olursa olsun beyanname verilmeyecektir. Kurumların1/1/1999 - 31/12/2002 arasında sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kurumlar vergisinden istisna edilmiş kazançlarının ve Gelir Vergisi Kanunu’na 4842 sayılı Kanunla eklenen Geçici 61 inci madde kapsamında tevkifata tâbi tutulmuş kazançlarının dağıtılması halinde Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesi hükmüne göre tevkifat yapılmaması öngörülmüştür.
Üzerinden tevkifat yapılacak kâr payları, Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci maddesinin ilk 3 bendinde sayılmıştır. Buna göre üzerinden tevkifat yapılacak kâr payları aşağıdaki gibidir:
1- Her nevi hisse senetlerinin kar payları (kurucu hisse senetleri ve diğer intifa hisse senetlerine verilen kar payları ve pay sahiplerine hazırlık dönemi için faiz olarak veya başka adlarla yapılan her türlü ödemeler ile Sermaye Piyasası Kanunu'na göre kurulan yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kâr payları ile konut finansmanı fonlarını temsilen ihraç edilen ipoteğe dayalı menkul kıymetlere ve varlık finansmanı fonlarını temsilen ihraç edilen varlığa dayalı menkul kıymetlere ödenen faiz, kâr payı veya benzeri gelirler dahil.)
2- İştirak hisselerinden doğan kazançlar (Limited Şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve komanditerlerin kâr payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar bu zümreye dahildir.
Kooperatiflerin ortakları ile yaptıkları muamelelerden doğan kârların ortaklara, Kooperatifle yaptıkları muameleler nispetinde tevzii, kazanç dağıtımı sayılmaz).
3- Kurumların yönetim kurulu başkan ve üyelerine verilen kâr payları.
Tam mükellef kurumlardan elde edilen, 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarının yarısı gelir vergisinden müstesnadır. İstisna edilen tutar üzerinden 94 üncü madde uyarınca tevkifat yapılır ve tevkif edilen verginin tamamı, kâr payının yıllık beyanname ile beyan edilmesi durumunda yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir.
Kâr Dağıtımı İle İlgili Örnek Uygulama
Payları borsada işlem gören halka açık XYZ Anonim Şirketi'nin ödenmiş sermayesi 600.000 TL’dir ve 2010 yılında 400.000 TL vergi öncesi kâr elde etmiştir. Şirketin 50.000 TL iştirak kazancı ve 40.000 TL emisyon primi istisnası mevcuttur. Birikmiş 1. tertip yasal yedek akçe 36.000 TL’dir.
Genel Kurulun kâr dağıtım kararı aşağıdaki şekilde ise buna göre Kâr Dağıtım Tablosunu hazırlayınız.
"Ticari kardan ödenecek vergi ve diğer yasal yükümlülükler indirildikten sonra, birinci kanuni yedek akçe ve şirket ortaklarına Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca 1. temettü ayrılmasına ve
- Yönetim Kurulu Üyelerine bakiye kârın % 15'i oranında temettü - Ortaklara ödenmiş sermayenin % 10'u oranında II. temettü - Bakiyenin olağanüstü yedek akçe olarak ayrılmasına
karar verilmiştir."
Öncelikle kurumlar vergisi ve kâr payı stopajı hesaplanır.
(+) Vergi Öncesi Kâr (-) İndirim ve İstisnalar
İştirak Kazancı İstisnası (50.000) Emisyon Primi İstisnası (40.000) Kurumlar Vergisi Matrahı
Kurumlar Vergisinin Hesabı (TL)
400.000 (90.000)
310.000 Hesaplanan Kurumlar Vergisi=(310.000x0.20*) = 62.000 TL
(+)Vergi Öncesi Kâr (-) Kurumlar Vergisi Net Dönem Karı
I. Tertip Kanuni Yedek Akçenin Hesabı
400.000 (62.000) 338.000 Hesaplanan I. Tertip Kanuni Yedek Akçe= (338.000x0.05) = 16.900 TL
I. Temettü
Kâr Payı Stopajının Hesabı
(338.000-16.900) x
(%20) 64.220
Yönetim Kurulu Üyelerine Temettü
(338.000-16.900-64.220)
x (%15) 38.532
II. Temettü 600.000 x (% 10) 60.000
TOPLAM (64.220+38.532+60.000) 162.752
Hesaplanan Kâr Payı Stopajı (162.752 x % 15) 24.413
Payları borsada işlem gören halka açık anonim ortaklıkların 2009 yılı karından yapılacak temettü dağıtımı konusunda herhangi bir asgari kâr dağıtım zorunluluğu getirilmemiştir. Ancak ortaklık tarafından dağıtılması kararlaştırılan birinci temettü oranı % 20’dir. Vergi sonrası net kardan birinci
tertip kanuni yedek akçe çıkarıldığında (338.000 – 16.900 =) 321.100 TL tutarındaki dağıtılabilir kâra ulaşılır. Bu tutarın yüzde yirmisi olan 64.220 TL birinci temettüdür. Kalan kâr da kararda belirtilen şekilde dağıtılır. Dağıtılan kâr payları üzerinden %15 oranında tevkifat yapılacaktır. Toplam tevkifat tutarı 24.413 TL’dir.
İkinci tertip kanuni yedek akçe matrahı, pay sahipleriyle kâra iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılmış birinci temettü, ikinci temettü, imtiyazlı pay sahipleri ile yönetim kurulu üyeleri, çalışanlar ve benzeri kişi ve/veya kuruluşlara dağıtılan tüm kâr payı tutarlarının toplamından, Şirket’in ödenmiş/çıkarılmış sermayesinin %5’i düşüldükten sonra bulunan tutardır. Bu matrahın onda biri, ikinci tertip kanuni yedek akçe olarak hesaplanıp ayrılır. Bu durumda, ikinci tertip yedek akçe matrahı (64.220+38.532+60.000-30.000) 132.752 TL olacaktır. Bunun %10’u ikinci tertip yedek akçe olarak ayrılır.
Yukarıda yer verilen hesaplamalar aşağıdaki tabloda toplu olarak gösterilmiştir.