1.3.1. Avrupa Birliği Ülkelerinde Çevre Eğitimi
Avrupa Birliği’nin çevre politikası 1980’lerde geliştirildi ve çevre eğitimi, bu politikanın etkili bir şekilde uygulanmasının bir parçası olarak düşünüldü. Zamanla çevre kavramı değişti. Önceki görüşler ekosistem ve kirliliğin çeşitli formlarına yoğunlaşıyordu. Ancak, çevrenin; sosyal, kültürel ve ekonomik boyutları zamanla fark edildi ve sürdürülebilir gelişmenin kapsamı genişletildi.
1988’de Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi’nin görüşmelerinde çevre eğitiminin amaçları:
Çevre alanındaki problemlerin kamu farkındalığını ve mümkün çözümleri artırmak,
Doğal kaynakları ihtiyatlı kullanma, çevrenin korunmasında bireysel aktif katılım ve bilgilendirme için kuruluşları yaymak, şeklinde belirlendi.
1993’te Avrupa Parlamentosu bu amaçları daha da güçlendirdi.
Tüm eğitim seviyeleri, eğitimin tüm açılarında çevresel boyutları içerecek. Geliştirme ve uygulama politikalarında öğretmenlerin ve okulların temel
rolleri vurgulanacak.
Beşinci Avrupa Birliği Çevre Programı; sürdürülebilirlik için gerekli davranış değişikliklerinde anahtar faktör olan önemli politika alanları, çevresel boyutlarla birleştirmiştir. Bu çerçevede bilgilendirme ve eğitim; sürdürülebilirliği devam ettirmek ve çevreye zararlı davranışları değiştirmek için önemli bileşenler olmuşlardır.
1.3.1.1. İlkokulda Çevre Eğitimi
Avrupa Birliği üye devletlerinde eğitim kademesinin ilk seviyesini ilkokul oluşturur ve yaklaşık 11-12 yaşlarında sonlanır. Ancak Danimarka, Finlandiya, İsveç de, kapsamlı okul eğitimi vardır ve ilkokuldan ortaokula geçiş şeklinde bir uygulama yoktur.
1.3.1.1.1. Küresel Amaç ve Değerler
İlkokul seviyesinde, çoğu üye devletlerin genel beyanatları çevre eğitimini içermektedir. Bu ülkelerden; Avusturya, Belçika, Danimarka, Finlandiya, Almanya, Yunanistan, İrlanda, Lüksemburg, İspanya, İsveç, İngiltere. Danimarka, Finlandiya,
Almanya, İspanya, İsveç ve İngiltere’nin okul müfredatlarında çevresel unsurlara özel vurgu yapılmıştır. Bu ülkelerin müfredatlarında amaç ve değerlere bakıldığında, çevre eğitimi nispeten daha fazla düşünülmüş ve bundan dolayı ilkokulda nispeten daha başarılı bir görüntü ortaya çıkarmışlardır.
1.3.1.1.2. İlkokul Eğitiminde Çevre Eğitim Modeli
Avrupa Birliği ülkelerinin çevre eğitiminde; zorunlu ders olarak, zorunlu derslerin bir kısmında ya da disiplinler arası yaklaşım ile çevre eğitimi düzenlenmiştir. Çevre eğitimini öğretme yaklaşımları farklılık göstermektedir ama üç esas modelde toplanabilir:
Çevre eğitimi kendi başına ders olarak verilir. Çevre eğitimi müfredattaki derslere yerleştirilmiştir.
Çevre eğitimi disiplinler arası yaklaşımla verilir, başlıklar ya da amaçlar yoluyla vurgulanabilir.
Tablo 1-5: Ülkeler ve ilkokulda çevre eğitiminde kullandıkları modeller
Çevre eğitimi veriliş… Ülke/bölge sayısı Ülkeler/Bölgeler
Ayrı bir ders alanı olarak 5 BE (FL), Fİ, FR, YH,İS
Diğer derslere yerleştirilmiş şekilde 14 BE (FL),BE (FR),DA,İS,FR,YN,İR,
İTL,LÜ,HO,PO,İSV
Disiplinlerarası yaklaşım aracılığıyla 5 AV, AL, DA, Fİ
Kaynak: Stokes vd. 2001: 10.
Çevre eğitimi için en genel yaklaşım, diğer konular arasına yerleştirme şeklidir ama ayrı bir konu alanı olarak ya da disiplinler arası yaklaşımı ile de çevre eğitimi veren ülkeler vardır.
Çevre eğitiminin diğer derslere yerleştirildiği ülkelerde, dersler açısından farklılık vardır. Yedi ülkede fen dersine, yedi ülkede coğrafya dersine çevre eğitimi yerleştirilmiştir. Ülkeye göre teknoloji, ev idaresi, vatandaşlık eğitimide çevre eğitimini içerebilir.
Çevre eğitimi ayrı bir ders olarak verildiğinde; ülke müfredatlarında bazı farklılıklar ortaya çıkmaktadır.
Belçika (Flaman topluluğu): Çevresel konularda özel konulardan ziyade çerçeve alanlar oluşturulmuş. Bunlar; doğa, teknoloji, insanlar, toplum, zaman ve uzay.
Fransa: Dünyayı Keşfetme: Öğrenciler; geri dönüşümü kabul etmemenin önemi anlamak ve kirliliği tanımlamak için aktivitelere katılırlar; Fransa’nın karşılaştığı coğrafi çevresel problemlere yoğunlaşırlar; insanlar, hayvanlar ve onların çevresi arasındaki ilişkileri anlamaya çalışırlar; ilk olarak yerel merkezli ekolojik çalışmalar yaparlar.
Disiplinler arası yaklaşımla verilen çevre eğitimine örnek ülkeler:
Almanya (Bavyera): Çalışma için önerilen temalar: Çeşitlilik, bireysellik, doğanın güzelliği, kişisel yaşam şekli, kültürel peyzajın tarihi.
Finlandiya: Trafik eğitimi, uluslararası eğitim, tüketici eğitimi gibi belirlenmiş alanlar mevcut. Öğrencilerden öğrenmesini umdukları hedefler: Üretimde ve tüketimde çelişki ve engelleri fark etmek. Doğaya olan baskıyı kesmek için bu davranışların nasıl değiştirileceğini, tartışmaya başlamak. Uluslararası eğitim; dünya kaynaklarının adil dağıtımı ve daha fazla sürdürülebilir gelişme gibi çalışma alanlarını içerir. Tüketici eğitimi; öğrencilerin seçimlerinin doğayı ve kendi yaşamlarını nasıl etkilediğinin yanı sıra, onların tüketim kararlarını dikkatli bir şekilde almalarına rehberlik eder. Trafik eğitimi; trafiğin doğaya etkisinin hesaplanmasında, öğrencilere yardımcı olur. Sağlık eğitimi ile her öğrenciye, kendi sağlığını ve çevresini desteklemek ve devam ettirmek için temel bilgi ve yetenek kazandırılır. Çevre eğitimi genelde fen ve coğrafya derslerinde vurgulanmaktadır. Teknoloji, sosyal bilimler gibi alanlarda da çevre eğitimine önem verildiği görülmektedir.
Ülkelerin müfredatlarında etik, değerler, tutumlar ve davranışlarla ilişkili temalar vardır. Örneğin:
Hollanda: Çeşitli sosyal eğilimlerin; tüketimde artış, daha fazla mağaza, daha fazla trafik gibi, çevreyi nasıl etkilediğini öğrenmek ve insanların bu etkileri farklı değerlendirdiğini anlamak.
İsveç: Müfredatın genel amaçları: Öğrencilerin, çevre ve sağlık sorunlarına bir görüş geliştirmesine yardımcı olmak; çevreye ahlaki bir bakış açısı kazandırmak; çevreye merak oluşturmak.
BÖLÜM 2