Petrol Dışı Sektör

Petrol ve gaz arıtma sanayisinin gelişimi üzerine bir petrokimya tesisleri kompleksi inşa edilmesi planlanmıştır. Kompleksin organizasyonu, gerekli yatırımların çekilmesine, çevre standartlarına uyulmasına, nihai ürüne teknolojik bir zincir kurulmasına, bitmiş ürünün rekabet gücünün artırılmasına, bu alandaki ihracat hacminin genişletilmesine olanak sağlayacaktır. Aynı zamanda petrol dışı sanayinin gelişmesi için ülkenin doğal ve ekonomik kaynaklarının ekonomik ciroya katılımı artırılacak ve kullanım etkinliği artacaktı. Sepisisin kapsadığı dönemde alternatif (yenilenebilir) enerji kaynaklarının kullanımını hızlandırmaya yönelik teşvikler kurumsal çevrenin uygulanması, geliştirilmesi, bilimsel teknik potansiyel uzmanların eğitimlerinin güçlendirilmesi, sürdürülmesi ve enerji tüketicilerinin eğitilmesi için çalışmalar yapılması planlanıyordu. Devletin bu alanda yürüttüğü projelerle birlikte özel sektörün bu sürece yakın katılımı teşvik edilecek ve alternatif enerji tarifelerinin esnek bir şekilde düzenlenmesi sağlanacaktı (Veliyev, 2005). Petrol dışı sektörün

gelişimine hizmet eden ve modern gereksinimleri karşılayan bir üretim, sosyal ve pazar altyapısı ağı oluşturulmuş, gelişmiş ekonomi ve yönetim biçimlerinin kullanımı yaygınlaştırılmıştır. Bölgelerde, sanayi kuruluşlarının yerel hammaddelere dayalı olarak niteliksel olarak modern bir faaliyet düzeyinin oluşturulması ve yeni işletmelerin oluşturulması için önlemler alınıyordu. Konseptin uygulanması sırasında ülkede çelik üretimi, petrol ve gaz işleme ve petrokimya kompleksleri, gübre, gemi inşa ve çimento fabrikaları kurulacak, alüminyum sektörü geliştirilecek, birincil alüminyum üretimi artırılacak, nihai ürünün üretimine kadar özel sektörün katılımıyla teknolojik bir zincir kurulacak, bu sektörün ihracat potansiyeli genişletilecekti. İnovasyon odaklı teknolojilerin sanayi işletmelerinde uygulanması teşvik edilecek, uzmanlaşmış ve genel amaçlı sanayi kampları oluşturulacaktı.

Ekonomik bölgelere göre endüstriyel şehir altyapısının oluşumu Petrol dışı rafinaj endüstrisinin gelişimi ile bağlantılı devlet yatırım politikasının ana yönü olacaktır. Bu bağlamda, Konseptin kapsadığı dönemde özel bir ekonomik bölgenin oluşturulması ve ekonomik kalkınması planlanmakta idi (Meherremov: Aslanov, 2008). Geleneksel petrol dışı endüstrilerin (kimya endüstrisi, metalurji, makine mühendisliği, elektrik mühendisliği, elektronik, hafif sanayi, gıda endüstrisi vb.) gelişmesi ve artan ihracat fırsatlarının yanı sıra yeni rekabetçi endüstrilerin yaratılması desteklenmiştir. Ülkenin petrol dışı sektöründeki yerli ve yabancı yatırımın çekiciliğini artırmak için teşvikler uygulanıyor, ihracata yönelik petrol dışı sektörün geliştirilmesi için kamu- özel yatırım işbirliği geliştiriyordu. Fikri faaliyetin sonuçlarını teşvik etmek, yenilik ve yaratıcılığa yatırım için uygun koşullar yaratmak ve fikri mülkiyete dayalı yaratıcı bir ekonominin sürdürülebilir kalkınması için ülke GSYH’sindeki payını artırmak için önlemler alınıyordu. Konsept, turizm altyapısının geliştirilmesini, uluslararası standartları karşılayan turizm hizmetlerinin genişletilmesini, bu sektörün rekabet gücünün artırılmasını ve GSYİH içindeki payının artırılmasını öngörmekteydi (Veliyev, 2004).

Turizmin gelişmesi için bu alandaki mevzuat ve standartlar iyileştiriliyor, Hazar Denizi'nin turizm potansiyelini tam olarak kullanmak için gerekli tedbirler alınıyor, bölgelerde turizm faaliyetleri canlandırılıyordu. Uygun turist rotaları oluşturularak farklı turizm türleri teşvik ediliyordu. Petrol dışı sanayinin gelişmesi için özel önem arz eden alanlardan biri olan tarımsal ürünlerin işlenmesine özel önem veriliyor, mevcut tarımsal işleme işletmelerinin üretim kapasitesinin artırılması ve yeni işletmelerin oluşturulması için kapsamlı önlemler alınıyordu. Tarım sektörünün yoğun ve verimli gelişimini teşvik edecek devlet destek tedbirleri uluslararası uygulamalara

uygun olarak sürdürülüyordu. Özel bankalar ve kredi kuruluşları bu sektöre fon (kredi) tahsisinin daha da teşvik edildiği bir ortamın yaratılması için ek önlemler alınmış ve tarım sigortası mekanizmasının iyileştirilmesi sağlanmıştır. Sonuç olarak, tarımsal verimlilik artmış ve kırsal nüfus en iyi uluslararası uygulamalara daha aşina hale gelmiştir (Imanov, 2008).

Önümüzdeki yıllarda ülkede arazi piyasası geliştirilecek, çiftçilerin gönüllülük esasına göre ortak tarım geleneklerinin oluşturulması teşvik edilecekti. İyileştirme ve sulama önlemleri güçlendirilecek, toprak erozyonunu, sulanan ekilebilir alanların tuzlanmasını önlemek ve verimliliği artırmak için önlemler alınacaktı. Ülke, çevre dostu tarım ve gıda ürünleri üretimini teşvik edecek. Ek olarak, genetik kaynakları ve biyolojik çeşitliliği korumak ve fide, tohum ve ıslah faaliyetlerini daha da geliştirmek için hedeflenen önlemler alınacaktı. Tarımsal üreticilerin modern ekipman, gübre, tohum ve fide ile arzı iyileştirilecekti. Tarım sektöründe bilimsel desteğin ve personel eğitiminin daha da iyileştirilmesi planlanmaktadır. Tarımın çeşitli alanlarında yoğun gelişme için teşvik edici tedbirler alınıyor, büyük tahıl çiftlikleri kurma girişimleri destekleniyordu (Veliyev, 2008).

3.4.1 Tarım Sanayisi

1995'ten bu yana, Azerbaycan'da yeni bir geçiş aşaması; iyileşme ve dinamik gelişme dönemi başlamıştır. Tarım, mahsul ve hayvancılık sektörlerinde gıda güvenliğini sağlamak için gıda öz yeterliliği düzeyi daha da geliştirilmiştir. Bölgelerin sosyal- ekonomik kalkınması ile ilgili devlet programlarında öngörülen tedbirlerin uygulanması, tarım üreticileri tarafından kullanılan yakıt, motor yağları ve mineral gübrelerin ortalama maliyetinin %50'sini ödemeye yardımcı oluyordu (Muradov: Abbasov, 1999, s. 18- 34).

1995 yılından bu yana, tarım sektörünün piyasa ilkeleri temelinde yeniden yapılandırılması, devlet ve kolektif çiftliklerin kaldırılması, topraklarının, çiftlik hayvanlarının ve mülklerinin köylülere dağıtılması gibi önlemler sonucunda iddialı yapısal değişiklikler meydana geldi ve niteliksel olarak farklı tutumlar oluştu. Tarım sektöründe verimli tarım ve girişimciliğin gelişmesini sağlamak amacıyla, tarımsal üreticilerin önceki vergi borçları kaldırılmış ve dönemsel vergi ihracı verilmiştir. Aynı zamanda, tarım üreticileri toprak vergisi hariç diğer tüm vergilerden muaf tutulmuştur

(Sadixov, 1999, s. 18-20). Haydar Aliyev'in uyguladığı toprak reformu, Azerbaycan köylülerini gerçek toprak sahibi yaptı. Tüm bu tedbirler sonucunda özel sektörün tarım sektöründeki payı bugün neredeyse %100'e ulaşmıştır. Aynı zamanda, devlet mülkiyetinin özelleştirilmesi için yasal çerçeve oluşturulmuş ve ilgili devlet programları onaylanmıştır. Özelleştirmenin temel hedefleri; özel mülkiyet ve serbest rekabet ilkelerine dayalı ekonomik kuruluşlar için kendi kendini düzenleyen bir piyasa ekonomisi ortamı oluşturmak, ekonomiyi bir piyasa ekonomisinin gerekliliklerine göre yeniden yapılandırmak, yabancı yatırımlar da dahil olmak üzere ekonomiye yatırım çekmek, iyileştirilmiş yaşam standartları ve sosyal statü kazanmaktı (Kelbiyev, 2000, s. 14-20).

Tarım sektöründeki işlemciler ve üreticiler arasındaki işbirliğini güçlendirmek, çiftçiler tarafından devlet destek mekanizmalarını daha etkin kullanmak amacıyla, bölgelerde 50 süt çiftliğinin kurulması başlamıştır. Yerel üretim tesislerinin yeniden inşası ve başarılı tarım reformları, bir dizi yerel gıda ürününün üretiminde bir artışa ve ülkeye yapılan ithalatta bir azalmaya yol açmıştır. Yerel ürünler iç pazarımızı zenginleştirdi ve temel gıda ithalatına olan bağımlılığı azalttı (Eliyev: Sekereliyev, 2002, s. 312-320). Önceki dönemlerde, yerli ve yabancı iş adamları ve girişimciler arasında farkındalığı artırmak, bilgiye erişimi kolaylaştırmak, ülke bölgelerindeki mevcut doğal işgücü kaynaklarını kullanmak ve yabancı yatırım çekmek için ülkenin çeşitli yerlerinde düzenli iş forumları düzenlenmiştir. Ülke bölgelerindeki mevcut ekonomik potansiyelin tam ve etkin kullanımını, sosyal-ekonomik durumun iyileştirilmesini ve dengeli ekonomik kalkınmayı sağlamak için başarıyla uygulanan devlet programları kuruldu. Örnek olarak; altyapının restorasyonu ve genişletilmesi, yeni üretim işletmelerinin oluşturulması, sosyal-kültürel tesisler, yeni işlerin yaratılması ve yaşam standartlarının daha da geliştirilmesi dahil olmak üzere bölgelerin gelişimine yol açmıştır (Kelmiyev, 2004, s. 212-231).