2. CNC FREZE TEZGÂHINDA DÜZLEM YÜZEY FREZELEME ĠġLEMLERĠNĠ
2.4. Düzlem Yüzey Frezeleme
Düzlem yüzey frezelemede kesici takım çapı (D), iĢ parçası geniĢliğinden (b) büyük ise tek paso ile istenilen miktarda talaĢ kaldırılır (ġekil 2.6). Eğer iĢ parçası geniĢliği kesici takımdan büyük ise kesici takım talaĢ aldıktan sonra yana kaydırılarak birden fazla pasoda düzlem yüzey frezeleme iĢlemi yapılır.
Kesici takım, X ve Y eksenlerinde düzlem yüzey frezeleme baĢlangıç noktasına hızlı hareket kodu ile gelir. Z ekseninde hızlı ilerleme ile talaĢ derinliği verilir. Düzlem yüzey frezelemeye baĢlamadan önce kesicinin parçaya çarpmaması için kesici giriĢ mesafesi kadar geriye konumlandırılır. Kesici G01 kodu ile düzlem yüzey frezeleme yaparak iĢ parçasından çıkıĢ mesafesi kadar dıĢarıya çıktıktan sonra hızlı hareket kodu ile Z ekseninde parçadan uzaklaĢır (ġekil 2.6).
ġekil 2.6: CNC frezede düzlem yüzey frezeleme
AlıĢtırma 1: ġekil 2.6’daki uygulamada takım çapı 50 mm’dir. ĠĢ parçası geniĢliği 40 mm, uzunluğu 210 mm olup iĢ parçası referans noktası Ģekilde gösterilmiĢtir. Buna göre iĢ parçası yüzeyinden 2 mm talaĢ kaldıracak Ģekilde CNC programını yapalım.
%
N100 G21;
Metrik ölçü sistemi seçilmiĢtir. Bu kod tezgâhlarda otomatik olarak seçili olduğundan yazılmayabilir.
N102 T01 M6; Bir numaralı takım seçimi
N118 G00 Z-2.; 2 mm talaĢ derinliğinin
N120 G01X240.F100; 100 mm/dk. ilerleme hızı X ekseninde
düzlem yüzey frezeleme N122 G0Z100. M09;
Kesicinin iĢ parçası yüzeyinden 100 mm mesafeye gitmesi ve soğutma soyunun kapatılması
N124 M05; ĠĢ milini durdurma
N126 G00 X0Y0; Takımı park noktasına gönderme
N128 M30; Program sonu ve baĢa dönme
%
AlıĢtırma 2: ġekil 2.6’daki uygulamayı Ģimdi Sinumerik sisteminde CNC programını yapalım.
N102 T1 L6(Tarama kafası) ; Bir numaralı takım seçimi N104 G54 G90 G00 X0. Y-30. ;
ĠĢ koordinatı ve mutlak progaramlama seçimi, hızlı hareket ile X0 ve Y-30 koordinatına hareket
N106 G00 G43 D1 Z50. ; Takım boyu telafisi ve iĢ parçası yüzeyinden 50 mm yükseklikte durma
N108 M03 S800 ; ĠĢ mili saat ibresi yönünde ve 800
dev/dk. ile dönmesi
N110 G00Z5. M08 ; Parça yüzeyinden 5 mm mesafede
durma ve soğutma suyunun açılması
N112 G00 Z-2. ; 2 mm talaĢ derinliğinin verilmesi
N114 G01 X240. F100 ; 100mm/dk. ilerleme hızı ile X ekseninde düzlem yüzey frezeleme
N116 G0 Z50. M09 ; Z ekseninde 50 mm yukarı gitmesi ve
soğutma suyunun kapanması
N118 M05 ; ĠĢ milini durdurma
N120 M30 ; Program sonu ve baĢa dönme
Fanuc ve Sinumerik kontrol sistemlerinde G00, G01, M08, M09, M03, M04 gibi temel komutlar benzer yapıda programlanır. Çevrimlerin proramlanmasında tanımlama farkı vardır.
AlıĢtırma 3: ġekil 2.7’deki parçanın CNC programını Fanuc sistemine göre hazırlayarak simülasyonunu kontrol ediniz.
ġekil 2.7: Uygulama parçası ġekil 2.7’deki parçanın CNC programı
%
N02 G17 G80 G49 G40 ; Düzlem seçimi, çevrim iptali, takım boyu telafi iptali, takım yarıçap telafi iptali N04 G00 X50. Y50. Z50. ; Parka gönderme
N06 T01 M6 G54 G90; Takım değiĢtirme
N22 G02 X138.46 Y15.58 R-24.56 ; Dairesel kesme (Açı 180 dereceden büyük olduğundan R değeri (-) olarak verildi.) N24 G03 X84.06 Y-33.81 R59.77 ; Dairesel kesme CCW
N26 G01 X0. Y0. ; Doğrusal kesme
N28 G00 G40 X-20. Y-20. ; Takım yarıçap telafisi iptali ile baĢlatma noktasına pozisyonlama
N30 G0 Z50. M5 ; Takımı yukarı çıkarma, iĢ milini durdurma N32 G00 Z50. M9 ; Sıfıra gönderme, soğutma suyunu kapama
M30 ; Program sonu
%
UYGULAMA FAALĠYETĠ
CNC freze tezgâhında düzlem yüzey frezeleme program ve iĢlemini yapınız.
ĠĢlem Basamakları Öneriler
CNC frezede düzlem yüzey frezeleme iĢlemlerini komutlarla yazınız.
CNC freze tezgâhında çalıĢmaya baĢlamadan önce komparasörün açık olduğunu kontrol ediniz.
CNC freze tezgâhında çalıĢırken tezgâh kapısını kapalı tutunuz.
Acil durumda acil stop düğmesine
Hataları simülasyon yardımıyla düzeltiniz.
Hataları düzeltirken noktalama iĢaretlerine dikkat ediniz.
Her düzeltmeden sonra simülasyonla kontrol ediniz.
Kontrol Listesi
Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1. ĠĢ önlüğünü giyip gerekli güvenlik önlemlerini aldınız mı?
2. CNC frezede düzlem yüzey frezeleme iĢlemlerini komutlarla yazdınız mı?
UYGULAMA FAALĠYETĠ
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği iĢaretleyiniz.
1. Fanuc sistemine göre aĢağıda verilmiĢ olan program adlarından hangisi doğrudur?
A.) 1234;
B.) O (frezeleme);
C.) 0123456;
D.) O1234;
2. AĢağıdaki seçeneklerden hangisinde devir sayısı kodu doğru olarak yazılmıĢtır?
A.) S1200M03;
B.) G00S1200;
C.) M1200S04;
D.) S1200F03
3. G28G91X0Y0Z0; satırının açıklaması aĢağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak yazılmıĢtır?
A.) Takımın verilen koordinatlarda sıfır noktasına gitmesi B.) Takımın tezgâh referans noktasına dönüĢü
C.) ĠĢ parçası yüzeyinden talaĢ kaldırmadan ilerlemesi D.) Tezgâhın seri modda çalıĢması
4. T8M6; satırının açıklaması aĢağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak yazılmıĢtır?
A.) 8 numaralı takım seçimi B.) 8 numaralı takım değiĢimi
C.) 6 numaralı takım seçimi ve değiĢtirilmesi D.) 8 numaralı takım seçimi ve değiĢtirilmesi 5. Yandaki Ģekilde telafi Ģekli nasıldır?
A.) G42
MODÜL DEĞERLENDĠRME
ġekil 2.9’daki uygulamada iĢ parçası ölçüleri, iĢ parçası referans noktası gösterilmiĢtir.
Buna göre iĢ parçası yüzeyinden iki pasoda 4 mm talaĢ kaldıracak Ģekilde CNC programını hazırlayarak simülasyonunu kontrol ediniz.
R12 8
8
35 47
55 63
75 98
110
8205065
R12
R15
R12
Uygulama parçası
MODÜL DEĞERLENDĠRME
Kontrol Listesi
Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler için Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1. ĠĢ önlüğünü giydiniz mi?
2. Komparasörü açtınız mı?
3. Kesici takımı seçip magazine bağlayabildiniz mi?
4. Parçanın programını hazırlayıp tezgâh sistemine kaydettiniz mi?
5. Programın mantık ve yazım hatalarını kontrol ettiniz mi?
6. Programı simülasyon modu ile çalıĢtırtınız mı?
7. Programı Dry Run modu ile test ettiniz mi?
8. Programı satır satır modda çalıĢtırdınız mı?
9. Ġlk üretilen iĢ parçasını gerekli ölçme ve kontrol aletleri ile kontrol ettiniz mi?
10. Tespit edilen ölçü farklarını düzelttiniz mi?
11. Seri modda çalıĢtırıp üretime baĢladınız mı?
12. Emniyet tedbirlerine uydunuz mu?
DEĞERLENDĠRME
Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetlerini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız
“Evet” ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize baĢvurunuz.
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1’ĠN CEVAP ANAHTARI
1- B
2- A
3- C
4- B
5- D
6- A
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2’NĠN CEVAP ANAHTARI
1- D
2- A
3- B
4- C
5- B
CEVAP ANAHTARLARI
KAYNAKÇA
ERGÜN Mehmet, Sayısal Kontrollü Tezgâhlar ve Progamlama Prensipleri, Mercan Ofset Ambalaj San.Tic., Ġzmir, 2004.
ETĠK Mehmet, CNC Takım Tezgâhları ve Johnford CNC ĠĢleme Merkezi, Marmara Üniversitesi Teknik Eğitim Fakültesi Lisans Tezi, Ġstanbul, 1999.
FANUC Series O –MC, FANUC Series OO –MC, FANUC Series O –Mate MC For Machining Center Operator’s Manual, Fanuc Ltd., 1988.
GIBBS David, T.Eng. MIED, CNC ile ĠĢlemeye GiriĢ, Senior Lecturer in the Department of Technology Readying College of Technology, MEB, Etam Aġ Matbaa Tesisleri, EskiĢehir, 1994.
GIBBS David, T.Eng. MIED, CNC Parça Programlama, Senior Lecturer in the Department of Technology Readying College of Technology, MEB, Etam Aġ Matbaa Tesisleri, EskiĢehir, 1994.
GÜLESĠN Mahmut, Abdulkadir GÜLLÜ, Özkan AVCI, Gökalp AKDOĞAN, CNC Torna ve Freze Tezgâhlarının Programlanması, Asil Yayın Dağıtım, Ankara, 2005.
GÜLESĠN Mahmut, Aslan ERSAN, “NC Makine Programcılığı ve Program Tasarımı” (Çeviri), MEB, 1994.
LEATHAM B., BTECH J., PGCE, Bilgisayarlı Nümerik Kontrol Konusuna GiriĢ, Head of Department of Engineering Worcester Technical College, MEB, Ġstanbul, 1997.
Sinumerik & simodrive Automation Systems for Machine Tools Catalog NC 60 2004 Sinumerik AG, 2004.
TAICHUNG Hsien, Shen Kang HSIANG, Shen Chou Rd., Johnford, Vertical Machining Centers Instruction Manual, Roundtop Machinery Industries Co., Ltd. 232-1, Taiwan. R.O.C.