Dürüstlük Değerine Ait İfadeler

Sosyal Bilgiler 5. sınıf bilim teknoloji ve toplum; 7. Sınıf üretim, dağıtım ve tüketim öğrenme alanlarında dürüstlük değerine yer verilmiştir. TDK (2019)’na göre

76

Dürüst kelimesi “Sözünde ve davranışlarında doğruluktan ayrılmayan, doğru (kimse)” olarak tanımlanmaktadır.

Dürüstlük değerinin abidelere göre dağılımı Grafik 4.7.’te sunulmuştur.

Grafik 4.7. Dürüstlük Değerinin Abidelere Göre Dağılımı

Grafik 4.7.’ye göre abidelerde Dürüstlük değeri ile ilgili; Kül Tigin Abidesinde 6, Bilge Kağan Abidesinde 6 olmak üzere toplam 12 ifade tespit edilmiştir.

“KT G 5-7 anlaştım. Altını, gümüşü, ipeği ipekliyi sıkıntısız öylece veriyor. Çin milletinin sözü tatlı, ipek kumaşı yumuşak imiş. Tatlı sözle, yumuşak ipek kumaşla aldatıp uzak milleti öylece yaklaştırırmış. Yaklaştırıp, konduktan sonra, kötü şeyleri o zaman düşünürmüş. İyi bilgili insanı, iyi cesur insanı yürütmezmiş. Bir insan yanılsa, kabilesi, milleti, akrabasına kadar barındırmazmış. Tatlı sözüne, yumuşak ipek kumaşına aldanıp çok çok, Türk milleti öldün; Türk milleti, öleceksin! Güneyde Çogay ormanına, Tögültün ovasına koyayım dersen, Türk milleti, öleceksin! Orda kötü kişi şöyle öğretiyormuş: Uzak ise kötü mal verir, yakın ise iyi mal verir diyip öyle öğretiyormuş. Bilgi bilmez kişi o sözü alıp, yakına gidip, çok insan, öldün!" (Ergin, 2016, s. 37). 0 1 2 3 4 5 6 7

77

Kül Tigin Abidesinin güney yüzünün 5. ile 7. Paragrafları arasında Çin milletinin dürüstlükten yoksun olduğu çeşitli oyunlarla ve hediyelerle Türkleri kandırmaya çalıştığı anlatılarak Türk milletinin oyunlara kanmaması için uyarılarda bulunulmaktadır.

"KT G 10 aç, fakir milleti hep toplattım. Fakir milleti zengin kıldım. Az milleti çok kıldım. Yoksa bu sözümde yalan var mıdır ? Türk beyleri, milleti, bunu işitin! Türk milletini toplayıp il tutacağını burda vurdum. Yanılıp öleceğini yine” (Ergin, 2016, s. 39).

“BK K 8 sözümde yalan var mı ? Türk beyleri, milleti, bunu işitin! Türk milletini toplayıp il tutacağını burda vurdum. Yanılıp öleceğini yine burda vurdum. Her ne sözüm varsa edebi taşa vurdum. Ona bakarak bilin. Şimdiki Türk milleti, beyleri, bu zamanda itaat eden beyler olarak mı yanılacaksınız ? Babam ” (Ergin, 2016, s. 91).

Kül Tigin Abidesinin güney yüzünün 10. paragrafında ve Bilge Kağan abidesinin kuzey yüzünün 8. paragrafında Kül Tigin ve Bilge Kağan’ın Türk milleti için yaptığı çalışmalar anlatılmış ve sözlerinin doğruluğuna vurgu yaparak olayların dürüst bir şekilde taşa yazdırıldığı ifade edilmiştir.

“KT D 3 pek teşkilatsız Gök Türk öylece oturuyormuş. Bilgili kağan imiş, cesur kağan imiş, Buyruku yine bilgili imiş tabii, cesur imiş tabi. Beyleri de milleti de doğru imiş. Onun için ili öylece tutmuş tabii. İli tutup töreyi düzenlemiş. Kendisi öylece” (Ergin, 2016, s. 41).

Kül Tigin Abidesinin doğu yüzünün 3. paragrafında Türk milletinin ve Türk beylerinin dürüst olduğu ifade edilmiştir.

“KT D 6 Beyler, milleti ahenksiz olduğu için, Çin milleti hilekar ve sahtekar olduğu için, aldatıcı olduğu için, küçük kardeş ve büyük kardeşi birbirine düşürdüğü için, bey ve milleti karşılıklı çekiştirdiği için, Türk milleti il yaptığı ilini elden çıkarmış.” (Ergin, 2016, s. 43).

78

“BK D 6 kılınmamış olacak, oğlu babası gibi kılınmamış olacak. Bilgisiz kağan oturmuştur, kötü kağan oturmuştur. Buyruku da bilgisizmiş tabi, kötü imiş tabii. Beyleri, milleti ahenksiz olduğu için, aldatıcı olduğu için, Çin milleti hilekar ve sahtekar olduğu için, küçük kardeş ve büyük kardeşi birbirine düşürdüğü için, bey ve milleti” (Ergin, 2016, s. 67).

“BK D 16 diz çöktürdük, baş eğdirdik. Türgiş kağanı Türküm, milletim idi. Bilmediği için bize karşı yanlış hareket ettiği, ihanet ettiği için kağanı öldü, buyruku, beyleri de öldü. On Ok kavmi eziyet gördü. Ecdanımızın tutmuş olduğu yer, su sahipsiz kalmasın diye Az milletini tanzim ve tertip edip … Bars bey” (Ergin, 2016, s. 71).

“BK D 35 beslemiş olan, kahraman kağanına ihanet etti. Üstte Tanrı, mukaddes yer, su, amcam kağanın devleti kabul etmedi olacak. Dokuz Oğuz kavmi yerini, suyunu terk edip Çine doğru gitti. Çin … bu yere geldi. Besleyeyim diye düşünüp … millet …” (Ergin, 2016, s. 81).

“BK K 4-5 ipekliyi sıkıntısız öylece veriyor. Çin milletinin sözü tatlı, ipek kumaşı yumuşak imiş. Tatlı sözle, yumuşak ipek kumaşla aldatıp uzak milleti öylece yaklaştırırmış. Yaklaştırıp, konduktan sonra, kötü şeyleri o zaman düşünürmüş. İyi bilgili insanı, iyi cesur insanı yürütmezmiş. Bir insan yanılsa kabilesine, milletine, akrabasına kadar barındırmaz imiş Tatlı sözüne, yumuşak ipek kumaşına aldanıp çok çok, Türk milleti, öldün; Türk milleti, öleceksin! Güneyde Çogay ormanına, Tögültün ovasına konayım dersen, Türk milleti, öleceksin! Orda kötü kişi şöyle öğretiyormuş: Uzak ise kötü mal verir, yakın ise iyi mal verir diyip öyle öğretiyormuş. Bilgi” (Ergin, 2016, s. 89-91).

Abidelerin bu kısımlarında Çinlilerin, Türk milletine karşı dürüst davranmadığı çeşitli oyunlarla kardeşleri birbirine düşürdüğü bunun sonucunda da Türk milletinin güç kaybettiği ve kağanlara ihanet edildiği zaman milletin yok olacağı anlatılmaktadır.

İfadelere göre genel olarak: Çin milletinin, Türk milletine karşı aldatıcı hareketlerde bulunduğu, tatlı sözler ve yumuşak ipek kumaşları ile Türk milletini kandırarak çökertmeye çalıştığı ve ticarette hilekarlık yaptığı belirtilmiştir. Abidelerde

79

Çin milletinin dürüstlük değerine uygun davranmadığı vurgulanarak Türk milletine Çinlilere güvenilmemesi ve her konuda dikkatli olunmasının gerekliliği hakkında uyarılar yapıldığı belirlenmiştir. Kağanın, döneminde yaşanan olayları doğru bir şekilde yazdığını ifade ederek tarihi olayların aktarılmasında dürüstlük vurgusu yapılmıştır.