Görsel 83. “Dünyada Yaşam” Etkinliği
122
Kazanım 4. “Farklı kültürlere saygı gösterir”.
Sosyal bilgiler dersi öğretim programında “Farklı kültürlere saygı gösterir” şeklinde yer verilirken açıklama kısmında yer verilmemiştir.
Ders kitabında yer alan etkinlikler incelendiğinde; Her toplumun özel günleri vardır. Bunlar farklı zamanlarda değişik şekillerde kutlanmaktadırlar. İnsanlar dini bayram ve günler, milli bayramlar, kültürel festivaller, bazı özel günleri kutlamaktadırlar. Örneğin; Müslüman toplumlarda Ramazan Bayramı, Hıristiyan toplumlarda Paskalya ve Noel kutlamaları, Yahudi toplumlarda da Pesah, Roş Aşana gibi bayramların olduğu bilgisi verilmektedir.
Farklılıklara saygı, insan olmanın temel unsurlarından biridir. Toplum olarak güzel özelliklerimizden biri farklılıklara saygı göstermemizdir. Tarihimizde bunun sayısız örneği ile karşılaşırız. Fatih Sultan Mehmet’in Bosna’da yaşayanlara yönelik yayınladığı ferman farklı inanç ve kültürlere gösterilen saygının bilinen örneklerdir (Bkz. Görsel, 85, 86, 87).
123
Görsel 86. “Dünyada Yaşam” Etkinliği
Görsel 87. “Dünyada Yaşam” Etkinliği
4. sınıf kademesinde çokkültürlü eğitime yer veren ünitelerin çokkültürlülük temaları incelendiğinde; “Birey ve Toplum” öğrenme alanında gelenek ve görenek farklılığı, her kültürün kendine özgü yapısı vardır, farklı değerlerin olması bir zenginliktir, her toplumun kendi değer yargısı vardır, etnik yapı farklılığı, farklı yaşam tarzları, giyim tarzı gibi temalara yer verilmiştir. “Kültür ve Miras” öğrenme alanında ekonomik seviyenin farklı olması, kültürel değerlerin çeşitlilik göstermesi, farklı kültürlere sahip insanların olması, gelenek ve görenek farklılığı, kültür mozaikliği, her kültürün kendine özgü yapısı vardır, çok fazla kültürün bir arada olması, inanç özgürlüğü, farklı dil, farklı yaşam tarzı gibi temalara yer verilmiştir.
“Etkin Vatandaşlık” öğrenme alanında farklı yaşam tarzı, kültür mozaikliği, her toplumun kendi değer yargısı vardır gibi temalara yer verilmiştir. “Küresel Bağlantılar” öğrenme alanında ise kültürel değerlerin çeşitlilik göstermesi, gelenek
124
ve görenek farklılığı, farklı yaşam tarzı, ekonomik seviyenin farklı olması, etnik yapı farklılığı, sosyal etkileşim, her toplumun kendi değer yargısı vardır, kültür mozaikliği, inanç özgürlüğü temaları şeklinde yer verilmiştir.
4.2.4 2017 Tarihli 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ve Ders Kitabının Çokkültürlülük Bağlamında İncelenmesi
Bu başlık altında 2017 tarihli 5. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programında ve ders kitaplarında çokkültürlülük ile doğrudan ve dolaylı olarak yer verme durumu açıklanarak görseller ve Tablo 8’de sunulmuştur.
Tablo 8. 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı Öğrenme Alanları ve Ders Kitapları Bazında Çokkültürlülük
Çokkültürlülük
5. Sınıf Öğrenme Alanları Birey ve Toplum Kültür ve Miras İnsanlar, Yerler ve
Çevreler Bilim, Teknoloji ve Toplum Kznm. D.S Oran Kznm. D.S Oran Kznm. D.S Oran Kznm. D.S Oran 4 14 13 5 18 16,6 5 18 16,6 5 14 13 Doğrudan 1 (md, 4) 3 (md, 3,4, 5) - - Dolaylı - - 1 (md, 5) - Toplam 1 3 1 - Amaç/ Çokkültürlülük 1/4 3/5 1/5 0 Çokkültürlülük 5. Sınıf Öğrenme Alanları Üretim, Dağ. ve T. Etkin Vatandaşlık Küresel Bağlantılar Kznm. D.S Oran Kznm. D.S Oran Kznm. D.S Oran 6 18 16,6 4 12 11,1 4 14 13 Doğrudan - - 3 (md, 1, 3, 4) Dolaylı - 2 (md, 1) 1 (md, 2) Toplam - 1 4 Amaç/ Çokkültürlülük 0 ¼ 4
5. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programı öğrenme alanları bazında çokkültürlülük bakımından incelendiğinde; “Birey ve Toplum” öğrenme alanında yer alan 4 kazanımdan 1 kazanımın (4); “Kültür ve Miras” öğrenme alanında 5 kazanımdan 3 kazanımın (3, 4 ve 5); “İnsanlar, Yerler ve Çevreler” öğrenme alanında yer verilen 5 kazanımın 1 kazanımın (5); “Etkin Vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan 4 kazanımdan 1 kazanımın (1) çokkültürlü eğitim konusuyla ilgili olduğu, “Küresel Bağlantılar” öğrenme alanında yer verilen 4 kazanımdan hepsinin çokkültürlü eğitim ile ilgili olduğu tespit edilmiştir. “Bilim, Teknoloji ve Toplum”, “Üretim, Dağıtım ve Tüketim” öğrenme alanlarında böyle bir ilişki tespit edilmemiştir.
125
Bu öğrenme alanlarından “Birey ve Toplum” öğrenme alanında 4. kazanımın doğrudan; “Kültür ve Miras” öğrenme alanında 3, 4 ve 5. kazanımların doğrudan; “İnsanlar, Yerler ve Çevreler” öğrenme alanında 5. kazanımın dolaylı; “Etkin Vatandaşlık” öğrenme alanında 1. kazanımın dolaylı ve “Küresel Bağlantılar” öğrenme alanında ise 1, 3 ve 4. kazanımların doğrudan, 2. kazanımın ise dolaylı olarak çokkültürlü eğitim ile ilgili olduğu tespit edilmiştir. 2017 tarihli sosyal bilgiler dersi öğretim programı genel olarak değerlendirildiğinde 5. sınıf kademesinde 5 öğrenme alanının ve bu öğrenme alanlarındaki 22 kazanımdan 10 kazanımın çokkültürlü eğitim ile ilgili olduğu tespit edilmiştir.
4.2.4.1. “Birey ve Toplum” Öğrenme Alanı
Yukarıda belirtildiği üzere bu öğrenme alanında; 4 numaralı kazanım çokkültürlü eğitim olgusuna program kısmında yer verilmiştir. Aşağıda bu bulguları gösteren açıklamalara yer verilmiştir.
Kazanım 4. “Çocuk olarak haklarından yararlanmaya ve bu hakların ihlal edildiği durumlara örnekler verir”.
Sosyal bilgiler dersi öğretim programında, “Çocuk olarak haklarından yararlanmaya ve bu hakların ihlal edildiği durumlara örnekler verir” şeklinde yer verilirken, açıklama kısmında yer verilmemiştir.
Etkinlik incelendiğinde; Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları sözleşmesinin vurgulandığı görülmektedir. Özellikle Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin çoğu devlet gibi ülkemizin de imzaladığı bu sözleşme ile birlikte çocuk haklarının; din, dil, ırk, renk ve cinsiyet ayırmaksızın bütün çocukların haklarının korunduğu görülmektedir. Ayrıca ders kitabı metin ve görseller incelendiğinde bakanlık tarafından 2023 yılına kadar geçerli olacak “Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı” hazırlandığı, programda çocuk işçiliğiyle ilgili eksikliklerin tespit edilmesi yer alıyor. Planlamalar ile birlikte; Çocuk işçilerin, tarımda aile işleri dışında çalışmaları yasaklanacak. 2018 yılı için “Çocuk İşçiliği ile Mücadele Yılı” ilan edilecek. Çalışan çocukların okula devamsızlığının takibi için birimler oluşturulacak (Bkz. Görsel, 88, 89, 90, 91, 92, 93).
126