DÖVİZ VE PREFİNANSMAN KREDİLERİNİN ORTAK HÜKÜMLERİ

1) Döviz kredileri ile prefinansman kredilerinin, alınma ve verilmesinde lehte ve aleyhte doğacak kur farkları ilgililere aittir.

2) Bankaların aracılığı olmaksızın Türkiye’de yerleşik kişiler borçlu sıfatıyla yurt dışından doğrudan kredi sağlayabilirler. Bu kredileri bankalar aracılığıyla kullanırlar. Yurt dışından temin edilen nakdi kredilerin yurda döviz olarak getirilerek kullanılması gerekmektedir. Ancak yurt dışındaki işleriyle ilgili olarak yurt dışından kredi sağlayan Türkiye’de yerleşik kişilerin bu kredileri doğrudan yurt dışında kullanmalarında ve bu kişiler dışında ihracat kredi kurumlardan veya ihracat kredisi garanti kuruluşlarının garantisi kapsamında yurt dışından kredi sağlayanların bu krediyi doğrudan yurt dışındaki ihracatçı firmaya ödemeleri durumunda bu şart aranmaz.

Kredi teminine aracılık etmesi uygun görülmeyen bankalar Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenir.

3) Yurt dışından alınan ve Türkiye’deki bankalarca açılan döviz kredilerinin döviz tevdiat hesabına alınarak kullanılması mümkün bulunmamaktadır. (Prefinansman kredileri hariç)

4) Krediye ilişkin faiz, diğer masraflar, teminat, dövizlerin iadesi gibi hususlar taraflar arasında serbestçe belirlenir. Bankalar taraflar arasında belirlenen esaslara göre işlem yaparlar.

5) Döviz kredilerinin, bankalar aracılığıyla, dış piyasalardan anormal sayılacak komisyonlarla temin edilmemesi, ülkemizin uluslararası piyasalardan sağladığı kredi değerliliğini sarsmaması açısından dikkat edilmesi gereken bir husustur.

6) Türk lirası veya döviz olarak kullanılan döviz kredileri ve prefinansman kredilerinin anapara, faiz ve masrafları, sağlanan başka bir döviz ve prefinansman kredisi ile mahsuben ödenemez (Dahilde İşleme İzin Belgesi; Vergi, Resim ve Harç İstisnası Belgesi kapsamı ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmetlerin finansmanında kullanılmak amacıyla verilen krediler hakkında Dış Ticaret Müdürlüğümüzün genelgelerindeki hükümler ile bu Genelgemizin döviz ve prefinansman kredilerinin ortak hükümleri içinde yer alan 10’uncu madde hükümleri saklıdır.)

7) İhracat; Dahilde İşleme İzin Belgesi ile Vergi, Resim ve Harç İstisnası Belgesi kapsamındaki ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetler için kullandırılacak döviz kredilerine (prefinansman dahil) Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi istisnası uygulanması ile kredi sürelerinin uzatılması Dış Ticaret Müdürlüğümüzün genelgeleri çerçevesinde yürütülecektir.

8) Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu istisnasının uygulaması ile ilgili işlemler, Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü’nün Mülga “Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Kesintisine İlişkin 2002/4 Seri Numaralı Uygulama İç Genelgesi”ne göre yürütülecektir.

-51-

9) Bankaların açtıkları her bir döviz kredisi ile bankaların aracılık ettikleri veya garanti verdikleri yurt dışından sağlanmış tüm döviz kredileri (Prefinansman kredileri dahil) için her bir kredi sözleşmesi bazında firma ve referans numarası tahtında bir dosya açılacak ve işlemler bu dosyadan takip edilecektir.

Ayrıca bankalar dışındaki Türkiye’de yerleşik kişilerce borçlu sıfatıyla yurt dışından sağlanan ve bankalarca garanti verilerek veya verilmeksizin aracılık edilen bir yıldan kısa ve uzun vadeli nakdi krediler için bankaların genel müdürlükleri tarafından İstatistik Genel Müdürlüğümüz Ödemeler Dengesi Müdürlüğünün genelgelerinde belirtildiği şekilde sıra takip etme ve izlenme koşulu ile bir (1)'den başlamak üzere Kredi Numarası verilecektir.

10) Talimatımız konusu döviz ödemesi gerektiren işlemler, Kambiyo Mevzuatına göre Görünmeyen İşlemler kapsamındaki hizmet bedelleri ve ithalat bedellerine ilişkin döviz ödenmesi gereken işlemlerdir.

Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışından veya Türkiye’deki bankalardan sağlanan döviz kredilerinin, vadeli akreditif, mal mukabili ve kabul kredili ithalat hesaplarının kapatılmasında (ödenmesinde) kullanılması mümkün bulunmaktadır.¹ Söz konusu krediler Sermaye Hareketlerine ilişkin hükümler çerçevesinde yapılacak transfer işlemlerinde kullanılamaz.

11) Yatırım malları, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar’ın uygulanmasında, Yatırım Teşvik Belgesi kapsamındaki makina ve teçhizat ile kamu kuruluşlarının teşvik belgeli veya belgesiz yatırım mallarını ifade eder.

12) Alıcı firmadan temin edilen peşin döviz karşılığında yapılacak ihracatta, gümrük beyannamesi üzerine, ihracatın “peşin bedelle ödeme” şekline göre yapıldığı, yurt dışındaki bir finans kurumundan sağlanan prefinansman kredileri ile Türkiye’deki bankalardan sağlanan döviz kredileri kapsamında yapılacak ihracatta ise, akreditifli, vesaik mukabili veya mal mukabili ödeme şekillerinden birisi ile yapıldığı kaydedilecektir.

13) Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışından sağlanan kredilerin ihracat ve döviz kazandırıcı faaliyet bedelleri ile mahsubu yoluyla kapatılması mümkündür.

14) Bankalarca verilen döviz kredileri ile yurt dışından sağlanan döviz kredilerinin faiz ve masrafları peşin kesilmiş ve kredi miktarı kadar anaparaya ilave edilmek suretiyle hesaplanmış ise kapatılması gereken kredi tutarı, anapara, faiz ve masraf toplamı kadar olacaktır.

15) Bankalarca verilen döviz kredileri ve uluslararası piyasalardan sağlanan prefinansman kredilerinin riskinin yürürlükteki Kambiyo Mevzuatı uyarınca, ilgililerin serbest tasarrufuna bırakılan ihracat bedellerinin

%30’luk kısımlarıyla veya Türkiye’ye getirilmesi zorunlu olmayan hizmet bedeli dövizlerle açtırdıkları döviz tevdiat hesaplarındaki dövizlerle kapatılması mümkün bulunmaktadır.

Diğer taraftan, yurt dışından sağlanan döviz kredilerinin (yurt dışından sağlanan prefinansman kredileri dahil) geri ödemelerinin ilgililere ait dövizlerin transferi suretiyle yapılması mümkün bulunmaktadır.

1 Hazine Müsteşarlığının 29 Mayıs 1995 tarih ve 21881 sayılı yazısı.

-52-

16) Özel hesaplar aracılığı ile prefinansman kredisi veya döviz kredisi getirilmesi mümkün değildir.

17) Yurt dışından alınan tüm döviz kredilerin geri ödemelerinin, krediye aracılık eden bankalar (kredinin kullanımına aracılık eden) dışındaki bankalar tarafından yapılması halinde, transferin yapıldığı gün aracılık eden bankaya yazılı olarak bildirimde bulunulacaktır.

18) Takas ve bağlı muameleler kapsamında ihraç edilen mal ve/veya hizmete karşılık sadece ithalat yapılması halinde prefinansman kredisi ve döviz kredisi kullandırılması mümkün bulunmamaktadır. Ancak ihraç edilen mal ve hizmet karşılığında kısmen ülkemize döviz getirilmesi öngörülen bağlı muamelelerde yurda getirilecek döviz miktarını aşmamak üzere söz konusu kredilerin kullandırılması mümkün bulunmaktadır.¹

19) İhracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ve döviz kazandırıcı faaliyetlerin finansmanı amacıyla yurt dışından sağlanan prefinansman kredileri ile bankalarca kullandırılan döviz kredilerine ilişkin taahhüt sürelerinin ilgili İhracatı Teşvik Mevzuatı hükümleri çerçevesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından uzatılması halinde, prefinansman amirinin veya krediyi kullandıran bankanın muvafakat etmesi kaydıyla bu kredilerin vadeleri verilen ek süreler kadar uzatılmış sayılır.

20) Türk lirası üzerinden yurt dışından sağlanan kredilerin anapara ve faiz geri ödemelerinin, kreditörün talebi doğrultusunda döviz olarak yapılması mümkündür.

21) Faktoring şirketleri işletme ihtiyacının finansmanı amacıyla bizzat borçlu sıfatıyla yurt dışından döviz kredisi (işletme kredisi) alabilirler.

Faktoring şirketlerinin ihracat faktoringi için fon temin etmek amacıyla yurt dışından ya da yurt içinden döviz kredisi almaları mümkün bulunmaktadır. İhracat alacaklarının faktoringi için kullanılan bu kredilerin şirket hesaplarına döviz olarak aktarılması mümkündür.²

22) Bu genelgemizdeki “yazılı bildirimde bulunulacaktır” ifadesinden; bankalarca vergilerin ve diğer mali yükümlülüklerin tahsili için ilgili vergi dairelerine ya da kredi geri ödemesini yapan bankalar tarafından kredi kullanımına aracılık eden bankalara yapılacak yazılı bildirimlerin, ileride doğabilecek sorunların çözümlenmesinde ispat yükümlülüğünün sağlanmasını teminen “taahhütlü mektupla” veya bildirim yapıldığının teyidini sağlayacak diğer şekillerde yapılmasının anlaşılması gerekir.

23) Bu genelgemizin 1.4.6, 2.1.1, 2.1.6, 3.3 ve 5.2. alt başlıklı maddelerinde yer alan “uluslararası ihaleler” ifadesinden, 1.4.6. maddesinde de belirtildiği üzere, yalnızca kamu kurum ve kuruluşları tarafından açılan uluslararası ihalelerin anlaşılması gerekmektedir.³

1 Dış Ticaret Müsteşarlığının 12.3.1992 tarih ve 12237 sayılı yazısı.

2 Hazine Müsteşarlığının 5 Eylül 2013 tarih ve 14334 sayılı yazısı.

3 Hazine Müsteşarlığının 6.8.2008 tarih ve 35801 sayılı yazısı.

-53-3. Değişiklik 2013/YB-17

5. GAYRİNAKDİ KREDİLER, GARANTİ VE KEFALETLER 5.1. TÜRKİYE’DE YERLEŞİK KİŞİLERİN YURT DIŞINDAN GAYRİNAKDİ KREDİ, GARANTİ VE KEFALET SAĞLAMALARI

Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışından Türkiye’de yerleşik kişilere muhatap gayrinakdi kredi, garanti ve kefalet sağlamaları serbesttir. Bu konuda herhangi bir vade sınırlaması bulunmamaktadır. Türkiye’de yerleşik kişiler yurt dışından sağladıkları gayri nakdi kredileri bankalar aracılığı olmaksızın kullanabilirler.

Gayrinakdi kredilere ilişkin masraf ve komisyonlar bankalarca Görünmeyen İşlemlere İlişkin 13 Ocak 2000 tarih ve 2000/YB-4 sayılı Genelgemizin F-3 fıkrasına göre transfer edilebilecektir.

5.2. TÜRKİYE’DEKİ BANKALARIN TEMİNAT MEKTUBU DÜZENLEMELERİ, GARANTİ VE KEFALET VERMELERİ Bankaların, Bankalar Kanunu’ndaki sınırlar içerisinde kalmak kaydıyla;

a) Türkiye’de yerleşik kişiler lehine, dışarıda yerleşik kişilere muhatap, b) Dışarıda yerleşik kişiler lehine, dışarıda yerleşik kişilere muhatap, döviz ve Türk lirası üzerinden,

c) Dışarıda yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişilere muhatap döviz üzerinden,

d) Yurt içinde açılacak uluslararası ihalelerle ilgili olması kaydıyla, Türkiye’de yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişilere muhatap, döviz üzerinden,

e) Yurt dışında ihale kazanmış bulunan Türkiye’de yerleşik kişilerin taşaronu olarak faaliyettte bulunan Türkiye’de yerleşik firmalar lehine, ihaleyi kazanan Türk müteahhitlik firmalarına muhatap, döviz üzerinden,

teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri,

f) İhracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetlerle (yurtdışı müteahhitlik hizmetleri dahil) ilgili olarak Türkiye’deki diğer bankaların Türkiye’de yerleşik kişiler lehine yurt dışında yerleşik kişilere muhatap düzenledikleri teminat mektuplarının ve verdikleri garanti ve kefaletlerin teminatını teşkil etmek üzere, yabancı para üzerinden teminat mektubu düzenlemeleri, mukabil garanti ve kefalet vermeleri,

g) (f) bendinde sayılan faaliyetlerin finansmanı amacıyla Türkiye’deki diğer bankalar tarafından Türkiye’de yerleşik kişilere kullandırılan döviz kredilerinin teminatını teşkil etmek üzere döviz üzerinden teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri,¹

1 Hazine Müsteşarlığının 15 Haziran 1995 tarih ve 25226 sayılı yazısı.

-54-

h) 1 Ocak 2004 tarihinden önce düzenlenen Yatırım Teşvik Belgelerinde bir ihracat taahhüdünün bulunması kaydıyla ve,

1 Ocak 2004 tarihinden itibaren düzenlenen Yatırım Teşvik Belgelerinde ise

dış kredi, döviz kredisi ya da iç kredi (iç kredinin, dış kredi veya döviz kredisi olarak kullandırılması kaydıyla) kullandırılması öngörülmüş olan Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında Türkiye’deki diğer bankalar tarafından kendi kaynaklarından veya yurt dışı kaynaklı (Dünya Bankası, Avrupa Yatırım Bankası gibi) olarak Türkiye’de yerleşik kişilere kullandırılan döviz kredilerinin teminatını teşkil etmek üzere döviz üzerinden teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri,¹²

ı) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdindeki Döviz ve Efektif Piyasalarında işlem yapabilen Yetkili Müesseseler lehine, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'na muhatap döviz üzerinden teminat mektubu düzenlemeleri,

i) İhracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle ilgili olmak kaydıyla, amir ve lehdarı Türkiye’de yerleşik kişiler olan yurt içi teminat akreditiflerini (Stand-by L/C) döviz üzerinden düzenlemeleri,³

serbesttir.

Bu konuda herhangi bir vade sınırlaması bulunmamaktadır.

Ancak, yukarıda belirtilen hükümler dışındaki şartlarla alacaklısı ve borçlusu yurt içinde yerleşik kişiler olan yabancı para üzerinden düzenlenmiş poliçelere, bankalarca aval verilmesi mümkün bulunmamaktadır.⁴

Ayrıca, amiri ve alacaklısı (lehtarı) Türkiye'de yerleşik kişiler arasında açılacak yurt içi akreditiflerin yabancı para üzerinden açılması ve ödemelerin döviz üzerinden yapılması mümkün bulunmamaktadır. Ancak, amiri ve alacaklısı (lehtarı) Türkiye'de yerleşik kişiler arasında açılacak yurt içi akreditiflerin tarafların belirleyeceği yabancı para tutarı karşılığı Türk Lirası olarak açılması ve akreditif bedellerinin amir ile alacaklısının (lehtarın) karşılıklı olarak belirleyecekleri bir kur üzerinden hesaplanacak Türk Lirası karşılığı olarak ödenmesi mümkün bulunmaktadır.⁵

Bankalar Kanunu uyarınca, yurt içinde açılacak uluslararası ihalelerle ilgili olarak Türk müteahhitlik kuruluşlarının kendi aralarında ya da dışarıda yerleşik kişilerle oluşturdukları iş ortaklıklarına gayrinakdi kredi açılması mümkün bulunmamaktadır. Bu durumda gayrinakdi kredinin ortaklardan biri veya birkaçı adına açılması gerekmektedir. Kredinin verilmesi sırasında, iş ortaklığının taahhütlerinin yerine getirilmesinde kullanılacağına dair beyan alınarak adına kredi açılacak ortağın diğer ortakları temsil yetkisinin bulunup bulunmadığı incelenecek ve Bankalar Kanununun 11.11 maddesi içeriği hesap durumu aranacaktır.⁶

Bankalar, yurt dışından sağlanacak olan dış kredilerin teminatı olarak da muhabirleri aracılığı ile garanti verebileceklerdir.

Türkiye’deki bankalar tarafından Türkiye’de ve yurt dışında yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişilere muhatap döviz üzerinden açılan gayri nakdi kredilere konu teminat mektuplarının tazmini halinde, Türkiye’deki muhataba döviz ödemesi yapılabilir.

5.3. BANKALAR DIŞINDAKİ TÜRKİYE’DE YERLEŞİK KİŞİLERCE VERİLEN TEMİNAT MEKTUBU, GARANTİ VE KEFALETLER

Bankalar dışındaki Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından, Türkiye’de ve dışarıda yerleşik kişiler lehine, dışarıda yerleşik kişilere muhatap döviz ve Türk lirası üzerinden teminat mektubu, garanti ve kefalet verilmesi serbesttir. Bu konuda herhangi bir vade sınırlaması bulunmamaktadır.

5.4. GEMİ İPOTEĞİ TESİSİ

14 Ocak 1982 tarihli ve 2581 sayılı Deniz Ticaret Filosunun Geliştirilmesi ve Gemi İnşa Tesislerinin Teşviki Hakkında Kanun ile bu Kanun'a ilişkin karar ve yönetmelikler kapsamında yurt dışından satın alınacak gemiler için temin edilen kredilerle ilgili olarak yabancı para üzerinden gemi ipoteği tesisi ilgili mevzuat çerçevesinde yapılacaktır. Bu konuda Hazine Müsteşarlığı'nın iznine gerek bulunmamaktadır.

1 Hazine Müsteşarlığının 11 Mart 1996 tarih ve 9975 sayılı yazısı.

2 Hazine Müsteşarlığının 20 Ağustos 2004 tarih ve 52735 sayılı yazısı.

3 Hazine Müsteşarlığının 10 Mayıs 1996 tarih ve 18866 sayılı yazısı.

4 Hazine Müsteşarlığının 16 Ocak 2003 tarih ve 3308 sayılı yazısı.

5 Hazine Müsteşarlığının26 Aralık 2011 tarih ve 46683 sayılı yazısı.

6 Hazine Müsteşarlığının 16 Ağustos 2002 tarih ve 53436 sayılı yazısı.

-55-

BÖLÜM: IV

TÜRK LİRASI, DÖVİZ TEVDİAT VE ALTIN DEPO HESAPLARI