Dönüşlülük Zamirleri

Dönüşlülük zamiri olarak “kendi ve kendü” sözcükleri kullanılmıştır.

Ꜥışḳ-ı maḥbūb çekdi kendine cānibine Ꜥāḳıbet K.1/05, ḳıldı kendüye şefįꜤ rūz-ı cezā K.11/06

1.3.4.3. İşaret Zamirleri

İşaret zamiri olarak “bu” kelimesi kullanılmıştır.

ḥayf bu duḫteri gül ġonca misāli ṣoldı K.46/03, nidelim ḥükm-i meşiyyet bu imiş çāre nedir K.61/08, bu da bir niꜤmet-i Ꜥaẓįmesidir ez-cümle K.10/02

1.3.4.4. Belirsizlik Zamirleri

Belirsizlik zamiri olarak “kimse” kelimesi kullanılmıştır.

kimse me’mūl etmesin bu dehr-i fāniden vefā K.24/03, irciꜤį emri gelince kimseye virmez amān K.42/04

1.3.4.5. Bağlama Zamirleri

kim:

bir saꜤādet maꜤdeni şaḫṣı ṣafā / kim mücedded taṭhįr-i emvāl ile / eyledi bu mescidi ḥasbį inşā K.11/04, Ꜥibret al kim revān yiri aꜤẓāmıñ sır ḥāline K.42/06, ah civānlıḳ Ꜥālemiñ göstermedi dehr kim K.43/02, ḥayfā kim penbe ḥadįce ḫanımıñ ḥallācı mevt K.59/02

ki:

bu żiyā cāmiꜤ ola ki ḳıldı el-ḥac aḥmed mekānı firdevs-i Ꜥālāda müyesser eylesün sübḥān K.10/01, pür nām-ı ḫayr ile mevṣūf-ı ṣaḥḥā / ki çuḥacı maḥmūd ismi müsemmā/ rıżāen lillāh içün bir ḫayr eser K.11/01, oldı ḳurşun-ı ḳażā mevtine ḫayfā ki sebeb K.61/05

1.3.5. Zarflar

Zaman, yer, mekân ve hal isimleri olan zarflar kelime gruplarında sıfatın, fiilin veya başka bir zarfın anlamını değiştiren isimlerdir. (Ergin, 2004: 259)

1.3.5.1. Hal Zarfları böyle:

böyle emretdi sübḥānım K.52/06 hiç:

cihānıñ ẕevḳine hiç itme raḥmet K.13/05, degil cāy sürūr bu fānį yine gel itme hiç Ꜥizzet K.23/02

yine:

yine paşayı meḥmed ġāzį / itdi bir cami-Ꜥi şerįf iḥyā K.14/01, degil cāy sürūr bu fānį yine gel itme hiç Ꜥizzet K.23/02

1.3.5.2. Zaman Zarfları bir gün:

gelir bir gün felek ġaddār ecel cānın alır elbet K.23/03 dā’imā :

hālā:

ġam-ı dünyā ilinden ḳurtulur hālā giribānım K.45/11 hemen / hemdem / hemān:

hemen ḫayr eylemek lāzım ḫayr ḥāṣıl olur dā’im K.45/16, nice ḳılmaz cihān ḫalḳı senā ol ḥacı raḥmān derūn-ı Ꜥālem envāꜤ-ı feraḥla oldılar hemān K.10/05, hemdem zümre-i ṣaꜤdiyyeti bu saꜤįdi ya rabb K.61/11

yarın:

ilāhi eyleme maḥzūn yarın rūż-ı ḳıyāmetde K.38/08, ilāhį eyleme maḥzūn yarın rūż-ı ḳıyāmetde K.48/06

şimdi:

cennet içre şimdi oldı ḥānesi K.28/06 1.3.5.3. Yer Zarfları

üzre/üzere:

kitāb-ı cifr-i Ꜥaḳlįde bu vech üzre muḥarrerdür / ḫulūṣ üzre binā oldı olur ḫayr-i ebed mevfūr K.39/06 1.3.5.4. Miktar Zarfları çoḳ: çoḳ gördi K.43/09 1.3.5.5. Soru Zarfları ne: gör ne yaza K.56/03 1.3.6. Edatlar

Edatlar kendi başlarına anlamları olmayan, kullanıldığı sözcüklerin, sözcük gruplarının ve cümlelerin kullanılışlarına ve ifade kabiliyetine yardımcı olurlar (Ergin, 2004: 348). Dilde bağımsız olarak mevcut olmayan edatlar , söz, söz öbeği ve cümle gibi dil birimleriyle kullanılabileb ve onlara değişik anlam renkleri katan ya da onları çekşme sokan sözlük veya söz dizim birimleridir (Karaağaç, 2011: 52-53).

1.3.6.1. Ünlem Edatları ah:

ah mine’l-mevt K.28/01, K.36/01, K.53/01, K.61/01, K.80/01, K.87/01, K.88/01, K.89/01, ah civānlıḳ Ꜥālemiñ göstermedi dehr kim K.43/02, ah seyfullāh efendi göçdün K.68/01

vah:

ben vah idüp aġlamañ yaş bu ḥāle ebvānım K.45/13 1.3.6.2. Seslenme Edatları

ya:

ḥabįbu’llāh şefāꜤatinden berį eyleme ya rabbį K.48/04, hemdem zümre-i ṣaꜤdiyyeti bu saꜤįdi ya rabb K.61/11, Ꜥışḳ-ı maḥbūb çekdi kendine cānibine Ꜥāḳıbet / didi ya hū Ꜥālem-i külle idüp naḳl-i beḳā K.1/05, mülci-i erbāb-ı ḥāl it pūse-gāh-ı Ꜥāşıḳān /āsitān-ı dergâh-ı saꜤdįleri ya rabbenā K.1/08, günāhım çoḳsa da Ꜥafv eyle ya rabb K.13/06, baḳma Ꜥiṣyānına ya rabb luṭf-u iḥsān eyleyüp K.43/04

1.3.6.3. Soru Edatları nedir:

ḥükm-i meşiyyet bu imiş çāre nedir K.61/08 1.3.6.4. Kuvvetlendirme Edatları

de/da:

bu da bir niꜤmet-i Ꜥaẓįmesidir ez-cümle islāma ḫarāb iken bu cāmiꜤ eyledi vaḳfiyle elꜤan K.10/02

günāhım çoḳsa da Ꜥafv eyle ya rabb K.13/06 daḫı:

ḫulūsi paşa daḫı vezir ve daḫı defterdār K.6/02 o merḥūmı daḫı şāyeste ḳıl ġufrān-ı Ꜥuẓmāya K.38/09

cihānda gerçi dilşād oldı cümle mü’minįn ammā /olur Ꜥuḳbāda hem rūḥı emįn paşa daḫı mesrūr K.39/05

merḥūmı daḫı şāyeste ḳıl ġufrānla Ꜥafv K.48/07 māder-i dehr doġurmaz daḫı mislin zįrā K.61/06 1.3.6.5. Gösterme Edatları

ta:

ẕikr u fikri ḥaḳḳ idi gülbeng-i ṣaꜤdį çekdi ta / vāṣıl oldı sırr-ı saꜤdeddįne oldı āşinā K.1/03

ilaha ta ḳıyāmet ola islāmda zinde K.6/03 1.3.6.6. Bağlama Edatları

çün:

küllü men Ꜥaleyhā fān ‘āyeti menşūr-ı Ꜥalem oldı çün / muntaẓır oldı ḫitāb-ı irciꜤįye bā ṣafā K.1/04

didi çün naẓm ile rāġıb tārįḫ / sene 1223/ ḥamd ü senā ḳıl ol maꜤbūda şehā K.11/07 çün şefįꜤ ḳıldı ana allāh K.22/03

degil:

degil cāy sürūr bu fānį yine gel itme hiç Ꜥizzet K.23/02 hem müşkil degil ḥālim ḳurb-ı ḥaḳ ḳılup ḥāṣıl K.45/10 meger:

dehr-i dūnıñ inḳılābından meger / inḫirāf-ı tāḳ olmış dāru’ṣ-ṣıla / burc-ı kimyādan ẓuhūr itdi bu kez K.11/03

hem:

aġladı ḳan atası ile hem anası K.28/04

cihānda gerçi dilşād oldı cümle mü’minįn ammā /olur Ꜥuḳbāda hem rūḥı emįn paşa daḫı mesrūr K.39/05

baḳmaz ol ṭıfl ḳocaya hem yigitlik çaġına K.42/05 hem müşkil degil ḥālim ḳurb-ı ḥaḳ ḳılup ḥāṣıl K.45/10

ḥüsn-i ḫulḳıla mevṣūf idi hem terk-i cihān K.8/06 ile:

aġladı ḳan atası ile hem anası K.28/04 ki:

bu żiyā cāmiꜤ ola ki ḳıldı el-ḥac aḥmed mekānı firdevs-i Ꜥālāda müyesser eylesün sübḥān K.9/01

pür nām-ı ḫayr ile mevṣūf-ı ṣaḥḥā / ki çuḥacı maḥmūd ismi müsemmā/ rıżāen lillāh içün bir ḫayr eser K.11/01

biḥamdillāh ki miꜤmār-ü mürüvvet eyledi ābād / dįl-i Ꜥāşıḳ gibi nālān bu mevżįꜤ pür nūr K.39/01

oldı ḳurşun-ı ḳażā mevtine ḫayfā ki sebeb oldı ḳurşun-ı ḳażā mevtine ḫayfā ki sebeb K.61/05

kim:

rikāb-ı şāh ser bu ābından şā kim feyzi aġa K.6/03

bir saꜤādet maꜤdeni şaḫṣı ṣafā / kim mücedded taṭhįr-i emvāl ile / eyledi bu mescidi ḥasbį inşā K.11/04

ne güzel ḫayra muvaffaḳ oldı kim / ferrişȋn-zāde Ꜥabdullāh aġa / ṭālib-i rıżāda vüsꜤa ṣarf ile K.11/05

Ꜥibret al kim revān yiri aꜤẓāmıñ sır ḥāline K.42/06 ah civānlıḳ Ꜥālemiñ göstermedi dehr kim K.43/02 ḥayfā kim penbe ḥadįce ḥanımıñ ḥallācı mevt K.59/02 ah kim şeyḫ Ꜥömeriñ oġlı saꜤįdiñ ṣad ah K.61/02 ve:

maḥmūd paşa ve birāderi emįn paşa bin ṭāhir paşa m (muharrem) 11 1249 K.5/02 ḫulūsi paşa daḫı vezir ve daḫı deftedār K.6/02

ve ḥaremi ḥanife ḥanımıñ rūḥına fātiḥa K.66/08 merḥūm ve maġfūr K.78/02

yaꜤnį:

şeyḫ-i kāmil pįr-i vāṣıl maẓhar-ı feyż-i ḫudā / yaꜤnį süleyman efendi vāṣıl-ı sırrı fenā K.1/01

yaꜤnį mūsā beyiñ Ꜥulūviyyet ile misl-i Ꜥadem K.8/03

1.3.6.7. Son Çekim Edatları