Dönüşümcü Liderlik

DönüĢümcü (Transformasyonel) liderlik düĢüncesi ilk defa 1973 yılında Downton, J. V. tarafından yürütülen sosyolojik bir çalıĢmada ortaya atılmıĢtır. Daha sonra James McGregor, 1978 yılında basılan „Liderlik‟ kitabında transformasyonel liderlik terimini kullanmıĢtır. 1985 yılında ise Bernard M. Bass, diğerlerinden farklı olarak, davranıĢ modelleri ve faktörlerini de ele alan transformasyonel liderlik teorisini oluĢturmuĢtur (Simić, 1998; Akt. Uzun, 2005:21).

DönüĢümcü liderlik, bireyin kendi amaçları dıĢında, grup amaçları doğrultusunda bir bakıĢ açısı kazanmasını amaçlamaktadır. DönüĢümcü liderler, bireylerin grubun ya da toplumun ortak amaçları doğrultusunda hareket etmesini sağlar (Çelik, 2003:152). DönüĢümcü liderler, grubu etkilemek için korku, hırs, kıskançlık ya da nefret gibi duyguları değil, yüksek idealleri ve özgürlük, adalet, eĢitlik, barıĢ gibi manevi değerleri öne çıkarırlar (Burns,1978; Akt. Toduk AkiĢ, 2004:36).

DönüĢümcü liderlik, özgürlük, eĢitlik, adalet ve kardeĢlik gibi çok geniĢ çevreyi kapsayan ortak değerlerle ilgilidir. Bu liderlik biçiminde örgüt ile toplum arasındaki iliĢkilere ve örgütün temel amaçlarına önem verilmektedir. Bu liderlik biçimi yüksek amaçlara bağlanmıĢ iĢgörenlerin pragmatik ve monoton çabalarını geliĢtirmeyi amaçlamaktadır (Çelik, 2003:153).

DönüĢümcü lider, örgüt çalıĢanlarına telkinle güdüleme verir, entelektüel uyarım sağlar ve onlarda enerji oluĢturur. Lider gurupta bir vizyon ve misyon bilinci oluĢturarak gruptaki bireylerin amaçlara yönelik ilgilerinin artmasını sağlar. Bireyler kendi ilgi ve çıkarlarını aĢarak grubun çıkarlarına öncelik verirler (Bass, 1990; Akt. Karip, 1998:274). DönüĢümcü lider izleyicinin ya da potansiyel izleyicinin var olan bir eğilimini, ihtiyacını, isteğini fark eder ve bu ihtiyacı izleyiciyi güdülemek için kullanır,

27

izleyicinin ihtiyaç ve isteklerine hitap ederek harekete geçmesini sağlar (Burns, 1978 Akt. Karip, 1998:274).

DönüĢümcü liderler, sadece düĢünen, sorgulayan ve risk alan kiĢiler değil, aynı zamanda davranıĢlarıyla insanlara belli düĢünceleri aĢılayan kiĢilerdir. DönüĢümcü liderler geleneksel bürokraside giriĢimciliğe ve kendini geliĢtirmeye uygun bir iklim oluĢtururlar ve yüksek düzeyde bir enerjiye sahiptirler (Çelik, 1998:426).

Heat ve Keats‟ e (1992) göre dönüĢümcü liderliğin üç aĢaması vardır. Bunlardan birincisi yaratıcılık ve sezgili olmayı gerektiren vizyon yaratmadır. Bu durumda örgütün kültürü vizyon ile aĢılanır ve ikinci ve üçüncü aĢama için temel oluĢturur. Ġkinci aĢama adanmayla ilgilidir ve karĢılıklı değiĢim sırasında iĢe olan istekliliğin artırılması ile iliĢkilerin devamlılığının sağlanması önemlidir. Üçüncü aĢama ise sürecin kalbi olarak değiĢimin kurumsallaĢmasıdır. Bu aĢama yeni bir kültür Ģekillendirme ve güçlendirmeyi vurgular ve iletiĢim, karar verme ile problem çözme, seçim, değerlendirme ve ödül sistemi bunlara hizmet eder (Akt. ġahin, 2003:23).

DönüĢümcü liderlik aslında değiĢime yönelik bir liderlik modelidir. Bu bakımdan dönüĢümcü liderlik özellikle kriz durumlarında, dinamik ve istikrarsız çevrede, kurumsallaĢmamıĢ örgütlerde, analiz edilebilirliği düĢük, karmaĢık yapıya sahip iĢlerde ön plana çıkarılmaktadır (Küçük KoĢar, 2007:20). Bass ve Avolio‟ya (1995) göre, dönüĢtürücü liderliği oluĢturan unsurlar karizma ya da idealleĢtirilmiĢ etki, ilham vererek insanları güdüleme, insanları düĢünmeye sevk etme ve bireye yönelik ilgidir (Akt. Doğan, 2002:22).

Karizma boyutunda, takipçilerin liderlerine güvenmeleri ve onunla duygusal olarak özdeĢleĢmeleri vurgulanmıĢtır (Doğan, 2002:22). DönüĢümcü liderin baĢarısının odak noktası, bir karizmaya sahip olmasıdır. Karizmatik liderler yüksek bir güce ve etkiye sahiptir. ĠĢgörenler karizmatik liderin kiĢiliğiyle özdeĢleĢirler ve yüksek düzeyde bir güven duyarlar (Çelik, 2003:154).

Ġlham vererek güdüleme boyutunda, liderin gelecekle ilgili olan iyimserliği, gelecekle ilgili olan hedeflere inanması ve bu inancı çalıĢanlar ile paylaĢması vurgulanır; lider gelecekle ilgili düĢleriyle, çalıĢanlara, hedeflere ulaĢma doğrultusunda kendilerine yardımcı olacak semboller ve duyguları harekete geçirme gücü verir (Doğan, 2002:23).

28

DüĢünmeye sevk etme boyutunda lider, astları, iĢleri yapma yollarını sorgulamaya, geçmiĢin etkisinden kurtulmaya, iĢleri yapmada yeni bakıĢ açıları ve yollar denemeye ve fikirlerini ifade etmeye cesaretlendirir (Doğan, 2002:23). Lider varsayımları tekrar tekrar gözden geçirir, olaylara geniĢ bir pencereden bakar, zihinde yaratıcılığını kullanarak bir resim oluĢturur, saçma bile olsa baĢkalarının fikirlerine her zaman önem verir. Temel politikası, taraftarların düĢünmede ve hayal etmede özgür olmasıdır (Ġnci, 2001:45).

Bireye yönelik ilgide ise, liderin kiĢinin geliĢimindeki rolü ve çalıĢanlara birer birey olarak muamele etmesi odak noktasıdır; lider çalıĢanların ihtiyaçlarını, yeteneklerini ve umutlarını göz önünde bulundurarak hareket eder (Doğan, 2002:23). Bunun sonucunda taraftarlar yeteneklerini ve insiyatiflerini geliĢtirme arzusuyla çaba gösterirler (Ġnci, 2001:45).

Schonberger‟e (1994) göre çoğu organizasyon dönüĢümsel liderlik anlamını taĢıyan çok az yöneticiye sahiptir. Çünkü yönetici konumundaki insanların önemli bir kısmı dönüĢümsel liderlik vasıflarına sahip değillerdir. Geleneksel organizasyonlarda, yöneticiler yaratıcı olmaktan ziyade yönlendirici konumundadırlar. Dolayısıyla bu nitelikli liderler genellikle oldukça nadiren bulunurlar ve iĢletmeler için değerli kaynaklardır (Küçük KoĢar, 2007:21).

Gerçek Bir DönüĢümcü Lider (Cömert, 2004:9);

• Dirikliği ve zamansallığı yakalayacak kadar dönüĢüme hazır ve esnek, • Çokluğu zenginliğe dönüĢtürecek kadar yaratıcı yaklaĢımcı,

• Hareket halinde olmakla, belli bir nedenle hareket etmek arasındaki farkı bilecek kadar amaç odaklı,

• DeğiĢim süreçlerine, yaratıcılığa, değiĢik fikirlere açık ve destekleyici olacak kadar insan odaklı,

• Bugünün değil, yarının uygulayıcısı olacak kadar ileri görüĢlü,

• AlıĢılmamıĢ ile yeniliği birbirinden ayırt edecek kadar analitik beceriye sahip, • KarıĢıklığı karĢılayacak kadar yalın ve açık,

29

• DüĢünecek, sorgulayacak, kendini değiĢimin temsilcisi olarak görecek, risk alacak, zoru baĢaracak ve dirence direnecek kadar cesur,

• Ġzleyenleri entelektüel açıdan uyandıracak, onlara dönüĢümün ruh ve heyecanını aĢılayacak kadar güdüleyici,

• Belirsizliklerin belirleyicisi olacak kadar öncü örgütlenmeleri ön plana çıkaran liderdir.