Dönüşümcü liderin temel özellikleri ortak vizyon oluşturma ve paylaşım, duygusal dayanıklılık, kararlılık, etkili iletişim ve güdüleme yetisi, cesur olma, değişimin temsilcisi olma, risk alma, güvenirlik, özgüven sahibi olma ve takım çalışması biçiminde sıralanabilir (Çelik, 1998; Bass, 1995; Potsakof & Burns, 1978; Eraslan, 2006).
Ortak Vizyon Oluşturma: Dönüşümcü liderliğin ayırıcı özelliklerinden
birisi vizyondur. Vizyon ise istenilen geleceğin resmidir. Dönüşümcü liderin vizyon sahibi olması önem arz etmektedir. Tarihin akışını, olayların yönlerini tahmin etmek ve onları etkilemek için, kendi değerlendirmelerine güvenerek hareket etmek ve sorumluluk almak bir liderin rolüdür.
1.10.1. Kararlılık, Cesaret, Risk Alma
Dönüşümcü liderler, yapacakları yeniliklerde, üretip ortaya koydukları düşüncelerde kararlı olduklarını gösterirler. Dönüşümcü lider, karşılaştığı olaylar ve tehlikeler karşısında kararlı bir duruş sergilediğinden grup üyeleri de kendisinin peşinden giderek tehlikenin üstesinden gelebilirler.
31
Liderler umulmadık zamanlarda ve durumlarda, çözülmesi zor olan pek çok problemle karşılaşabilirler. Bu tür problemlerle karşılaşan dönüşümcü lider, problemi iyi değerlendirir, zaman geçmeden karar verir ve verdiği kararı da bütün risklere rağmen cesaretle uygulamaya koyar.
1.10.2. Etkili İletişim ve Güdüleme Becerisi
Liderler etkin iletişim bir iletişim sistemi kurmak suretiyle izleyenleri örgütsel amaçlar yönünde motive ederler. Liderlerin görevi kendisini izleyenleri harekete geçirmek ve izleyenlerin kendilerini güçlü, yeterli, bilgili ve işin içinde hissetmelerini sağlamak ve onları harekete geçirmektir. Etkin bir lider olmak için mükemmel bir iletişim, olmazsa olmazdır. Lider, insanları harekete geçirmek için bilgi ve fikirlerini paylaşmak durumundadır. Bir liderin mesajını açıkça insanlara aktarıp onları motive etmesi çok önemlidir, aksi halde bir mesaja sahip olması hiçbir şey ifade etmez (Maxwell, 1999).
1.10.3. Değişimin Önderi Olma
Değişim, statükocu düşünceden farklı olarak, yeni ve farklı şeyleri deneyimlemek ve yaratıcı olmak manasına gelmektedir. Dönüşümcü lider, daha önceden uygulanmış olan yöntemleri uygulamaz. Sorunları çözmek için, orijinal ve yaratıcı yeni kaynaklar ortaya koyar. Rutin olaylardan hoşlanmaz. Aslında dönüşümün gerçekleşmesi için güncelliğini yitirmiş ve tabulaşmış fikirlerin terk edilmesine gerekmektedir. Dönüşümcü lider, eskiyen ilkeleri yıkan kişidir (Şimşek, 1997). Saplantısız olarak mevcut paradigmayı dönüşümün gerçekleştirilmesi için terk edebilen kişi, dönüşümcü bir liderdir (Demirci, 1998).
Özgüven, Güç Paylaşımı, Esnek Yönetim Anlayışı: Dönüşümcü
liderlikte, liderlik solo bir gösteri değil dialog süreci olarak karşımıza çıkar. Katılımcı esnek yönetim anlayışını zorunlu kılan, liderin güç paylaşımı ve izleyenleri yönetim süreçlerine dahil etmesidir. Bununla beraber değişime ayak uydurma değişimi yönetme ve değişimle baş etme zorunluluğu liderleri, yönetim anlayışlarında esnek olmaya yöneltmektedir. Esnek yönetim, modern ötesine geçişte gözlenen yapısal sorunlara karşı, ortaya konulan bir yönetim
32
şekli olarak karşımıza çıkmaktadır (Demirci, 1998). Dönüşümcü Liderlik Anlayışı ve Dönüştürücü Liderler
Dönüştürücü liderlik, değişim odaklı bir liderlik stilidir. (Grimm, 2010). Dönüştürücü liderlik, takipçiler için mücadeleye motive eden istenen davranışlar seti olarak ifade edilmiştir (Nielsen & Cleal, 2011). Yüksek değerler için ilham kaynağı olmaya ve takipçileriyle duygusal bağlar kurmaya yönelik bir liderlik anlayışıdır. Bu anlayış takipçilerin örgütsel bağlılığının artmasını sağlar ve takipçiler, örgütsel vatandaşlık davranışında bulunurlar (García-Morales, 2012).
1.10.4. Etkin Dönüşümcü Liderin Özellikleri
Dönüştürücü lider; yol gösteren, ileri görüşlü ve fedakar olan ve bir vizyon ortaya koyan liderdir (Bass, 1998) Dönüştürücü lider karizmatiktir, güven ve cesaret verir (Özalp ve Öcal, 2000), takipçileri ile etkin bir iletişim içerisindedir, izleyicilerinin çıkarlarını kendi çıkarları üzerinde tutar, izleyicilere esin kaynağı olur, onların duygusal gereksinimlerini karşılar ve onları entelektüel olarak teşvik eder, izleyicilerinin kişisel farklılıklarını kabul eder, onlara rehberlik eder, izleyicilerinin ihtiyaçlarına özel önem gösterir ve kişisel gelişimlerini sağlamak adına anlamlı görevler yükler, güven verme ve coşku oluşturabilme yetisine sahiptir, kuruma bağlılığı sağlar ve değişimi kurumsallaştırır. Esnek bir yapıya ve yüksek bir hayal gücüne sahiptir ve insanların doğruyu söylediklerine inanır. Ayrıca dönüştürücü lider, adalet ve eşitlik sağlayan bir figürdür olma görevini üstlenmektedir.
3. Dönüştürücü lider değişimin temsilcisi rolüne sahiptir. 4. Dönüştürücü lider cesaretlidir.
5. Dönüştürücü lider insanların her zaman doğru söylediğini varsayar. 6. Dönüştürücü lider kurumsal değerleri muhafaza eder.
7. Dönüştürücü lider bir ömür boyu, sürekli öğrenmeye açıktır.
8. Dönüştürücü lider karmaşıklık ve belirsizlikle baş etme kabiliyetine sahiptir.
9. Dönüştürücü lider ileri görüşlüdür.
Podsakoff, MacKenzie ve Boomer’a (1993) göre bir dönüştürücü liderde bulunması gereken özellikler şu şekilde de sıralanabilir;
33
1. Dönüştürücü lider bir vizyon tanımlayıp bunu ortaya koyar. Dönüştürücü lider bir rol model görevini üstlenir. Dönüştürücü lider takım amaçlarının özümsenmesini teşvik eder.
2. Dönüştürücü lider takipçilerini yüksek performans gösterebilmeleri için motive eder.
3. Dönüştürücü lider şahsi destek ve ilgi sunar. 4. Dönüştürücü lider entelektüel motivasyon sağlar.
Dönüşümcü Liderin İzleyiciler Üzerindeki Etkileri Bennis ve Nanus’a göre dönüştürücü liderlerin, izleyiciler üzerindeki etkisinde önemli dört temel faktör vardır. İzleyicilerin bir lideri tercih etme sebepleri şu şekilde sıralanabilir:
1. Para kazanmak dışında farklı bir amaç uğrunda uğraş göstermeleri 2. Yeni şeyler öğrenmeleri
3. Bir topluluğa ya da amaca bağlılık hissetmeleri 4. Lider ile çalışmayı zevkli bulmaları
34 2. BÖLÜM ÖRGÜTSEL BAĞLILIK
2.1. Örgüt Kavramı
Örgüt, belirli bir hedefi veya hedefleri elde etmek için kurulan sosyal bir yapıdır. Bu kavram birçok sosyal bilim alanı tarafından merak uyandırıcı bulunup ele alınmış ve dolayısıyla kavram için birçok tanım ortaya konmuştur. Polonyalı ünlü antropolog Malinowski’ye göre örgüt kavramı, insanların bir takım ortak değerler ve amaçlar için ortaya koydukları bir anlaşmayı ve birlikteliği içerir (Malinowski, 1990). Bir başka tanımlamada ise örgüt kavramını şu şekilde açıklar: “İnsanlar sahip oldukları sınırsız ihtiyaçlarını, ellerindeki sınırlı imkanları ile karşılamada yetersiz kaldığı sürece diğer insanlarla ilişki kurmak ve kendilerinde eksik olan kaynakları onlardan mübadele ile kendilerine sağlamak durumundadırlar. Bu sayede ortak amaçlar etrafında toplanan insanlar örgütleri kurarak aralarında gerek maddi gerekse duygusal bağlar oluştururlar” (Bağcı, 2011).