Döşeme Tipleri

Uygulamada kullanılan döşeme modelleri tiplerine göre beş gruba ayrılabilirler: Döşeme çeşitleri[1] 1. Kirişli Döşeme 2. Kirişsiz Döşeme 3. Dişli Döşeme 4. Kaset Döşeme 5. Prefabrike Döşeme

Yapı elemanları içinde kolon ve kirişler, gerek düşey gerekse yatay yükler için bir çerçeve olarak çözülebilir, çünkü bu elemanlar taşıyıcı boyutların yanında diğer iki boyutu ihmal edilebilecek kadar küçük olan çubuk elemanlardır. Ancak döşemeler ise yukarıdaki tanımlamada belirtildiği gibi yüzeysel taşıyıcılardır. Döşemelerin taşıma yeteneklerinden tam olarak yararlanmak istenirse, hesapların iki boyutu kuvvet durumuna göre yapılması gerekir. Betonarme döşemeler genellikle diğer yapı elemanları yanında en az risk taşıyan elemanlardır. Dikkat edilmesi gereken önemli nokta, hesap aşamasında döşemelerin sonsuz rijit kabul edilmesidir.

4.2.1 Kirişli Döşemeler

Betonarme yapılarda en çok kullanılan döşeme sistemidir. Döşemenin mesnedini kiriş veya duvarlar oluşturur. Genellikle dört tarafından kirişlere mesnetli plaklar ortaya çıkarsa da üç, iki veya bir tarafından kirişe mesnetli olduğu durumlar da mevcuttur. Kirişler arasında döşeme devam ediyorsa,bu mesnedin dönmediği kabul edilir ve sürekli mesnet olarak alınır. Eğer döşeme kirişlerden sonra devam etmiyorsa basit mesnet olarak kabul edilir. Kirişli döşemeler kirişler üzerine yük aktarma

 Tek Doğrultuda Çalışan Döşemeler

 İki doğrultuda Çalışan Döşemeler

Bu sınıflandırma döşemenin üzerine gelen yükü kirişlere ne yönde dağıttığına bağlı olarak yapılmıştır. Eğer düzgün yayılı yük altında

m =1 uzun /1 kısa > 2 (4.1) ise bu döşeme tek doğrultuda çalışan döşeme,

m =1 uzun /1 kısa < 2 (4.2) ise bu döşeme çift doğrultuda çalışan döşeme olarak sınıflandırılır.

4.2.1.1 Tek Doğrultuda Çalışan Döşemeler

Tek doğrultuda çalışan döşemelerde yükler kısa doğrultuda aktarılır. Bu nedenle de donatı yerleştirilmesi bu kısa doğrultu yönünde yapılmalıdır. Uzun kenar doğrultusunda dağıtma donatıları yerleştirilmelidir. Tek doğrultuda çalışan plaklar için minimum kalınlık 8 cm’dir. Tavan döşemelerinde veya bir yerin örtülmesine yarayan veya yalnız onarım ve temizlik işlerinde veya benzeri durumlarda kullanılan döşemelerde 6 cm’ye kadar düşürülebilir.

4.2.1.2 Çift Doğrultuda Çalışan Döşemeler

İki doğrultuda çalışan döşemelerde ise yük aktarımı iki doğrultuda olmaktadır. Donatı yerleştirmesi iki doğrultuda olmalıdır. Türk Standartlarında verilen döşeme kalınlığı sınırlaması ; döşemenin düşey yükleri taşıması ve deprem yüklerini diyafram özelliğini bozmadan ,tam olarak taşıyıcı sistem elemanlarına aktarabilmesi için gerekli bir koşuldur. Bu sınırlama şu şekildedir; [1]

         4 1 20 15 s sn f m l h  (4.3) Bu ifadede; h_f : döşeme kalınlığı

s

a : döşeme sürekli kenar uzunlukları toplamının kenar uzunlukları toplamına oranı

lsn : döşemenin kısa doğrultudaki net açıklığı olarak ifade edilmektedir.

Kirişli döşemeler işçiliği ve kalıbı kolay olduğundan tercih edilen sistemdir. Ancak açıklıkları 6-7 metreye, kalınlıkları 18-20 cm’ye kadar olan döşemeler ekonomiktir. Büyüyen açıklıklarda ağırlık ve maliyet artar. Plaklara mesnet görevi yapan kirişlerin yükseklikleri de, plak kalınlığının 3 katından az olmalıdır.

4.2.2 Kirişsiz Döşemeler

Kirişli ve dişli döşemelerde döşemenin yükü önce ona mesnetlik yapan kirişler yoluyla kolonlara iletilir. Döşemenin ve mesnetlik yapan kirişlerin boyutlandırılması genellikle birbirinden ayrı olarak gerçekleşir. Kirişsiz döşemelerde ise, yük doğrudan doğruya kolonlara iletilir. Açıklık ve yüklerin büyük olmadığı yapılarda kullanılması ekonomiktir. Yapı kat yüksekliğinin sınırlı olması veya düz bir tavan istenmesi durumunda kullanılabilir. Kirişsiz döşemede döşeme kalınlığı 15 cm’den küçük olmamalı ve aynı zamanda denklem 4.4’e uymalıdır.

hf lyn (800+  fyd )/36000 (4.4) Kirişsiz döşemelerde, genellikle döşeme kalınlığına etkili olan nokta,döşemede kolon birleşiminde yükün döşemeden kolona aktarılmasıdır. Çevrede kenar kirişlerinin bulunmadığı durumlarda daha da kritik olur. Zımbalama dayanımı hesap kesme kuvveti ile karşılaştırılır. Gerekir ise kolon döşeme birleşim bölgesine başlıklarda yerleştirilir. Yapı kat yüksekliğinin sınırlı olması veya düz bir tavan istenmesi durumunda kullanılabilir. Kolon başlarına zımbalama ve eğilmeden dolayı bir başlık yapılması uygun olur. 7.5-9 m. açıklığa kadar kullanılabilir. Yatay yükler fazla şekil değiştirmeye engel olamadıklarından çok katlı yapılarda yatay yükler perdeler ile taşınmalıdır.

4.2.3 Dişli Döşemeler

Dişli döşemeler sık kirişlerden ibaret olan döşeme sistemidir. Bir veya iki doğrultuda kirişlerin oluşturulması ve arada boşlukların bırakılması şeklinde ortaya çıkarlar. Özellikle açıklık kesitlerinin taşıma gücüne etkisi az olan çekme bölgesindeki

boyutlamasına başlamadan kalıp planının çizilerek dişlerin ve onlara paralel çerçeve kirişlerinin yerleştirilmesi önemlidir. Kalıp nedeniyle tam diş ve aralık çıkacak şekilde bir düzenleme yaparken, paralel kirişlerin eksenleri ile kolon eksenleri genellikle üst üste getirilemezse de, bunların dış merkezliğinin azaltılmasına çalışılmalıdır. [3]

Minimum döşeme kalınlığı dişler arasında kalan açıklığın 1/10’nundan ve 5 cm’den büyük olmalıdır. Kirişler arası boş kalabileceği gibi yapının ağırlığını etkilemeyecek hafif bloklarla da doldurulabilir.

Dişli döşemeler, açıklığın artması ile artan döşeme kalınlığını azaltmak için kullanılır. Döşemenin esası sık aralıklı kiriş uygulamasıdır. Kirişler arası oluşan boşlukların deprem açısından doğru malzemesi (yapıyı ağırlaştırmayacak) ile doldurulması faydalıdır. Bu durumda düz bir tavan elde edilmiş olur. Diş açıklığı 4-7 metre arasındaki döşemelerde bir, 7 metreden büyük döşemelerde iki enine diş kullanılmalıdır. 10,5 – 12 metreye kadar döşemelerde kullanılabilir.

4.2.4 Kaset Döşemeler

Kaset döşemeler, kareye yakın ağır yük taşıyan döşemelerde iki doğrultuda kirişlerle elde edilir. 10,5 – 12 metreye kadar döşemelerde kullanılabilir.

4.2.5 Prefabrike Döşemeler

Yapının inşa süresinin kısa olduğu durumlarda kullanılan bir döşeme biçimidir. Prefabrik veya ön germeli döşeme elemanları, açıklığın artması veya süratli inşa elde edilmesi durumlarında kullanılır. Yüke ve açıklığa bağlı olarak eleman üretimleri yapılmaktadır.