Dêm (Yanak)

Yüzün en geni k sm kaplamas dolay yla yanak en fazla üzerinde durulan güzellik unsurlar ndan biridir (Pala, 2004: 181). Yanak a n bakt ve daima bakmak istedi i yerdir.

Husna keçê bû mezher e n güzelli i bir tecelli yeri oldu Ew hûriya dêmxawer e O güne yanakl huriye benziyordu

102

erm û edeb qet jê netê Hiç kalmad onda hayâ ve terbiye (Teyran, 2014: 178)

Yüzün s rlar içerisinde ilahi nurun yans mas n en çok görüldü ü yer “dêm” (yanak) bölgesidir. Mazhar ilahi nurun tecelli etti i yere denir (Y ld m, 2014:178). Tanr sal nurun etkisiyle al bir güle dönü en yanak bu aç dan en iyi mazhar olarak kabul edilir.

Klasik iirde bu aç dan genel olarak “yanak, nur ve mazhar” kelimeleri birlikte kullan r.

Narê keçê dagirt hinav n ate i onun ci erini yak verdi Dêma gulî nûr hate nav Gül gibi yanakta da nur belirdi Eksa îlahî daye nav Bu dâhili nur tanr sal bir yans ma idi Mezher dîye sebr jê netê Sabredemedi mazhar gördü diye

103

SONUÇ

Feqîyê Teyran’ n eserleri orijinaldir. Tarz ilk kez kendisi taraf ndan kullan lm r. air; tarz, metod, yöntem, üslup ve içerik aç ndan klasik airler aras nda yer al r. Fakat dilin sadeli i ve aç kl aç ndan halk airleri aras nda yer al r, oraya aittir.

çerik aç ndan serbest tarzda iirler yazm r. Bilindi i kadar yla Feqî, Kürt edebiyat tarihinde Bersîsê Abîd, êxê Sen’an gibi eserleriyle tasavvuf kültürü hakk nda hikâyeler yazan ilk airdir.

êxê Sen’an destan yla verilmek istenen baz mesajlar n unlar oldu unu ifade edebiliriz.

1. Dinsel ya am bir tasavvufi disiplin ve mür it rehberli inde olmal r. 2. eyh asl nda k n yüzüne yans yan ilahi nura â k olmu tur.

3. lahi nurun insanda tecellisi için onun müslüman veya erkek olmas art de ildir.

Üslup olarak da Feqî’nin dili sadedir, klasik edebiyat mazmunlar fazla kullanmam r. air, klasik airler içinde dilin kullan aç ndan dilin sadeli ini temsil etmektedir. iirlerinde kendi döneminde halk n dilini aç k ve sade bir ekilde kullanm r.

Dilo rabe, dilo rabe Ey gönül kalk, ey gönül kalk Veke çavan ku êvar e Aç gözlerini ak am olmaktad r Nezano bes di xew da be Yeter uykuda kal, cahil ahmak

104

Bi newmê ra mebe yâre Uyku ile dostlu un olmamal r (Teyran, 2014: 49)

Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalar azd r. Baz Arapça ve Farsça kelime ve terimler kullanm sa da akabinde ço u kez Kürtçe kelimeleri de kullanm r. Mesela;

Sotim bi nar û agirî Vê faniyê em j’ev kirî

(Teyran, 2014: 140)

dizelerinde geçen ve “ate ” anlam na gelen “nar” ve “agir” kelimeleri gibi. Bütün bu özelliklerinden dolay Feqîyê Teyran ve eserleri klasik Kürt edebiyat nda mümtaz bir yere sahiptir.

105

KAYNAKÇA

Adak, Abdurrahman (2013), Destpêka Edebiyata Kurdî ya Klasîk, Nûbihar yay nlar , stanbul

Adak, Abdurrahman & Baluken, Yusuf & Acar, Hayrullah (2014), Gora Feqîyê Teyran, Nûbihar Akademî, Cild 1, Say 1

Alan, Remezan (1997), Yûsif, Buda û Zembîlfiro , Kovara War, Say 2, Sayfa 145- 156

Alptekin, Turan (2012), Yunus Emre Divan ve Risaletun Nushiyyesi, Kültür ve Turizm Bakanl Yay nlar , Ankara

Aslano lu, Osman (2014), Pervîn-i ’tisâmî Divan ’n n Tahlili, Doktora Tezi, Erzurum

Bolelli, Nusrettin, (2015), Kürt Bilginlerin Yazd klar Baz Eserlerin Tan , Bingöl Üniversitesi Ya ayan Diller Enstitüsü Dergisi, Y l 1, Cilt 1, Say 1, Bingöl

Demirci, Mehmet (2009), Hadislerle Tasavvuf Kültürü, Vefa yay nlar , stanbul Dêre î, Seîd (2011), Dîwana Feqiyê Teyran, Lîs yay nlar , Ankara

Doru, Mehmet Nesim (2012), Mêlayê Cizîrî Felsefi ve Tasavvufi Görü leri, Nubîhar yay nlar , stanbul

Dêre î, Seîd-Alîxanî, Pêzanê (1989), Diwana Feqîyê Teyran, Ba dat Eclûnî, (1997), Ke fûl Xefa, Beyrut.

106

Geverî, Ayhan (2013), Yusuf û Zuleyxa Selîmiyê Hîzanî, Nûbihar Yay nlar , stanbul

Güzel, Abdurrahman (2009), Dini-Tasavvufi Türk Edebiyat El Kitab , Akça yay nlar , Ankara

Kemikli, Bilal (2011), Sufi airin zinde iir ve rfan, Kitabevi yay nlar , stanbul ç, Mahmud Erol (2014), Tasavvufa Giri , Sufi yay nlar , stanbul

Mcmillan, J. H. and Schumacher, S. Research in Education: Evidence-Based Inquiry (Sixth Edition), Pearson, London, 2006

Orkin, eyhmus (2015), Feqîyê Teyran’ n iirlerinde Tasavvufi Unsurlar, Yüksek Lisans Tezi, Mu

Parlat r, smail (2013), TDK Türkçe Sözlük, Yarg yay nlar

Pala, skender (2011), Ansiklopedik Divan iiri Sözlü ü, Kap yay nlar , stanbul Sadinî, M. Xalid (2014), Feqiyê Teyran, Jiyan, Berhem û Helbestên Wî, stanbul Sadinî, M. Xalid (2010), Mela Huseyn Bateyî, Jiyan, Berhem û Helbestên Wî,

Nûbihar yay nlar , stanbul

Sa niç, Feqî Huseyn (2002), Dîroka Wêjeya Kurdî, stanbul Kürt Enstitüsü yay nlar , stanbul

Samur, Aziz (2012), Destana Zembilf ro û Gulxatûnê, Zaningeha Mardin Artukluyê, Enstituya Zimanen Zindî yên li Tirkîyeyê, Mardin 2012

Samur, Aziz (2015), Destana Zembilf ro û Gulxatûnê, Nûbihar yay nlar , stanbul emo, Ereb (2015), Dimdim Kalesi, Edip Polat (çev.), Evrensel Bas m Yay n,

stanbul

emrexi, Huseyn (2013), Mem û Zîn, Ehmedê Xanî, Nubihar yay nlar , stanbul Türer, Osman (2013), Ana Hatla yla Tasavvuf Tarihi, Aytaç yay nlar , stanbul

107

Uluda , Süleyman (2014), Tasavvuf ve Tenkit, Dergâh yay nlar , stanbul. Uzun, Mustafa (2009), Türk Edebiyat , Esen yay nlar , Ankara

ld m, Kadri (2014), Faki-yi Teyran Divan, Kültür ve Turizm Bakanl yay nlar , Ankara

Yusif, Ebdilreqîb (1971), Dîwana Kirmancî, Necef, Irak

Zinar, Zeynelabidîn (1991), Nimûne Ji Gencîneya Çanda Qedexekirî, 1. bask , Stokholm

http://www.turkcebilgi.com/nakarat Eri im Tarihi: 24.09.2016

http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.577 27442b50fe3.74977746 Eri im Tarihi: 28.06.2016

https://tr.wikipedia.org/wiki/Feqiy%C3%AA_Teyran Eri im Tarihi: 03.01.2016 http://kurtedebiyati.blogspot.com.tr/2013/06/fegiye-teyran-kimdir-hayat.html Eri im

Tarihi: 03.01.2016

http://www.xn--edebiyatgretmeni-twb.net/soz_sanatlari_1.htm Eri im Tarihi: 14.06.2016

http://mufidyuksel.com/category/tarihe-notlarim Eri im Tarihi: 02.05.2016 http://www.kuranmeali.org/9/tevbe_suresi/82.ayet/kurani_kerim_mealleri.aspx Eri im tarihi: 05.06.2017 http://www.kuranmeali.org/31/lokman_suresi/12.ayet/kurani_kerim_mealleri.aspxEri im tarihi: 12.06.2017 http://www.kuranmeali.org/2/bakara_suresi/102.ayet/kurani_kerim_mealleri.aspxEri im tarihi: 29.06.2017

108

https://eksisozluk.com/sirtlan--48116 ( 08.07.2017) https://eksisozluk.com/keftar--1405550 ( 08.07.2017)