CONSENT FROM THE MINISTRY OF NATIONAL EDUCATION DISTRICT OFFICE
ÖZET (SUMMARY) 1. GİRİŞ
Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte gelen yenilikler sadece bilim ve sanayiyi değil, aynı zamanda sanat ve eğitim gibi disiplinleri de etkilemiştir. Bu ilerleyiş tüm eğitim alanlarında olduğu gibi yabancı dil öğretimi üzerinde de etkisini göstermiş ve Bilgisayar Destekli Dil Öğrenimi başta olmak üzere birçok yeni kavram literatüre girmiştir. Bu bağlamda teknolojinin yabancı dil olarak İngilizcenin öğretimine başarılı bir şekilde katılmasını sağlamak için birçok çalışma yürütülmüştür. Gelişen teknolojilere paralel olarak bilgi toplumunda öğretmenlerin rolü de sorgulanmaya başlamış ve özellikle aileler ve okul yönetimlerinin beklentileri yükselmiştir. Teknolojiyle iç içe büyüyen öğrencilerin ihtiyaçlarına iyi şekilde cevap verebilmek için öğretmenlerin okulda aldıkları eğitim yeterli olmamakta ve öğretmenlerin kendilerini kişisel ve mesleki anlamında geliştirmeleri gerekmektedir.
Araştırmacının ulaşabildiği kadarıyla, İngilizce öğretmenlerinin kendilerini kişisel ve mesleki anlamda geliştirmek için Bilgi ve İletişim Teknolojilerinden (BİT) biri olan İnterneti kullanmaları konusunda yurtdışında ve özellikle Türkiye’de yapılan çalışmaların sayısı sınırlıdır. Bundan ötürü Diyarbakır’daki Özel Lise ve Anadolu Liselerinde görev yapmakta olan İngilizce öğretmenlerini ele alan bu çalışma önem kazanmaktadır. Bu araştırmada, kişisel gelişimden kastedilen öğretmenlerin sahip oldukları dil bilgi ve becerilerini internet kullanarak ilerletmeleri; mesleki gelişim ise öğretmenlik becerilerini iyileştirmek amacıyla internetten faydalanmalarıdır.
Çalışmada cevaplarına ulaşılması istenen araştırma soruları şunlardır:
1. Liselerde çalışan İngilizce öğretmenleri BİT’i ve özellikle interneti kişisel ve mesleki gelişimleri için kullanıyorlar mı?
2. Cinsiyet, yaş, mesleki tecrübe, bilgisayar kullanma becerisi ve bilgisayar kullanma sıklığı gibi faktörler liselerde çalışan İngilizce öğretmenlerinin internet kullanımını etkiliyor mu?
3. Liselerde çalışan İngilizce öğretmenleri mesleki gelişim amacıyla hangi siteleri kullanmaktadırlar?
4. Liselerde çalışan İngilizce öğretmenlerinin, İnternet teknolojilerinin daha etkili kullanımı için okullarından ve Milli Eğitim Bakanlığı’ndan beklentileri nelerdir?
2. YÖNTEM
Çalışmada yöntem olarak karma araştırma yöntemi kullanılarak araştırma soruları doğrultusunda nicel ve nitel olmak üzere iki şekilde veri toplanmıştır. Veriler, Bekleyen ve Solmaz’ın Dicle Üniversitesi Yabancı Diller Bölümü’nde okuyan öğrenciler üzerinde uyguladıkları ankette değişiklikler ve eklemeler yapılarak hazırlanan bir anketle Özel Lise ve Anadolu Liselerinde çalışan 45 İngilizce öğretmeninden edinilmiştir. Nitel veriler ise bu öğretmenler arasından gönüllü olan 10 İngilizce öğretmeninden yarı yapılandırılmış yüz yüze görüşme yöntemiyle elde edilmiştir.
Çalışmanın güvenilirlik ve geçerliliğini arttırmak için, veri toplama teknikleri olarak kullanılan anket ve görüşme soruları çalışmanın örneklemiyle benzer özellikler taşıyan bir gruba uygulanmış ve yapılan yorumlara göre anlaşılması güç kısımlar açık hale getirilmiş, dilbilgisi kaynaklı birkaç hata düzeltilmiştir. Anket ve görüşmeler, İl Milli Eğitim Müdürlüğü’nden alınan izin ve okullardaki müdür veya müdür yardımcılarının onayından sonra gerçekleştirilmiştir. Araştırmacı, okullara bizzat kendisi gitmiş, ilgili öğretmenlerin okulda olmadığı durumlarda okul yeniden ziyaret edilmiştir. Öğretmenlere çalışma ile ilgili kısa bilgi verildikten sonra anketi doldurmaları istenmiş ve görüşme için gönüllü olan öğretmenlerle 10 ile 15 dakika arası uzunlukta değişiklik gösteren görüşmeler gerçekleştirilmiştir. İstatistiksel analiz, nicel veriler için SPSS 16.0 istatistik programının yardımıyla, nitel veriler için ise içerik çözümleme analiziyle yapılmıştır. Bu araştırmada kullanılan anketteki 36 maddelik Likert ölçeğinin Cronbach Alpha değeri .92, anketin tamamının güvenilirlik analizi .90 olarak bulunmuştur.
3. BULGULAR
Nicel ve nitel verilerin analizi, Diyarbakır’ın merkez ilçelerinde bulunan Özel Lise ve Anadolu Liselerinde çalışmakta olan İngilizce öğretmenlerinin kişisel ve mesleki gelişimleri için interneti sınırlı bir şekilde kullandıklarını göstermiştir. Çalışmada yer alan öğretmenlerin sınıf içinde ve dışında internet kullanımına bakış
açıları olumlu olmasına rağmen bunu kişisel ve mesleki amaçla kullanma oranının aynı düzeyde olmadığı ortaya çıkmıştır.
Öğretmenlerin interneti kişisel gelişim için kullanmaları hususunda en çok kelime bilgileri ile Dinleme ve Okuma yani alımlayıcı (receptive) becerilerini geliştirme amacı taşıdıkları ortaya çıkmıştır. Bu becerileri gramer, üretken (productive) beceriler olan Yazma ve Konuşma ile çeviri takip etmiştir. Öğretmenlerin mesleki açıdan interneti kullanma noktasında ise dil öğretimiyle ilgili materyal sağlayan kaynak siteler, çevrimiçi sözlükler, forum ve sosyal paylaşım sitelerini diğer sitelere oranla daha çok ziyaret ettikleri anlaşılmıştır. Bu sitelerin ardından dergi, gazete ve bloglar ile diğer web siteleri gelmektedir.
Nicel veriler istatistiksel olarak incelendiğinde İngilizce öğretmenlerinin internet kullanımını anlamlı derecede etkileyen faktörler arasında yaş, öğretmenlerin çalıştıkları kurum, bilgisayar kullanma becerisi ve bilgisayar kullanma sıklığı olduğu bulunmuştur. Analiz, cinsiyet ve mesleki tecrübenin kişisel ve mesleki gelişim için internet kullanımını etkileyen faktörler olması konusunda istatiksel olarak anlamsız sonuçlar vermiştir.
Analizler yapıldığı zaman cinsiyet ve okul türü gibi iki değişkenin olduğu durumlarda t-testi; yaş, mesleki tecrübe, bilgisayar kullanma becerisi ve sıklığı gibi ikiden fazla değişken içeren durumlarda gruplar arasındaki farklılıkları sınamak için tek yönlü varyans analizi (ANOVA testi) uygulanmıştır. Değişkenlerin homojen olmadığı durumlarda ANOVA’nın parametrik olmayan test olarak karşılığı olan Kruskal-Wallis testi kullanılmıştır. Anlamsal farkın olduğu tek yönlü ANOVA testinin sonucunda farkın hangi gruplar arasında olduğunu tespit etmek için ise bir post hoc testi olan Scheffé testi kullanılmıştır.
Son araştırma sorusu için elde edilen nicel ve nitel verilerin analizi doğrultusunda Anadolu Liseleri’ndeki öğretmenlerin beklentilerinin Özel Liselerdeki öğretmenlere oranla daha fazla olduğu ortaya çıkmıştır. Özellikle Milli Eğitim Bakanlığı’ndan beklenenler arasında mevcut kitapların kalitesinin iyileştirilmesi, öğretmenler için materyal sağlayan bir sitenin oluşturulması, daha iyi bir fiziki altyapı,
öğretmenlerin eğitimi, öğretmenler için düşük masraflı bilgisayarlar, okullarda daha iyi ve hızlı internet bağlantısı vardır.
4. SONUÇLAR, TARTIŞMA VE ÖNERİLER
Nicel ve nitel verilerin analizi liselerde görev yapmakta olan İngilizce öğretmenlerinin kişisel ve mesleki gelişimleri için İnterneti kullandıklarını göstermiştir. Öğretmenlerin çoğunluğu internetin gerekliliğine dikkat çekip önemli bir destek aracı olduğunu dile getirmelerine rağmen İnterneti sınırlı bir şekilde kullandıkları ortaya çıkmıştır. Çalışmanın sonuçlarını daha iyi anlamak için cinsiyet, yaş, mesleki tecrübe, çalışılan kurum türü, bilgisayar kullanım beceri düzeyi ve bilgisayar kullanım sıklığı olmak üzere altı faktör ele alınmış ve bu faktörlerden bazılarının İngilizce öğretmenlerinin internet kullanımlarını anlamlı olarak etkilediği anlaşılmıştır.
İnternetin gelişim amaçlı kullanımı hususunda cinsiyet ve mesleki tecrübenin anlamlı bir etkiye sahip olmadığı istatistiksel verilerin analizi doğrultusunda bulunmuştur. Önceki çalışmalar genel olarak cinsiyetin internet kullanımında önemli bir faktör olmadığını göstermiştir. Bu çalışmayla benzer özelliklere sahip iki çalışma mesleki tecrübenin öğretmenlerin internet kullanımlarını etkilediğini saptamıştır.
Toplanan verilerin istatiksel olarak analiz edilmesi sonucunda, yaş, çalışılan kurum türü, bilgisayar kullanım becerisi ve bilgisayar kullanma sıklığının öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişimleri için internetten faydalanmalarında anlamlı bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Önceki çalışmalar incelendiğinde yaş için benzer sonuçlar bulunduğu ve genç öğretmenlere oranla yaşlı öğretmenlerin internete karşı daha olumsuz tutumlara sahip olduğu görülmüştür. Bu durum genç öğretmenlerin erken yaşlardan itibaren teknolojiyle olan ilişkilerinin kısıtlı teknolojiyle büyümüş öğretmenlere oranla daha iyi olması şeklinde açıklanabilir. Özel okullardaki yüksek beklentiler ve süreli sözleşmeler dolayısıyla, özel liselerde görev yapan İngilizce öğretmenlerinin kişisel ve mesleki olarak kendilerini geliştirme noktasında daha çok ihtiyaç hissettikleri düşünülmektedir. Bilgisayar kullanma becerisinin internet kullanımında anlamlı etkiye sahip olması, önceki çalışmaların sonuçlarınca da desteklenmektedir. Bilgisayar kullanım becerisi düşük olan öğretmenlerin internetten çekindiği veya istedikleri bilgilere nasıl erişebileceklerini bilmedikleri için interneti
kullanmadıkları şeklinde yorum yapılabilir. Benzer şekilde diğer çalışmalar bilgisayar kullanma sıklığının teknoloji kullanımına karşı olumlu algılar geliştirmeye katkıda bulunduğunu ve öğretmenlerin interneti gelişimleri için kullanmalarında anlamlı bir etkiye sahip olduğunu göstermişlerdir.
Bir diğer araştırma sorusu öğretmenlerin profesyonel gelişimleri için hangi siteleri ziyaret ettiklerini öğrenmeye yönelik hazırlanmıştır. Verilerin incelenmesi sonucu kaynak siteler, forum ve sosyal ağlar, çevrimiçi sözlükler, dergi, gazete ve bloglar ile diğer siteler olmak üzere öğretmenlerin faydalandıkları beş temel site türü derlenmiştir. Zengin görsel ve işitsel materyal sunan ve çoğu zaman ücretsiz içerik desteği sağlayan kaynak siteler öğretmenlerin ders öncesi, sırası ve sonrasında kullanabilecekleri aktivite, test, çalışma kağıtları ve sınavlar sağladığı için sıkça ziyaret edilmekte olabilir. Öğretmenlerin sanal olsa dahi birbirlerinin fikirlerinden istifade etme, görüş alışverişinde bulunma, karşılıklı olarak tecrübelerden faydalanma gibi fırsatlar sunan forum ve sosyal ağların listede olması normal karşılanabilir. Çevrimiçi sözlükler, kolayca erişilebilir olmaları, çoğunlukla kelimelerin örneklerle birlikte verilmeleri ve bazılarının da telaffuz gelişimine ciddi katkıda bulunabilecek işitsel destekleri sayesinde tıklanmakta olabilir. Dergi ve gazetelerin ziyaret edilmesi ise çevrimiçi içerikte alternatiflerin çok ve kağıt baskıdan daha ucuz olması gerçeğiyle açıklanabilir.
Çalışmada özellikle Anadolu liselerinde çalışmakta olan öğretmenlerin mevcut kitapların kalitesinin iyileştirilmesi, öğretmenler için materyal sağlayan bir sitenin oluşturulması, daha iyi bir fiziki altyapı, öğretmenlerin eğitimi, öğretmenler için düşük masraflı bilgisayarlar, okullarda daha iyi ve hızlı internet bağlantısı gibi beklentilere sahip oldukları saptanmıştır. Anadolu liselerindeki öğretmenlerin Milli Eğitim Bakanlığı’ndan beklentilerinin özel liselerdeki öğretmenlerden fazla oluşu bu kurumların doğrudan devlet destekli olmasıyla açıklanabilir.
Bu çalışma sadece Anadolu liseleri ve özel liselerde çalışan İngilizce öğretmenleri üzerinde uygulandığı için ilköğretim I. ve II. kademe öğretmenlerine veya farklı alanlarda çalışan öğretmenlere uygulanabilir. Üniversitelerin İngilizce Öğretmenliği bölümlerinde okuyan öğrencilerin beklentilerinin araştırılması ya da şu
anki çalışmanın daha fazla sayıda katılımcı veya düz liselerde çalışan öğretmenler üzerinde uygulanması konunun derinlemesine ele alınması açısından faydalı olabilir.