Coğrafya Eğitimi İle İlgili Yayımlanan Makalelerin Dergilere Dağılımına İlişkin Bulgular

Dergi Adı Frekans (f)

Marmara Coğrafya Dergisi 152

Doğu Coğrafya Dergisi 53

Review of International Geographical Education Online (RIGEO) 12

Milli Eğitim Dergisi 12

Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 11 Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8

Türk Coğrafya Dergisi 8

Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 7

Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 6

Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 6

Toplam 275

Tablo 5. Coğrafya Eğitimi İle İlgili Yayımlanmış Makalelerin En Fazla Yer Aldığı İlk 10 Dergi

Tablo 5’e bakıldığında coğrafya eğitimi ile ilgili makalelerin en fazla yayım-landığı derginin 152 makale ile Marmara Coğrafya Dergisi olduğu görülmektedir.

390 farklı makalenin 79 farklı hakemli dergide yayımlanmışken en fazla makale yayımlanan ilk 10 dergideki toplam makale sayısı 275’tir.

Grafik 4. Coğrafya Eğitimi İle İlgili Yayımlanan Makalelerin En Fazla Yer Aldığı Dergiler Grafiği

Sonuç

Bilim dallarını ayakta tutan ve geliştiren çalışmaların başında kuşkusuz yapılan lisansüstü tezler ile makaleler gelir. Bu çalışmada 1923’ten 2018 yılına kadar olan süreçte ulusal ve uluslararası hakemli dergilerde yayımlanmış olan coğrafya eğitimi ile ilgili makalelerin incelenmesi sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda coğrafya eğitimi alanında yaşanan gelişmeleri, genel araştırma eğilimlerini ve eksik kalan yönleri ortaya koyarak özellikle yeni araştırmacılara ufuklar açma noktasında katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Araştırma sonuçlarına göre, Türkiye’de coğrafya eğitimi ile ilgili yayımlan-mış makalelere bakıldığında makalelerde nicel araştırma yöntemleri daha fazla kullanılmıştır. Nicel araştırma yöntemleri arasında ise 144 makale (%36,94) ile betimsel tarama desenleri kullanılmıştır. Nitel araştırma yöntemleri arasında ise en fazla 77 makale ile fenomenoloji deseninin kullanıldığı görülmektedir.

Nicel araştırma yöntemlerinde daha önce geliştirilen ölçeklerin yeni durumlara uyarlanarak kullanılabilir olması ve analiz aşamasında istatistiksel hesaplama ve analizlerinin paket programlar aracılığıyla nispeten daha kolay analiz edilmesi nicel araştırma makalelerinin fazla olmasının nedenleri arasında gösterilebilir.

Coğrafya eğitimi ile ilgili yayımlanan makalelerin konularına göre dağılımına bakıldığında %26,16 ile durum tespiti çalışmalarının daha fazla olduğu görülmek-tedir. Bu çalışmalar genellikle var olan bir durumu ortaya koyarak çözüm önerileri sunma biçiminde şekillenmiştir. Değer öğretimi, diğer alanlarla ilişkilendirme/

karşılaştırma çalışmalarının en düşük paya sahip olduğu görülmektedir.

1923’ten 2018’e kadar geçen süreçte yayımlanan coğrafya eğitimi makalelerinin

%54,62’sinin 2011 yılından sonra yayımlandığı görülmektedir. 1990 öncesinde kaleme alınmış üç makale incelendiğinde genellikle durum tespiti niteliğinde ve çözüm önerilerinin sıralandığı çalışmalar olduğu görülmektedir. Eğitim fakültelerinin

1996-1997 döneminde yeniden yapılanması sonucu coğrafya eğitimi ile ilgili makalelerin sayısında artış da belirgin bir düzeye ulaşmıştır. 2001 öncesi yapılan çalışmaların araştırma yöntemleri konusunda daha zayıf olduğu, büyük oranda coğrafya eğitiminin sorunları üzerine odaklanmış çalışmalar olduğu görülmektedir.

Araştırma kapsamında incelenen 390 makalenin düzeylerine göre dağılımına bakıldığında %49,23’ünde herhangi bir düzey belirtilmediği görülür. Bu makalelerde bir durum tespiti ve bunun çözümüne yönelik önerilerin sıralandığı görülmektedir.

Coğrafya derslerinin fiilî olarak okutulduğu ortaokul ve ortaöğretim kurumları düzeyindeki çalışmalarda nispeten sınırlı durumdadır. Okul öncesi ve ilkokul düzeyinde yapılan çalışmalar toplam %2,81 orana sahip olduğu görülmektedir.

Coğrafya eğitimi makalelerinin yayımlandığı dergilere bakıldığında 152 makale ile 1996 yılında Marmara Coğrafya Dergisi adıyla yayın hayatına başlayan ve 2018 yılından itibaren International Journal of Geography and Geography Education adını alan derginin yer aldığı görülmektedir. Yine bir coğrafya dergisi niteliği taşıyan Doğu Coğrafya Dergisi 53 makale ile ikinci sırada yer almaktadır. Review of International Geographical Education Online (RIGEO) ve Milli Eğitim Dergisi ise 12’şer makale ile üçüncülüğü paylaşmaktadır.

Öneri

Cumhuriyetten günümüze uzanan süreçte coğrafya eğitimi ile ilgili yayım-lanan makalelerin çeşitli yönlerden incelendiği bu araştırma sonucunda yeni araştırmacılara rehberlik etmesi amacıyla aşağıdaki öneriler ortaya konulmuştur.

Yayımlanan makalelerin büyük oranda nicel araştırma yöntemleri kullanılarak yürütüldüğü, nitel yöntemlerin kullanıldığı araştırmalarda ise fenomenoloji ve saha taraması metotlarının sıklıkla tercih edildiği görülmektedir. Yeni yapılacak araştırmalarda daha önceki araştırmalarda kullanılmayan desenlerin tercih edil-mesi önerilmektedir.

Coğrafya eğitimi makaleleri arasında durum tespiti, öğretim programı/müfredat, öğrenci görüşleri ve coğrafyada materyal kullanımı konularının ele alındığı çalış-maların daha yaygın olduğu görülmektedir. 2005 yılında uygulanmaya başlayan Coğrafya Dersi Öğretim Programı ile önemli hale gelen beceri ve değer öğretimi konularında yapılan çalışmalar oldukça sınırlıdır. Ortaöğretim programında yer alan beceri ve değerlerin öğretimi ya da öğrencilere kazandırılması konularında ortaöğretim belki de en temelde lisans düzeyinde çalışmalar yürütülebilir.

Bireylerin öğrenim hayatları boyunca doğa ile ilgili temel kavram ve olayların öğrenilmesi ve bilinç kazanılmasında coğrafya dersinin önemi tartışılmazdır.

Temel bilgi ve bilincin kazanıldığı ya da şekillendiği okul öncesi ve ilkokul döne-mindeki temel coğrafya eğitiminin nasıl olması ve nelerin yapılabileceği ile ilgili çalışmalar oldukça sınırlıdır. Temel eğitimde coğrafya eğitiminin nasıl olması gerektiği konusunda yapılacak çalışmaların, coğrafya adı altında bir ders olarak okutulmasa da, diğer branşlarla birlikte interdisipliner yaklaşımla ele alınması gerektiği önerilmektedir.

Kaynakça

Akyüz, Y. (2004). Türk Eğitim Tarihi. Ankara: PegemA Yayıncılık.

Baltacıoğlu, İ. H. (1936). Coğrafya Öğretmenin Prensipleri. İstanbul: Yeni Adam, No:108, S.4-5.

Demirkaya, H. (2009). Üniversite Öğrencilerinin Coğrafya Okuryazarlığı (Burdur Örneği). Ankara: Pegem Akademi.

Doğanay, H., Zaman, S. ve Alim, M. (2001). Ortaöğretim Coğrafya Öğretiminde Kalsik Ders Materyali ve Coğrafya Öğretmenlerinin Bunlardan Yararlanma Sıklığı. Doğu Coğrafya Dergisi, 7(6), 33-45.

Doğanay, H. (2002). Coğrafya Öğretim Yöntemleri Ortaöğretim Coğrafya Eğitiminin Esasları. İstanbul: Aktif Yayıncılık.

Erinç, S. (1973). Cumhuriyetin 50. Yılında Türkiye’de Cografya. Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı, Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Yayınları No: 11.

İzbırak, R. (1976). Türkiye’de Son Yarım Asır İçinde Coğrafya Alanında Gelişmeler.

Ankara: A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yay. No:257.

Kayan, İ. (2000). Türkiye Üniversitelerinde Coğrafya Eğitimi. Ege Coğrafya Dergisi, 11, 7-22.

Kızılçaoğlu, A. (2006). Coğrafya Dersi Öğretim Programı Hakkında Düşünceler.

Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(16), 1-21.

Koçman, A. (1999). Cumhuriyet Döneminde Yüksek Öğretim Kurumlarında Coğrafya Öğretimi ve Sorunları. Ege Coğrafya Dergisi, 10, 1-14.

MEB (Millî Eğitim Bakanlığı). (2005). Coğrafya Dersi Öğretim Programı (9. 10. 11.

ve 12. sınıflar). Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı.

MEB (Millî Eğitim Bakanlığı). (2018). Coğrafya Dersi Öğretim Programı (9. 10. 11.

ve 12. sınıflar). Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı.

Özdemir, T. (1997). Coğrafya Terimine Etimolojik Bir Yaklaşım ve Ötesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 2, 219-226.

Özey, R. (1998). Türkiye Üniversitelerinde Coğrafya Eğitimi ve Öğretimi. İstanbul:

Öz Eğitim Yayınları

Şahin, C. (2001). Türkiye’de Coğrafya Öğretimi Sorunlar-Çözüm Önerileri. Ankara:

Gündüz Eğitim Yayıncılık.

Tümertekin, E. ve Özgüç N. (2004). Beşerî Coğrafya: İnsan – Kültür -Mekân. İstanbul:

Çantay Kitabevi.

Yıldırım, A. & Şimsek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara.

http://www.yok.gov.tr/documents/10279/41805112/AA_Sunus_+Onsoz_Uygu-lama_Yonergesi.pdf (E.T. 03.10.2018).

Türkiye’de Coğrafya Eğitimi Alanında Yayımlanan