2013 yılında tamamlanması planlanan ve Dicle Nehri üzerinde kurulacak Ilısu Barajı, faaliyete geçtiğinde kurulu güç, yıllık enerji üretim kapasitesi bakımından Atatürk Barajı, Karakaya Barajı ve
VI. BÖLÜM HİDROELEKTRİK ENERJİ
6.4.2. Cizre Barajı
Tablo 6.9. Cizre Barajı ve HES
İli Şırnak Talvegden Yükseklik (m) 130
Havza 21-Dicle-Fırat Hav. Brüt Düşü (m)
Nehir Dicle Ortalama Debi (m3/s)
Tipi Kaya Dolgu Kuvvet Tüneli Boyu (m)
Kurulu Güç (MW) 240 Proje Seviyesi İnşaa Halinde
Yllık Ortalama Enerji (GWh) 1208 Durumu İnşaa Halinde
Kaynak: eie.gov.tr
EİE tarafından bölgemizin KÖHES kapasitesi ile ilgili bir etüt çalışmaları henüz tamamlanmamıştır (www.eie.gov.tr, www.temsan.gov.tr.)
6.5. Sonuç
Ülkemizin başlıca ulusal ve yenilenebilir enerji kaynağını oluşturan hidroelektrik santraller; ilk ya-tırım maliyetleri yüksek gibi görülmekle birlikte, uzun projeksiyonlu bir ekonomik irdeleme yapıldığında en ucuz üretim maliyetli, dışa bağımlılığı olmayan projelerdir. Bununla birlikte, hidro gücün çevresel etki-lere sahip olmadığı söylenemez.
Ülkemizde son dönemde özel sektöre açılan enerji yatırımları nedeniyle hızla artan HES projelerinde mühendislik hidrolojisi çalışmaları en önemli yeri tutmaktadır. Ancak gerek hidrolojik ölçüm ağı yetersiz-liklerinin giderilmemiş olması gerekse su kaynakları yönetimindeki zafiyetler ekonomik ekolojik sorunlarla karşı karşıya gelmemize neden olmuştur. Bu sorunlar eksik mühendislik hidrolojisi nedeniyle HES projele-rinin rantabilitesinin düşmesi hatta ortadan kalkması, doğal yaşamın devamı için gerekli suyun nehir yata-ğına bırakılmadan türbinlenmesi, taşkın hasarı risklerinde artış ve havzadaki enerji potansiyelinin tümüy-le geliştiritümüy-lememesi gibi sorunlar olarak ortaya çıkacaktır.Şırnak ilinin teknik ve ekonomik hidrolik po-tansiyeli gerçekçi bir şekilde yeni teknolojiler ve çevresel hassasiyetlerde göz önünde bulundurularak
89 yeniden belirlenmelidir. Yerli kaynak olması, yakıt maliyeti içermemesi, boyut seçimine bağlı olarak çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin fosil yakıtlara göre çok daha sınırlı olması ve enerji kaynakla-rında dışa bağımlılığı azaltması açısından hidrolik güç potansiyelinden daha etkin yararlanma yollarına gidilmesi gerekmektedir. Ayrıca Türkiye’ nin çok zengin küçük su kaynakları potansiyelinin doğru bir şekilde tespit edilerek, küçük HES’ler yardımıyla değerlendirilmesi büyük önem taşımaktadır.
Şırnak ilinin sosyo-ekonomik kalkınmasında, enerji potansiyeli açısından olabildiğince öz kaynakla-rımızın en üst düzeyde geliştirilmesinin yanı sıra, yeni kaynakların değerlendirilmesi çalışmaları hızlandırılmalıdır. Hidrolik enerjide elektrik üretimi için birinci derecede belirleyici olan sudur. Bu ne-denle hidrolik potansiyelin kullanımına ilişkin olarak geleceğe yönelik değerlendirmenin/öngörünün ya-pılabilmesi için öncelikle Şırnak’ın su kaynaklarının mevcut durumu, kaynakların mevcut kullanımı ve ge-leceğe ilişkin kullanım gelişmelerinin bilinmesi gereklidir.
Şırnak ilinde kurulması planlanan baraj rezervuarları, balıkçılık yapılabilmesine ve diğer su ürünleri ye-tiştirilmesine imkan yaratmaları yanında çeşitli su sporlarının yapılmasına imkan sağlaması ve rekreasyon amacıyla kullanılabilmesi yörenin sosyo-kültürel kalkınmasına dolaylı olarak önemli katkıda bulunacaktır.
Bölgemizde potansiyeli bilinmeyen tek yenilenebilir enerji kaynak türü Mikro ve Küçük Ölçekli HES’ lerdir, bu anlamda potansiyelin araştırılması amacıyla yürütülen faaliyetler önem taşımaktadır. Bölgemizin su hav-zaları yönünden yüksek potansiyelinin olduğu düşünüldüğünde, KÖHES ortaya koyan araştırma çalışmalarının yürütülmesi önem taşımaktadır.
VI. BÖLÜM HİDROELEKTRİK ENERJİ
90
ŞIRNAK İLİ YENİLENEBİLİR ENERJİ POTANSİYELİNİN ARAŞTIRILMASI PROJESİ ARAŞTIRMA SONUÇ RAPORU
2012
KAYNAKÇA
Aslan, N. ve T. Yamak (2006), “Türkiye’nin Enerji Sorununun Alternatif Enerji Kaynakları Açısından Değerlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:XXI, Sayı:1, s.60.
Bacanlı, Ü. G., Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi, 10. Enerji Kongresi.
Baskaya, S. (2010), “Hidroelektrik Santralleri Ve Rüzgar Enerjisi Santrallerinde Çevresel Etki Değerlendirmesi”, III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi 20-22 Mayıs, Cilt:II, s.668-676.
Cleveland, C. (2004), Encyopedia Of Energy, Boston, Elsevier Academic Press.
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Toprak ve Su Kaynakları,http://www.dsi.gov.tr/topraksu.html Görgün, T. (2009), “Yenilenebilir Enerji Ve Teknolojileri”, İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi
Ergün, S. ve M. Atay Polat (2011); “Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Yenilenebilir Enerji Kaynakları Potansiyelinin Bölgenin Gelişimine Katkısı”, VI. Yeni Ve Yenilenebilir Enerji Sempozyumu, 21-22 Ekim 2011, Kayseri.
Ertuğrul, Ö. F. ve B. Kurt (2009), “Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Yenilebilir Enerji Kaynakları Yönünden Değerlendirilmesi”, V. Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu, Diyarbakır.
Gençoğlu, M.T. ve Cebeci M. (2001), “Büyük Hidroelektrik Santraller İle Küçük Hidroelektrik Santral1arın Karşılaştırılması”, Yenilenebilir Enerji Kaynakları Sempozyumu, 265-271, İzmir.
Kanber, R. (2003), “Türkiye’de Su Kaynakları Potansiyeli: Kullanımı, Sorunları Ve Çözüm Önerileri”, Tmmob İmo Su Politikaları Kongresi, Bildiriler Kitabı, Cilt: 1 s.1-12, Ankara.
Kocaman, B. (2003), “Elektrik Enerjisi Üretim Santralleri”, Birsen Yayınevi, s.253.
Mevlana Kalkınma Ajansı (2012), ‘TR52 Düzey 2 Bölgesi (Konya-Karaman) 2023 Vizyon Raporu (Enerji Sektörü).
Önal E. ve R. Z. Yarbay R. Z. (2010), “Türkiye’de Yenilenebilir Enerji Kaynakları Potansiyeli ve Geleceği”, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Fen Bilimleri Dergisi, Sayı:18; s.77-96.
World Commission (2000), On Dams Report: Dams And Development, November.
WCD (2000), “Dams And Development. A New Framework For Decision-Making”, The Report Of The World Commission On Dams, Earthscan Publications, London.
Yıldız, D. (2007), “Su Raporu”, Ulusal Sanayici Ve İşadamları Derneği, Ankara.
Yıldız D. (2010), “Hidroenerji, Hidroloji Ve Su Kaynakları Yönetimi İlişkisi”, VI. Ulusal Hidroloji Kongresi, Pamukkale Üniversitesi.
Yıldız K. (1992), “Hidroelektrik Santraller Hesap Esasları Ve Projelendirilmesi”, Devlet Su İsleri Vakfı Ankara, s.338.
Elektrik İşleri Etüt İdaresi, www.eie.gov.tr
Türkiye Elektromekanik Sanayii, www.temsan.gov.tr
93
7.1. Giriş
Enerji hem insanların günlük faaliyetlerini gerçekleştirmeleri açısından hem de ülke kalkınmasının sana-yiye bağlı olmasından dolayı önem arz etmektedir. Enerji kömür, doğalgaz gibi fosil kaynaklar ve güneş, jeo-termal, hidrolik, biyokütle, rüzgâr gibi yenilenebilir enerji kaynakları olarak iki türe ayrılmaktadır. 1970’lerde yaşanan petrol kriziyle enerji arz güvenliği kavramı ön plana çıkmış ve bu kapsamda da alternatif enerji türle-ri olan nükleer enerji ve yenilenebilir enerjiye vetürle-rilen önem ülkeletürle-rin enerji politikalarına yansımıştır. İlk yeni-lenebilir enerji politikalarını oluşturan ABD, Almanya, İsviçre ve İtalya gibi gelişmiş ülkeler yeniyeni-lenebilir ener-ji teknoloener-jilerinde ve üretimlerinde başarılı örneklerdir. Türkiye ise, 2005 yılında çıkardığı “Yenilenebilir Ener-ji Kaynaklarının Elektrik EnerEner-jisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun”unu 2010 yılında piyasa şartlarına göre revize ederek yenilenebilir enerji kaynaklarını değerlendirme yoluna gitmektedir. Çıkarılan bu kanunlar-la yenilenebilir enerji kaynakkanunlar-larının kurulu gücü ve enerji üretimi önemli boyutkanunlar-lara ukanunlar-laşmış olsa da henüz is-tenilen düzeyde değildir. Kalkınmanın önemli bir göstergesi olan enerji tüketimi, ülkemizde nüfusun artma-sına ve sanayinin gelişmesine bağlı olarak artış göstermektedir. Enerji tüketiminde dışa bağımlığımız %70’le-rin üze%70’le-rinde seyrettiği için yenilenebilir enerji potansiyelinin değerlendirilmesi gereklidir. Dolayısıyla, YEK po-tansiyelinin en iyi şekilde ortaya konulmasında hem bölgesel hem de il bazında yapılacak tespitlere bağlı ola-rak kurulacak tesisler istihdamın da yaratılması ile bölgenin ve ülkenin gelişmesinde önemli rol üstlenecektir.
Sosyo-ekonomik gelişmişliğin en az olduğu bir ilimiz olarak Şırnak’ta yenilenebilir enerji kaynakları potansiye-li değerlendirilerek makûs tapotansiye-lihi bir nebzede olsa değiştirebilecektir.