Cimnastik Tanımı, Tarihçesi ve Faydaları
Cimnastik branşı, vücut sistemleriyle beraber uyumlu bir biçimde ve motor özelliklerin gelişiminin en üst seviyeye çıktığı, birçok farklı hareketlerle vücudumuzu kuvvetlendirmek amacıyla gerçekleştirilen, sistematik ve ritmik hareketlerin tatbik edildiği estetik ve olimpik bir daldır (Akdoğan, 2008). Cimnastik seyretmesi hayranlık uyandıran ve uygulaması heyecan veren yaşadığımız modern döneme uygun bir spor dalıdır. Cimnastik bedenin doğal hareketlerini kullandığından aşağı yukarı bütün kas gruplarının çalışmasını sağlar ve sergilenen hareketler izleyenlere sanat tadı verir (Mengütay, 1988)
Cimnastik köklü bir geçmişe sahiptir ve birçok eski uygarlıkta izleri görülmektedir. İnsanoğlu dünya üzerinde birlikte yaşam formuna başladıklarından beri tanrıya adaklar sunar, törenler yapar ve onlarla iyi geçinmeye çalışırlardı. Cimnastiğin ilk örnekleri bu ayinlerde görülmüştür. Tüm kabile üyelerinin katıldığı, müzik eşliğinde el, kol, omuz, bel hareketlerinin kullanılarak çeşitli dansların yapıldığı bu ayinler cimnastiğin ilk
42
örneklerini oluşturur. Dini törenlerin yanında ava başlama ve av bitişinde de bu danslar yapılırdı. Günümüzde de ilkel kabile yaşamını olduğu bölgelerde bu tarz örnekleri görmek mümkündür (Mengütay, 1992).
Cimnastik Yunan Uygarlığında fiziksel egzersiz şeklinde görülmektedir. Yunanlılara göre hareketli ve çalışan bir bedenin kendisini daha iyi hissedeceği, hareketsiz ve tembel bir bedenin ise uyuşuk ve çirkin olacağı kanısındadırlar. Yunanlıların günlük yaşam şekillerine göre yarı çıplak giyim tarzının bulunması çirkin ve çarpık vücudu istenmeyen bir durum olarak görmüştür. Sadece soylu sınıfın çocuklarına ait fiziksel çalışmalar ile bu sınıfın çocuklarının sağlıklı vücut gelişimleri sağlıyordu. Roma Uygarlığında da görülen benzer uygulamalardan sonra cimnastik ile profesyonel savaşçılar, dansçılar ve akrobatlar dışında çok az kişi ilgilenmiştir. Orta Çağda unutulmaya yüz tutan cimnastik 18 inci ve 19 uncu yüzyıllarda yeniden doğmuştur. Büyük ordular kurmaya başlayan Avrupa’ da, beden eğitimi tekrar önem kazanmıştır. Modern cimnastik üzerinde büyük katkıları olan Friedrich Ludwig ve Pehr Henrik Ling bu dönemde yaşamışlardır. (Mengütay, 1984). Ülkemizde modern anlamda cimnastiği ilk uygulayan Galatasaray Mektebi Sultaniyesi olmuştur. Fransa’dan getirilen öğretim kadrosu içinde bulunan ve modern cimnastiği Türkiye’ye getiren kişi olan beden eğitimi öğretmeni Monsieur Curel ile 1868 yılında okul tamamen batılı programla çalışmalara başlamıştır (Kangal, 2008).
1957 yılında kurulan Türkiye Cimnastik Federasyonu 1960 yılında Türkiye Cimnastik Federasyonu ise 1957 yılında kurulmuş, 1960 yılında Uluslararası Cimnastik Federasyonu (FIG) üyeliğinde kabul edilmiştir. Bölgelerarası yarışmalar 1957 yılından itibaren düzenleniş ve 1960 yılından itibaren ise Türk cimnastikciler uluslararası organizasyonlara katılmaya başlamıştır (Çimen, 2012). Cimnastik branşı bütün spor branşları için gereken fiziksel özelliklerin yanında sosyal ve ruhsal özelliklerinde en üst düzeyde gelişimine katkısı olan bir spor dalıdır. Bu özellikleri ile uygulaması büyük zevk ve heyecan veren, izlemesi ise hayranlık uyandıran içeriği ile tüm dünyada temel spor dalı olarak kabul edilen ve geniş kitlelere tatbik edilen bir spor branşıdır. Bu spor branşı çocuk doğası içinde var olan etkinlikleri içermesi, sağlıklı hareket gelişimi ile beraber fiziki gelişmeye sağladığı katkı sebebiyle ilk ve orta düzeyli okullarda ve ayrıca üniversitelerin beden eğitimi ve spor yüksekokullarının müfredatlarında yer almaktadır (Alagöz, 1961).
43
Zihinsel Yetersizliği Olan Bireylerde Uyarlanmış Cimnastik Eğitimi
Fiziksel aktivite ve spora katılım, her yaştan insanın hayat kalitesi yükselten ve sağlıklı bir yaşam sürmesini sağlayan bir etken olarak değerlendirilebilir (Riner ve Sellhorst, 2013: 12). Hatta sportif faaliyetlere katılımın zihinsel yetersizliği bulunan bireylerde de normal gelişime sahip bireylerde olduğu gibi, edinilmiş birçok olumsuz özelliği aşabilmeye katkısı olduğu bilinmektedir (İlhan ve Esentürk, 2014: 20). Ayrıca spora katılımın gündelik hayat etkinliklerini geliştirdiğini söylemek mümkündür (Yılmaz vd., 2015: 313). Fiziksel aktivitenin, zihinsel yetersizliğe sahip kişilerin sosyal, bedensel, zihinsel ve ruhsal gelişimlerine ciddi katkılar sağladığını söylemek mümkündür (Kırımoğlu vd., 2016).
Diğer gelişim alanlarıyla beraber bu bireylerin postural kontrol, kas kuvveti, esneklik, koordinasyon ve denge gelişimi gibi motor gelişimlerine yardımcı olması bakımından da sporun kayda değer bir yeri olduğu belirtilmektedir (İlhan ve Esentürk, 2014: İlhan vd., 2015: 147; Kızar vd., 2015: 58).
Sportif faaliyete katılımın zihinsel yetersizliği olan bireylerin sosyal, kültürel ve motorik gelişimleri açısından faydaları yadsınamaz bir gerçektir. Spor yapan zihinsel yetersizliği olan bireylerin grup etkileşimleri sayesinde spor yapmayan zihinsel yetersizliği olanlara göre bağımsız yaşama katılımları daha fazla olmaktadır. Zihinsel yetersizliği olan bireylerin fiziksel gelişimleri normal akranlarına göre daha geriden gelmektedir. Hareketsiz yaşam, korku ve yönlendirme eksikliği ile zihinsel engellilerde postural bozuklar zamanla kendisini göstermektedir.
Zihinsel yetersizlik gösteren bireyler aynı yetersizlik grubu içerisinde yer alsa da eşlik eden sorunlar (davranış sorunları, epilepsi, vb.) ve yetersizliğe yol açan bilişsel performanstaki farklılıklar, bu çocuk ve gençlerin fiziksel eğitim programlarına yerleştirilmeden önce özel olarak değerlendirilerek bireyselleştirilmiş fiziksel eğitim programları (BFEP) hazırlanmasını zorunlu hale getirmektedir. Zihinsel yetersizliği olan bireyler için fiziksel eğitim programında yapılması gereken uygulamalara ilişkin Fernhall aşağıda yer alan önerilerde bulunmuştur.
Fiziksel aktivite yoğunluğu maksimum fonksiyonel kapasitenin % 60-80’ i arasında olmalıdır.
44
Fiziksel aktivite süpervizör eşliğinde yapılmalıdır.
Fiziksel eğitimin süresi vücut üzerinde beklenen fizyolojik yararlar için belirleyici olmalıdır.
Motivasyonel yaklaşımlar fiziksel eğitim süresini tamamlamak için gerekli olabilir. Örneğin; ödül vermek (öğretmeninden aldığı gülen yüz etiketi sayısı). Kuvvet eğitimi için dambıl gibi ağırlık kullanmak yerine dirençli aktivite
sağlayan araçları tercih etmek (Ergun, 2017).
Zihinsel yetersizliğe sahip olan bireylerin; spor etkinliklerini kavrama ve yönlendirmelere tepki hızları normalin altında olduğundan kendilerine veya rakiplerine zarar verebilecek eylemlerde bulunma olasılıkları çok yüksektir. Bu nedenle zihinsel yetersizliğe sahip olanların sportif faaliyetlere katılım ve uyum sürecinin dikkatle değerlendirilmesi ve uygulanacak olan spor branşının en temelden alınması gerekmektedir. Bu açıdan bakıldığında spor denilince akla ilk gelen temel branşlardan biri de cimnastiktir.
Cimnastik odaklanmayı, stabilite için kuvveti, denge duyusunu ve kas farkındalığını sağlayarak duyusal girdisindeki problemlerin çözümünde rol oynar. Cimnastik dikkat ve odaklanma üzerine pozitif etkiye sahiptir. Ayak-göz koordinasyonunu geliştirir (Ergun, 2017). Ayrıca cimnastik birçok özelliği kapsaması bakımından bütün dünyada temel spor olarak uygulamaya konulan ve kitle sporu olarak kabul edilen estetik ve teknik bir spor branşıdır (Erkut ve Pınar, 2000; Mengütay, 1992).