Çalışmaya katılan sağlıklı kadınların yaş ortalaması 36,10±2,30 yıl, kilo ortalaması 56,76±5,43 kg, boy ortalaması 1,65±0,04 cm ve V.K.İ. ortalaması 20,91±2,08 dir. Obez kadınların yaş ortalaması ise 36,19±3,76 yıl, kilo ortalaması 88,86±13,46 kg, boy ortalaması 1,60±0,05 cm ve V.K.İ. ortalaması ise 34,43±4,50 olarak saptanmıştır. Katılımcıların yaş, kilo, boy ve V.K.İ. değerleri standart sapmaları ile birlikte tablo 4.1’de gösterilmiştir.
Tablo 4.1. Sağlıklı ve obez kadınlarda yaş, kilo, boy ve V.K.İ. ortalama değerleri
Sağlıklı Grup (n=21) Obez Grup (n=21)
Ortalama
x̄
Standart Sapma (SS) Ortalama
x̄
Standart Sapma (SS)
Yaş 36.10 yıl 2.30 36.19 yıl 3.76
Kilo 56.76 kg 5.43 88.86 kg 13.46
Boy 1.65 m 0.04 1.60 m 0.05
V.K.İ. 20.91 kg/m² 2.08 34.43 kg/m² 4.50
Çalışmaya katılan bireylerin egzersiz yapma alışkanlıkları değerlendirildiğinde, haftada en az 3 gün 30 dk düzenli egzersiz yapma oranları obez bireylerde % 28,5 i, sağlıklı bireylerde ise % 57 olarak tespit edildi.
Katılımcılar herhangi bir diz eklemi patolojisine sahip olmamakla beraber her iki grup arasında kiloya bağlı yürüme esnasında ve istirahat halinde diz eklemi ağrısının olup olmadığı sorgulandı. Sağlıklı bireylerde 1 kişi sol diz ekleminde en düşük şiddette yürüme esnasında ağrı olduğunu belirtirken obez grupta 2 kişi her iki diz ekleminde hem yürüme hem istirahatte iken ve 1 kişi ise sadece yürüme esnasında hafif şiddette ağrısı olduğunu belirtmiştir.
37
Normal eklem hareketlerini değerlendirdiğimizde, obez kadınlarda sağ diz aktif fleksiyon açısı 98,33˚ sol diz aktif fleksiyon açısı ise 97,71˚ olarak ölçüldü. Sağlıklı kadınlarda ise bu açı sağ dizde 126,71˚ sol dizde ise 124,62˚ olarak hesaplandı. Obez kadınlarda sağ ve sol diz ekleminde hem aktif hem de pasif fleksiyon hareketinde, fleksiyon açısının sağlıklı kadınlara göre anlamlı bir şekilde azaldığı gözlendi (p<0,01) (Tablo 4.2).
Tablo 4.2. Sağlıklı ve obez kadınlarda diz eklemi fleksiyon hareketinde eklem açıları
Eklem Açıları
Sağlıklı Grup (n=21) Obez Grup (n=21)
T P Ortalama x̄ Standart Sapma (SS) Ortalama x̄ Standart Sapma (SS) Sağ diz aktif
fleksiyon açısı 126.71˚ 5.76 98.33˚ 9.30 11.90 0.00
Sağ diz pasif
fleksiyon açısı 154.05˚ 5.96 121.19˚ 11.31 11.79 0.00
Sol diz aktif
fleksiyon açısı 124.62˚ 5.608 97.71˚ 9.961 10.79 0.00
Sol diz pasif
fleksiyon açısı 154.05˚ 5.861 120.48˚ 12.37 11.24 0.00
Sağlıklı ve obez kadınlarda, ayakta durma pozisyonunda (yüklü) çekilen radyografi görüntülerinde yapılan ölçümlerde, obez kadınların sağ diz eklem aralığının, hem medial hem de lateralindeki değerler sağlıklı kadınlara kıyasla istatistiksel açıdan anlamlı bir daralma görüldü (p<0,05). Sol diz eklem aralığında ise obez kadınlarda medial eklem aralığında anlamlı bir daralma görülürken lateral eklem aralığındaki daralmada istatistiksel bir farklılık tespit edilmedi (Tablo 4.3).
38
Tablo 4.2. Ayakta durma pozisyonunda (yüklü) çekilen radyografi görüntülerinde diz eklem
aralığı ölçüm sonuçları
Yatış pozisyonda çekilen (yüksüz) diz eklemi radyografi görüntülerinde yapılan ölçümlerde, obez kadınlarda, sağ diz medial eklem aralığı 5,21 mm, sol diz medial eklem aralığı 5,25 mm olarak bulundu ve sağlıklı kadınlara göre her iki dizde medial eklem aralığında anlamlı bir daralma saptandı (p<0,05) (Tablo 4.4). Obez kadınlarda lateral eklem aralığında bir daralma gözlense de bu istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı. Bulgularımıza göre her iki dizde de medial eklem aralığının obeziteden daha çok etkilendiği tespit edildi.
Eklem Aralıkları
Sağlıklı Grup (n=21) Obez Grup (n=21)
T P Ortalama x̄ Standart Sapma (SS) Ortalama x̄ Standart Sapma (SS) Sağ diz medial
eklem aralığı 5.69 mm 0.65 4.84 mm 0.80 3.72 0.01
Sağ diz lateral
eklem aralığı 6.75 mm 0.63 6.21 mm 0.75 2.50 0.02
Sol diz medial
eklem aralığı 5.62 mm 0.70 5.12 mm 0.91 2.01 0.05
Sol diz lateral
39
Tablo 4.4. Yatış pozisyonunda (yüksüz) çekilen radyografi görüntülerinde diz eklem aralığı
ölçüm sonuçları
Eklem Aralıkları
Sağlıklı Grup (n=21) Obez Grup (n=21)
T P Ortalama x̄ Standart Sapma (SS) Ortalama x̄ Standart Sapma (SS) Sağ diz medial
eklem aralığı 5.96 mm 0.62 5.21 mm 0.93 3.06 0.04
Sağ diz lateral
eklem aralığı 7.03 mm 0.80 6.57 mm 1.21 1.48 0.15
Sol diz medial
eklem aralığı 6.06 mm 0.61 5.25 mm 1.12 2.92 0.01
Sol diz lateral
eklem aralığı 7.11 mm 0.66 6.78 mm 0.94 1.31 0.20
Eklem hareket açıları ile korelasyonlara baktığımızda. kilo ve VKİ değerleri arttıkça hem sağ hem de sol diz ekleminin aktif ve pasif fleksiyon hareket kapasitelerinin anlamlı bir şekilde azaldığı görüldü (p< 0.00). Egzersiz yapma alışkanlığı var ise her iki dizde hem aktif hem de pasif fleksiyonda hareket açılarının arttığı gözlendi (p <0.02) (Tablo 4.5).
Boy ile sağ diz medial ve lateral eklem aralığı arasında pozitif korelasyon bulundu (p <0.05). Boy kısaldıkça eklem aralığı darlığının arttığı gözlendi. Ayrıca her iki dizde eklem aralığı ile VKİ arasında anlamlı ilişki bulundu. Obezite arttıkça eklem aralıklarının daraldığı tespit edildi (p <0.00) (Tablo 4.6).
Tablo 4.5. Diz eklemi fleksiyon Açısı ile VKİ. Kilo ve Egzersiz yapma alışkanlığı arasındaki
Pearson Korelasyon Analizi
Parametreler
Sağ Diz Aktif
Fleksiyon Açısı
r p
Sağ Diz Pasif
Fleksiyon Açısı
r p
Sol Diz Aktif
Fleksiyon Açısı
r p
Sol Diz Pasif
Fleksiyon Açısı
r p VKİ -0.84 0.00 -0.86 0.00 -0.81 0.00 -0.83 0.00
Kilo -0.84 0.00 -0.85 0.00 -0.81 0.00 -0.83 0.00
40
Tablo 4.6. Sağlıklı ve obez kadınlarda demografik parametreler ile diz eklem aralığı ve
fleksiyon açısı ölçümleri arasındaki pearson korelasyon analizi
Ob ez Y aş Kilo B o y V .K.İ. Eg ze rs iz Sa ğ A kt if F le ks Sa ğ P asi f F le ks S o l A k tif Fl ek s S o l Pa si f F le k s V a s Sağ M ed . Y ük lü Sa ğ L at . Y ük lü So l M ed . Y ük lü So l L at . Y ük lü Sa ğ M ed y ük sü z Sa ğ L at . Y ük sü z So l M ed . Y ük sü z So l la t. Y ük sü z D o mi n a n t Yaş r 0.02 p 0.92 Kilo r 0.85 0.02 p 0.00 0.90 Boy r 0.45 0.08 0.19 p 0.00 0.62 0.24 V.K.İ. r 0.89 0.05 0.98 0.38 p 0.00 0.78 0.00 0.01 Egzersiz r 0.29 0.06 0.19 0.06 0.18 p 0.07 0.70 0.23 0.70 0.27
Sağ aktif fleks r 0.88 0.02 0.84 0.21 0.84 0.41
p 0.00 0.92 0.00 0.18 0.00 0.01
Sağ Pasif fleks
r 0.88 0.04 0.85 0.24 0.86 0.36 0.88 p 0.00 0.79 0.00 0.13 0.00 0.02 0.00
Sol Aktif fleks
r 0.87 0.04 0.81 0.24 0.81 0.38 0.98 0.86 p 0.00 0.78 0.00 0.13 0.00 0.01 0.00 0.00
Sol pasif fleks
r 0.87 0.04 0.82 0.26 0.83 0.36 0.88 0.98 0.88 p 0.00 0.81 0.00 0.09 0.00 0.02 0.00 0.00 0.00
Sağ diz Med. yüklü
r 0.51 0.29 0.50 0.20 0.51 0.08 0.53 0.43 0.51 0.44 0.22
p 0.00 0.07 0.00 0.20 0.00 0.60 0.00 0.01 0.00 0.00 0.17 Sağ diz lat
(yüklü)
r 0.37 0.22 0.24 0.33 0.31 0.05 0.37 0.26 0.33 0.25 0.21 0.55 p 0.02 0.16 0.12 0.04 0.05 0.76 0.02 0.10 0.03 0.12 0.19 0.00
Sol diz med (yüklü)
r 0.30 0.25 0.27 0.13 0.29 0.04 0.36 0.24 0.35 0.27 0.32 0.83 0.56 p 0.05 0.10 0.09 0.41 0.06 0.80 0.02 0.12 0.02 0.08 0.04 0.00 0.00
Sol diz lat. (yüklü)
r 0.25 0.00 0.18 0.28 0.24 0.00 0.26 0.11 0.26 0.09 0.07 0.47 0.72 0.44 p 0.11 1.00 0.27 0.08 0.15 0.96 0.10 0.48 0.10 0.57 0.65 0.00 0.00 0.03
Sağ diz med. yüksüz
r 0.44 0.30 0.43 0.27 0.47 0.17 0.45 0.37 0.44 0.35 0.32 0.82 0.56 0.78 0.44 p 0.01 0.07 0.01 0.01 0.00 0.28 0.00 0.02 0.01 0.02 0.04 0.00 0.00 0.00 0.01
Sağ diz lat. Yüksüz
r 0.23 0.26 0.29 0.08 0.30 0.17 0.32 0.18 0.27 0.14 0.29 0.64 0.59 0.67 0.51 0.79 p 0.15 0.10 0.06 0.63 0.05 0.28 0.04 0.25 0.09 0.38 0.06 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00
Sol diz med. Yüksüz
r 0.42 0.25 0.4 0.22 0.43 0.1 0.47 0.37 0.49 0.4 0.42 0.73 0.48 0.83 0.34 0.87 0.64 p 0.00 0.11 0.01 0.16 0.01 0.55 0.00 0.02 0.00 0.01 0.01 0.00 0.00 0.00 0.03 0.00 0.00
Sol diz lat. Yüksüz r 0.20 0.06 0.26 0.00 0.25 0.10 0.36 0.19 0.38 0.19 0.22 0.56 0.45 0.66 0.49 0.68 0.78 0.67 p 0.20 0.70 0.10 1.00 0.11 0.53 0.02 0.24 0.01 0.23 0.16 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 Egzersiz r 0.34 0.09 0.18 0.10 0.18 0.88 0.41 0.32 0.38 0.35 0.20 0.14 0.06 0.01 0.03 0.16 0.25 0.05 0.18 0.01 p 0.03 0.55 0.25 0.53 0.25 0.00 0.01 0.04 0.01 0.03 0.21 0.39 0.70 0.96 0.85 0.33 0.11 0.78 0.27 0.97
41
5. TARTIŞMA
Yüzyılın hastalığı olarak tanımlanan obezite günümüzde önemli bir sağlık sorunudur. Obezite fiziksel aktiviteleri azaltan sosyal ve psikolojik sorunlara yol açan ve giderek toplumdan soyutlanmaya neden olan kronik bir hal almıştır. Aşırı kilolar nedeniyle vücutta oluşan değişiklikler birçok hastalığın ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bunlardan biri de kas-iskelet sistemi hastalıklarıdır. Özellikle genç erişkinler arasında obezite oranlarının artması diz osteoartriti için potansiyal bir risk oluşturur (Felson ve ark., 2000). Genç erişkinlik dönemi fiziksel güç dayanıklılık ve dengede kalma işlevlerini yerine getirmede kas- iskelet sistemi fonksiyonu açısından en üst düzeyde olunan bir dönemdir. Ancak obezite bu kas- iskelet sistemi gelişimini baltalayabilir ve genç erişkinleri diz osteoartritine yatkın hale getirebilir. Hatta obezitenin. eklem patolojilerinin oluşumunda sistemik veya metabolik sebeplerden daha etkili olduğu gösterilmiştir (Sharma ve ark., 2000; Abbate ve ark., 2006).
Vücuttaki yağ miktarının genel bir göstergesi olan V.K.İ. en çok kullanılan ve vücut yağ oranı ile iyi korelasyon gösteren bir parametredir (Ersoy, 2007). Ortalama V.K.İ. değerleri, Afrika ve Asya’da 22–23 kg/m2, Kuzey Amerika, Avrupa, bazı Latin Amerika ülkelerinde ve Kuzey Afrika ve Pasifik Adaları’nda 25 –27 kg/m2 olarak bulunmuştur. Türkiye’de ise; ortalama değer 25–26 kg/m2 olarak saptanmıştır. V.K.İ. birçok toplumda artan bir eğilim göstermektedir. Türkiye’de vücut kitle indeksi (V.K.İ.) değerlerine göre obezite prevelansı % 29.5 olarak bildirilmektedir. (bağrıaçık ve ark,2009; Flegal ve ark., 2012; Dere ve ark., 2014). Obezitenin farklı biyomekanik etkilerinin araştırıldığı çalışmalarda. obez bireyler genellikle V.K.İ. esas alınarak sınıflandırılmıştır (Berrigan, 2006; Plewa, 2007; Branca, 2007; Xu, 2008). Bizim çalışmamızda da katılımcılar V.K.İ. değerine göre belirlenmiş ve 30-40 yaş arası genç yetişkin sağlıklı kadınların V.K.İ. ortalaması 20.91 ± 2.08 kg/m2, obez kadınların V.K.İ. ortalaması ise 34.43 ± 4.50 kg/m2 olarak bulunmuştur.
Yapılan çalışmalarda obez bireylerde beklenildiği üzere bel çevresi, kalça çevresi, uyluk çevresi, bel - kalça çevresi oranının arttığı, vücut yağ oranı yanında yağsız vücut
42
kitlesinin de artış gösterdiği ve vücut yağ oranları ile V.K.İ. arasında güçlü bir ilişki bulunduğu ifade edilmiştir. Ayrıca obez bireylerde yürüme sırasında çift destek süresinin uzadığı, adım genişliğinin arttığı, diz ve kalça eklem hareket genişliğinin daraldığı ve yürüme hızının yavaşladığı saptanmış ve yürüme esnasında diz fleksiyon açısı obezlerde 51.2˚ iken sağlıklı grupta 59.8˚ olarak tespit edilmiştir (Kılıç, 2011). Çalışmamıza benzer şekilde genç yetişkin kadınlarda yapılan bir çalışmada. yürüme fazında diz eklemi maksimum fleksiyon açısı obez bireylerde 45.7˚ sağlıklı bireylerde 46.4˚ olarak tespit edilmiştir (MacLean, 2016). Yaptığımız çalışmada obez kadınlarda sağ diz ekleminin gonyometrik ölçümlerinde aktif fleksiyon açısı 98.33˚ iken sağlıklı erişkinlerde ise 126.71˚ olarak tespit edildi. Sol diz eklemi aktif fleksiyon açısı ise obezlerde 97.71˚ iken sağlıklı bireylerde 124.62˚ olarak bulundu. Obez kadınlarda diz eklemi fleksiyon açısının ortalama 28˚ kadar azaldığı gözlendi.
Oysaki günlük yaşamda yapmış olduğumuz yürüme, merdiven çıkma, merdiven inme ve sandalyeye oturma gibi aktivitelerin sorunsuz yapılabilmesi için diz eklemi fleksiyon - ekstansiyon hareketi toplam genişliğinin en az ortalama 110˚ olması gerekmektedir (Rowe, 2000). Sağlıklı bireylerde yapılan bir çalışmada. normal diz eklemi hareket açıları ölçülmüş ve aktif fleksiyon açısı ortalaması 132˚, pasif fleksiyon açısı ise 142˚ olarak tespit edilmiştir (Hallaçeli, 2014). Yaptığımız çalışmada da sağlıklı bireylerde diz eklemi aktif fleksiyon açısı ortalama 126˚ ,pasif fleksiyon açısı ise 154˚ olarak saptanmıştır. Sağlıklı bireylerde yapılan eklem açı ölçümleri her iki çalışmada da benzerlik göstermektedir. Sağlıklı bireylerde diz eklemi fleksiyon açısının ortalama olarak 130 - 150˚ derece arasında değiştiği ve yaşa bağlı azalma olduğu ifade edilmiştir (Roach, 1991).
Eklem aralığı ve eklem hareket genişliği patolojinin anlaşılmasında tedavi amaçlı egzersiz programlarının etkili uygulanmasında ve tedavi programları üzerinde yapılacak değişimlerin oluşturulmasında kullanılan önemli parametrelerdir (Houglum, 2005). Biomekanik teoriye göre. obezite sonucunda diz eklemine aksiyal tekrarlı yüklenmeler olur ve bu durum kıkırdak yıkımını ve subkondral kemikte bozulmayı artırır (Sharma ve ark., 2000). Obez bireyler sağlıklı bireylerle karşılaştırıldığında obez bireylerde önemli ölçüde eklem aralığının daraldığı görülmüştür (Felson ve ark., 2004). Çalışmamızda ayakta çekilen radyografi görüntülerinde sağ diz medial eklem aralığı sağlıklı kadınlarda 5.69 mm obezlerde ise 4.84 mm olarak. sol diz medial eklem aralığı ise sağlıklı kadınlarda 5.62 mm obez kadınlarda 5.12 mm olarak ölçüldü. Obez kadınlarda her iki dizde medial eklem aralığında
43
ortalama 0.5 mm daralma olduğu gözlendi. Bir başka çalışmada da obezitenin eklem aralığını ortalama 0.4 mm daralttığı gösterilmiştir (Botha-Scheepers ve ark., 2008; Çimen ve ark., 2009). Osteoartriti bulunan hastaları obez ve obez olmayan olarak iki gruba ayırmışlar ve medial diz eklem aralığını obez hastalarda 0.40 mm obez olmayanlarda ise 0.60 mm olarak bulmuşlardır. İki grup arasındaki medial diz eklem aralığındaki tespit edilen fark ile bizim çalışmamız ile benzer şekilde daralma olduğunu ortaya koymuşlardır. Yapılan başka bir çalışmada sağlıklı bireylerde diz eklem aralığı 4.4 mm olarak ölçülürken, osteoartriti olan hastalarda ise 1 mm olarak ölçülmüş ve osteoartritte eklem aralığının önemli ölçüde daraldığını ortaya konulmuştur. Günlük aktivite boyunca vücut ağırlığının 2-3 katı kadar yük diz eklemine ve daha çok da medial kompartmana aktarılır. Özellikle diz fleksiyonda iken bu ağırlık 7-8 katına kadar çıkar ve bu durum obezitenin niçin osteoartrit oluşmasında önemli bir risk faktörü olduğunu ve neden daha çok medial eklem aralığında oluştuğunu açıklamaktadır. Obezlerde diz fleksiyonunun azalması ve kas kontraksiyonun artmış olması diz eklemi üzerindeki yüklenmeyi daha da arttırmaktadır (Lafortune Hennig ve ark., 1996). Böylece birikmiş etki nedeniyle eklem kıkırdak hasarı artmaktadır. Obez bireylerde diz eklem aralığı daralması ve fleksiyonda azalma olmasına ek olarak diz adduksiyon açısında ve diz varus açısında artış olduğunu gösteren çalışmalar da bulunmaktadır (Lai, Leung ve ark., 2008; Kılıç, 2011). Varus açısının artması yer reaksiyon kuvvet vektörünün dizin merkezinden uzaklaşarak daha medial tarafa kayması sonucu diz addüksiyon momentin artışına sebep olur (Hurwitz ve ark., 2002; Miyazaki ve ark., 2002). Addüksiyon momentin artışı ise medial diz eklem aralığında yüklenme artışına sebebiyet verir ve bir kısır döngü oluşur. Varus deformitesi fazla vücut ağırlığının etkilerinin medial tibiofemoral kompartmanda yoğunlaşmasına neden olmaktadır, 5 derecelik genu varum oluşumu bile medial tibiofemoral kompartmandaki kompresif yüklenmede %70-90 oranında artışa neden olmakta ve obeziteye bağlı diz ekleminde medial eklem aralığının laterale göre daha fazla etkilenmesinin başka bir nedeni olarak gösterilmiştir.
Medial ve lateral tibiofemoral kompartmanlarda eklem aralığının daralması eklem kıkırdağındaki yıpranma ve yırtığı artırmaktadır (McAlindon ve ark., 1999). Obez bireylerde eklem aralığının daralması ilerleyen yıllarda bireylerin osteoartrit riski ile karşı karşıya kalacaklarını göstermektedir. Mannien ve ark. 10 yılı içeren çalışmaları ışığında V.K.İ. ile diz osteoartriti kaynaklı özürlü olma arasında kuvvetli bir ilişki olduğu saptanmıştır (Mannien ve ark., 1996). Vücut kitle indeksi ve vücut ağırlığının yüksek olmasının diz osteoartriti için risk
44
faktörü olduğu ve kilo verilmesinin semptomatik diz osteoartriti açısından koruyucu olduğu tespit edilmiştir (Felson ve ark., 1992). Bu konuda yapılan bir araştırma sonucuna göre V.K.İ. de her 1 birimlik artış için osteoartrit kaynaklı ağrıda 1.18 kat artış izlenmektedir (Stevens, 2010). Ayrıca vücut kitlesine eklenen 1 kilo, aktivite sırasında diz ekleminde yaklaşık 4 kilo şiddetinde baskıya neden olmaktadır (Maclean, 2016). Ayrıca obezitenin sadece mekanik nedenlerle değil metabolik etkiler aracılığıyla da diz osteoartriti oluşumunda ve seyrinde rol alabileceği bildirilmektedir (Ersözlü, 2008).
Çalışmalardan elde edilen sonuçlar yaklaşık 5 kg kilo veren kadınlarda yeni semptomatik diz osteoartriti gelişimi riskinde %50 oranında azalma olduğunu göstermiştir. Aynı çalışmada kilo kaybı ile radyografik diz osteoartriti gelişim riskinin de azaldığı belirlenmiştir. 15 kilo kaybı ile birlikte diz osteoartritine bağlı ağrı ve disabilitede azalma olduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır (Messier ve ark., 2004; Christensen ve ark., 2007).
Medial eklem aralığındaki daralmanın yaşa bağlı olduğunu gösteren çalışmalar da bulunmaktadır (Sowers ve ark., 2008; Benlidayı, 2009). Atmaca ve Özkan (2013) tarafından yapılan çalışmada yaş ile osteoartrit arasında ilişki olduğu gösterilirken hastalarda yaş arttıkça diz ağrısı artmakta, işlevsel fonksiyon kapasitesi ve yürüme mesafe azalmaktadır. Sağlıklı bireylerde yapılan bir çalışmada ise minimum eklem aralığı değerlerinin yaş artışı ile anlamlı olarak azalmadığı tespit edilmiştir (Beattie ve ark., 2008). Bizim çalışmamızda 30-40 yaş arası bireyler dâhil edildiği için yaş ile ölçümler arasında anlamlı ilişki saptanmadı.
Boy. biyomekanik etkileri ile diz osteoartritini etkileyebilir (Hunter ve ark., 2005). Literatürde osteoartrit ile boy arasındaki ilişkiyi değerlendiren pek çok çalışma bulunmaktadır (Hunter ve ark., 2005; Cerhan ve ark., 1996). Bizim çalışmamızda boy ile sağ diz eklem aralığı arasında korelasyon bulundu. Boy kısaldıkça eklem aralığı darlığının arttığı gözlendi.
V.K.İ. deki artış sebebi ile diz ekleminde ağrı oluşumu ve tutukluluk tablosu artarken günlük aktivite miktarı fonksiyon seviyesi ve yürüme mesafesi düşmektedir. (Atmaca ve Özkan, 2013). Kalça ve diz osteoartriti olan hastalarla yapılan başka bir çalışmada. eklem aralığının daralması ile hareketsizlik arasında korelasyon olduğu görülmüştür (Van Baar ve
45
ark., 1998). Kamanlı ve ark. (1998) da osteoartriti olan olgularla yaptıkları çalışmalarında bunu desteklemişlerdir. Bizim çalışmamızda da egzersiz yapma alışkanlığı ile her iki dizde fleksiyon hareketi açısı arasındaki ilişki değerlendirildiğinde egzersiz alışkanlığı ile diz fleksiyon hareket açı değerleri artmaktadır. Creamer ve ark. (2000) ise osteofit ve eklem aralığı darlığı ile hareketsizlik arasında ilişki bulamamışlardır.
46
6. SONUÇ VE ÖNERİLER
Çalışmamızda obezite ile diz eklem aralığı arasındaki ilişki değerlendirildi. Tüm çalışma grubunun diz eklemi üzerinde fleksiyon açısı, eklem aralığı, ağrı ve egzersiz alışkanlığı değerlendirmesi yapıldı.
. Obez kadınlarda sağ ve sol diz ekleminde hem aktif hem de pasif fleksiyon hareketinde, fleksiyon açısının sağlıklı kadınlara göre anlamlı bir şekilde azaldığı gözlendi.
Sağlıklı ve obez kadınlarda, ayakta durma pozisyonunda (yüklü) çekilen radyografi görüntülerinde yapılan ölçümlerde, obez kadınların sağ diz eklem aralığının, hem medial hem de lateralindeki değerler sağlıklı kadınlara kıyasla istatistiksel açıdan anlamlı bir daralma görüldü. Sol diz eklem aralığında ise obez kadınlarda medial eklem aralığında anlamlı bir daralma görülürken lateral eklem aralığındaki daralmada istatistiksel bir farklılık tespit edilmedi.
Yatış pozisyonda çekilen (yüksüz) diz eklemi radyografi görüntülerinde yapılan ölçümlerde obez kadınlar, sağlıklı kadınlara göre her iki dizde medial eklem aralığında anlamlı bir daralma saptandı. Obez kadınlarda lateral eklem aralığında bir daralma gözlense de bu istatistiksel olarak anlamlı bulunmadı. Bulgularımıza göre her iki dizde de medial eklem aralığının obeziteden daha çok etkilendiği tespit edildi.
.
VKİ ve kilo değerleri arttıkça hem sağ hem de sol diz ekleminin aktif ve pasif fleksiyon hareket kapasitelerinin anlamlı bir şekilde azaldığı görüldü. Egzersiz yapma alışkanlığı var ise her iki dizde hem aktif hem de pasif fleksiyonda hareket açılarının arttığı gözlendi.
47
Elde ettiğimiz bulguların obezite hakkında farkındalığı arttıracağı ve diz eklemi patolojileri üzerinde çalışan hekimlere, biyomekanik bilimiyle ilgilenenlere, spor bilimcilerine ve ergonomistlere yararlı olacağını kanısındayız.
Bundan sonraki aşamalarda yapılacak olan çalışmalarda farklı obezite tanı yöntemleri kullanılarak alt ekstremite ve diz eklemlerinin hareket genişliklerinin araştırılması gerektiğini düşünmekteyiz.
Her geçen gün obezite prevalansının artış gösterdiğini göz önüne alırsak elde edilen veriler ışığında obezlerde etkilenmiş eklem hareketlerinin günlük yaşam aktivitelerinde hangi fiziksel yetersizlikleri ortaya çıkardığının araştırılması gerektiği inancındayız.
48
KAYNAKLAR
Altunkaynak BZ. Özbek E. Obezite: nedenleri ve tedavi seçenekleri. Van Tıp Dergisi 2006, 13: 138-142.
Arıncı K.,Elhan A. Anatomi Cilt 1. Güneş Kitabevi. Ankara 1995:20-30. Arıncı K., Elhan A. Anatomi Cilt 1. Güneş Kitabevi. Ankara 2014:23-26.
Arner P. Obesity – a genetic disease of adiposetissue? British Journal of Nutrition 2000: 9– 16.
Aronne LJ. Nelinson DS. Lillo JL. obesity as a disease state: a new paradigm for diagnosis and treatment. Clin Cornerstone. 2009: 9-25.
Arslan P (ed.). Dağ A (ed.). Türkmen EG (ed.). Pekcan G. Obezite: Dünya‟da ve Türkiye‟de görülme sıklığı. Her yönüyle obezite: önleme ve tedavi yöntemleri. 1. Baskı. Ankara. 2012:1- 24.
Atik Ş. Eklem cerrahisi. Ankara: Türkiye Eklem Hastalıkları Tedavi Vakfı. 1997:79-100. Atmaca. H.. Özkan. A. Diz osteoartriti olan hastalarda gebelik ve vücut kitle indeksinin etkisi. Abant Medical Journal Volume 2013,2(1):17-18.
Aydın AT. Diz eklemi anatomisi. Yeni Fersa Matbaacılık. Ankara 1999:5-18.
Aydın. AT. Akgün I. Diz cerrahisi. Diz bağ yaralanmalarında fizik inceleme ve tanı yöntemleri. 1996:143-156
Bagge E. et al. Osteoarthritis in the elderly. Clinical and radiological finding in 79-85 years old. Ann Rheum Dis. 1991:535-539.
Bagrıaçık N, Onat H, İlhan B, Tarakçı T, Oşar Z, Özyazar M, Hatemi HH, Yıldız G. Obesity Profile in Turkey. İnternational of Journal Diabetes Metabolism 2009;17(1): 5-8.
49
Bakırhan S. Unilateral ve bilateral total diz artroplastisi uygulanan hastaların fiziksel performans. statik-dinamik denge yönünden karşılaştırılması. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi; 2007.
Baliunas A.J., Hurwitz D.E. Osteoarthritis and cartilage. Osteoarthritis Society. 2002;7:573- 579.
Benlidayı İC. Diz osteoartritinin kalça ve pelvik anatomideki varyasyonlarla ilişkisi. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Fiziksel Tıp Ve Rehabilitasyon Anabilim Dalı. Uzmanlık Tezi;2009
Botha-Scheepers S. Dougados M. Ravaud P. Hellio Le Graverand MP. Watt I. Breedveld FC. Kloppenburg M. Effect of medial tibial plateau alignment on serial radiographs on the capacity to predict progression of knee osteoarthritis. Osteoarthritis and cartilage 2008; 16: 272-276.
Bozbora. A. Obezite ve Tedavisi. Nobel Tıp Kitabevleri. Ankara. 2002: 43-45.
Branca F. Nikogosian H. Lobstein T. The challenge of obesity in the DSÖ European region and the strategies for response. DSÖ Regional Office for Europe. Denmark. 2007.
Bray G A. Risks and pathogenesis of obesity. Meat Science 2005: 2–7.
Buckland-Wright JC. Macfarlane DG. Jasani M Kris. Lynch JA. Quantitative microfocal radiographic assessment of osteoarthritis of the knee from weight bearing tunnel and semi- flexed standing views. J Rheumatol 1994; 21:1734-1741.
Buckland-Wright JC. Macfarlane DG. Lynch JA. Jasani MK. Bradshaw CR. Joint space width measures cartilage thickness ın osteoarthritis of the knee: high resolution plain film and double contrast macroradiographic investigation. Ann. Rheum. Dis. 1995; 54:263-268.
Cerhan JR. Wallace RB. el Khoury GY. Moore TE. Risk factors for progression to new sites of radiographically defined osteoarthritis in women. J Rheumatol 1996; 23:1565–1578.
Christensen R. Astrup A. Bliddal H. Weight loss; the treatment of choice for knee osteoarthritis? A randomized trial. osteoarthritis cartilage 2005; 13: 20-27.
Christensen R. Bartels EM. Astrup A. Bliddal H. Effect of weight reduction in obese patientsdiagnosed with knee osteoarthritis: a systematic review and meta-analysis. Ann Rheum Dis. 2007:433–439.
50
Clément K. Genetics af human obesity. C. R. Biologies 2006: 608 – 622.