Britanya‟nın bu duruma dair tutumunu daha çok Avusturya devletinin Londra elçisinden öğrenebiliyoruz. Devletine gönderdiği raporlarda; baĢlangıçta konuya sessiz kaldığını bildiriyordu. Zira Avusturya parçalanırsa Balkanlarda bir Rus yayılmacılığı baĢlayacaktı. Bu yüzden Avusturya, Britanya ve Fransa‟dan yardım istese de cevap alamadı.152 Sonraki süreçte Avusturya elçisine Britanya dıĢiĢleri bakanı Lord Palmerston gizli bir mektup göndererek hükümetinin Avusturya monarĢisini desteklediğini belirtiyordu.153 Ancak Rusya Avusturya‟ya destek vermeye ve savaĢa müdahil olmaya baĢladıktan sonra Britanya‟nın tavrı değiĢti. Macarları destekleme politikası izledi. Çünkü Rusya‟nın Balkan toprakları ve Osmanlı üzerindeki projelerini biliyordu. Yine Rusya Mısır sorununda Mısır Valisi Mehmet Ali PaĢa‟yı bertaraf etmeye çalıĢarak Osmanlı iç iĢlerine karıĢmaya baĢlamıĢtı. Kendince Osmanlı Devleti zor durumdayken yardım elini uzatmıĢtı. Ġngiliz devlet adamlarına göre, Rusya aslında geçmiĢteki bu tavrın meyvelerini, Osmanlı Macarlar konusunda sessiz ve tarafsız kalırsa toplamıĢ olacaktı. Burada Britanya pasif kalmıĢtı. Bir daha böyle bir hata yapmak istemiyordu. Britanya, Rusya‟nın Ġstanbul‟a yerleĢme ya da kendi güdümünde bir devlet
150 BOA., DUĠT., 75-1/18; BEO., A.MKT. MHM.,17-16; Mehmet Galip, “Leh Ve Macar Mültecileri”
Yeni Tasvir-Ġ Efkar ,Nr.41,23 C 1327/ 10 Temmuz 1909,s.4.; Refik, age.,s.56.
151 BOA., DUĠT., 75-1/18; BEO., A.MKT. MHM.,17-16; Mehmet Galip, “Leh Ve Macar Mültecileri”
Yeni Tasvir-Ġ Efkar ,Nr.42,24 C 1327/ 11 Temmuz 1849,s.4.; Refik, age.,s.61-62.
152 Armaoğlu, age.,s.164.; Nazır, age.,s.212.
153 Nazır, age.,s.212.
43 kurma hayali olduğunu düĢünüyordu. Bununla bağlantılı olarak sömürgelerinin tehlikeye gireceğine inanıyordu. Bundan dolayı da Osmanlı ve onunla bağlantılı her konuya hassas bir tutumla yaklaĢıyordu.154
Britanya Macarların yenileceğini anladığı an hemen farklı bir strateji izlemeye baĢladı. Ġngiltere‟deki Avusturya elçisine savaĢtan sonra izlenecek politikayla ilgili sorular sorup artık Avusturya ve Macarlar arasında kan dökülmesini istemediğini dile getirdi. Britanya hükümetinin barıĢ görüĢmelerinde arabuluculuk yapmayı memnuniyetle kabul edeceğini belirtti. Bu iĢ içinde Britanya‟nın Avusturya elçisi görevlendirilecekti. Bu giriĢimlerden sonra Britanya‟nın Avusturya‟ya karĢı tutumu giderek sertleĢmeye baĢladı. Osmanlı‟nın Londra Elçisi Mehmet Emin PaĢa ile Ġngiliz DıĢiĢleri Bakanının görüĢmelerinde “Avusturya’nın çaresiz ve aciz bir halk üzerindeki haksız kan dökme durumu devam edemez,” demiĢti.155 Mehmet Emin PaĢa Palmerston‟un bu sözlerine cevap vermemiĢti. Britanya‟daki Avusturya elçisinin Avusturya‟ya gönderdiği raporda Ġngilizlerin tutum değiĢikliği belirtilirken Avusturya‟ya bu konuyla iliĢkili Fransa‟ya yaklaĢmanın daha doğru olacağı belirtiliyordu. Ġngiltere Macarlar lehine olan tavrını savaĢın bitip Osmanlı‟ya iltica etmeleri de dâhil tüm süreç boyunca sürdürdü.156 Ġngiliz liberallerin bir kesimi Avusturya‟nın isyancılara karĢı olan sert tutumunu haklı görüyordu. Çünkü bir devletin parçalanması geleceğini tehlikeye düĢürebilirdi.157 Fakat Ġngiliz kamuoyu tam tersi bir tavır takınmıĢ ve Macarların Avusturya‟ya karĢı haklı bir mücadele verdiğini söylemeye baĢlamıĢtı. Bu durum Ġngiliz kamuoyunda o kadar netleĢmiĢti ki Macarlara destek vermek için mitingler düzenleniyordu. Ġngiliz halkı adına bir temsilci belirlenerek Macar topraklarına durumu yerinde görmek için gönderilmiĢti.158 Ġngiliz kamuoyunun bu tavrı Avusturya tarafından dikkate dahi alınmayacaktı. 1848 Ekimi‟nden itibaren Ġngilizlerin Macarlara olan bu muhabbeti yenilgi haberleri gelince büyük bir üzüntüye dönüĢtü. Çünkü Ġngiliz halkı bir zafer ya da en azından bu mücadelenin Avusturya imparatorluğunu zayıf düĢürmesini istiyorlardı. Ġngiliz DıĢiĢleri Bakanı Lord
154 Karal, age.,s.212.; Nazır, age.,s.212-213.
155 BOA., DUĠT., 75-1/6-3; Refik, A.g.e., s. 27 Londra Elçisi Mehmet Emin PaĢa‟nın Sadarete Taktim Ettiği 17 N 65/6 Ağustos 1849 Tarihli Tahrirat.
156 BOA., DUĠT., 75-1/6-3; Refik, age., s. 27.; Nazır, age.,s.215-216.
157 Nazır, age., s.215.
158 Nazır, age, s.215.
44 Palmerston halkın Macarlara destek için düzenlediği bir mitingde övgülere mazhar olmuĢ ve izlediği politika karĢısında halk tarafından tebrik edilmiĢti.159
Sonuç olarak Ġngiliz halkı, kamuoyu ve hükümeti baĢlangıçta Macarların davasına karĢı olumlu ya da olumsuz bir tepki vermezken Ġngiliz Hükümeti‟nin Ġstanbul‟daki elçisi Canning‟in raporları hükümetinin daha net bir tutum sergilemesini sağlamıĢtır. Çünkü elçi Canning Rusya‟nın Balkanlardaki amaçları konusunda hükümetini uyararak deyim yerindeyse “meydanı Rusya‟ya bırakamayız” uyarısında bulunmuĢtu. Rusya‟nın savaĢa müdahalesiyle durum netleĢerek Ġngiliz kamuoyunda Avusturya ve Rusya aleyhine protestolar baĢlamıĢtı.160
Macar mültecilerin Osmanlı sınırına geldikten sonra kabul edilmeleri Avrupa‟da büyük yankı uyandırdı. Ġstanbul‟daki bu geliĢmeler Paris ve Londra‟da heyecan uyandırdı. Ġngiltere ve Fransa basınında Avusturya ve Rusya karĢıtı bir hava oluĢtu. Bu iki devlet Osmanlı‟nın yanında olduklarını göstermek adına donanmalarını Akdeniz‟e gönderme emrini ordularına verdiler. Babıali‟ye yardıma hazır olduklarını belirten konuĢmalar yaptılar.161 Ġngiliz DıĢiĢleri Bakanı Lord Palmerston Ġngiltere‟nin Fransa elçisi Normanby‟e 1849 Eylülü‟nde yazdığı mektupta Fransa‟nın, Rusya ve Avusturya‟nın tavrı karĢısında tutumunu Ģu Ģekilde ifade etti; "Ben öyle zannediyorum ki, iki İmparatorluk sefirleri (Avusturya ve Rusya’nın ilişkileri kesme girişimleri) tarafından vuku bulan bu teşebbüs gözdağı vermek ıçun bir oyundur. Şayed muvaffakiyetle neticelenmeyecek olur ise ki şimdiye kadar da hal onu gösteriyor o zaman (mülteciler) devletleri tarafından ya iltizam edilmeyecek veya geri alınacaklardır. Fakat bu neticeyi elde etmek içün yegane çare İngiltere ile Fransa’nın padişaha samimane ve 'azimkarane yardımda bulunmaları ve Rusya ile Avusturya devletlerine icabında Türk 'ü müdafa 'a edecek dostlar bulunduğunu da göstermeleridir.
Bunun içün de evvela Viyana ile Petersburg'ta dostane fakat 'azim-perverane vesayada bulunmak padişahın kendisinden istenilen şeyi ifaya bir mecburiyeti bulunmadığını ve tarafından bir mecburiyet bulunmadığı cihetle de bunhareketi şeref ve haysiyetine mugayir olarak yapamayacağını anlatmak lazımdır. Saniyen gerek İstanbul 'u halen veya ani bir ta 'arruzdan vikaye etmek ve gerek Boğaziçinde bulunarak kendisine ma
45 bulunmak içün müşterek donanmalarımızın Çanakkale'de bulunmalarını emr etmelidir.
Ben kat 'iyen eminim ki, Almanya'nın, Lehistan ve şimaif İtalya 'nın şu günkü vaz 'iyetinde Avusturya ve ,Rusya böyle bir mesele içün İngiltere, Fransa ve Türkiye ile bozuşmak tehlikesini göze aldıramaz"162. ġeklinde devam eden bir mektup yazdı.
Ayrıca Palmerston Osmanlı‟nın Londra elçisi Mehmet PaĢa‟nın hükümetinden aldığı emir üzerine Ġngilizlerden maddi ve manevi yardım talep ettiği de ifade ediliyordu.
Fransa hükümeti de baĢta takınacağı tavırda karasızken Ġngilizlerin tavrını netleĢtirmesi sonucu Fransa da Osmanlı‟yı destekleme kararı aldı. Osmanlı Devleti Avrupa‟dan istediği desteği aldığı takdirde mülteciler konusunda baĢarıya ulaĢacağını biliyordu. Zira Büyükelçi Canning Çar‟ın kiĢisel düĢmanıydı. Ġstanbul‟da büyükelçi olarak güven kazanan Canning Osmanlı Devleti‟nin bağımsızlığını koruyucu bir rol üstlenmiĢti. Ona göre; Babıali elçilerin isteklerini kabul etmesi halinde bağımsızlığa gölge düĢeceğine inanıyordu. Bu yüzden Canning elçilerin isteklerine karĢı koymaya karar verdi.163 Bu amaçla Canning Lord Palmerston‟a yazdığı mektupta Osmanlı Devleti‟ni neden desteklediğini Ģöyle ifade ediyordu; “ Bir an için Babıali’yi desteklemekten geri dursaydım. Türkler Rus baskısına boyun eğeceklerdi. Böyle insanlık, şeref ve ana siyaset tutumu gibi hayati değerleri ilgilendirmeyen başka bir mesele olsaydı. Hakka ve mantığa bakmaz daha az tehlikeli bir yol seçerdim. Ama bu durumda aralarında Zamoyski’nin de bulunduğu seçkin insanların kaderini bir yana bırakalım itibarımızı tehlikeye atmadıkça daha başka bir hareket tarzı tutmaya imkan yoktu. Şerefsizlik damgasını yiyecek olan bizdik. Her şeye rağmen Reşit bile tek başına dayanma gücü bulamayacaktı. Eminim bir an önce onun yardımına koşmanın önemini takdir edeceksiniz.” diyordu.164 Canning sadece kendisi değil Fransız elçisi Aupick‟i de kendi tarafına çekti. Fransa‟nın da konuyla ilgilendiğini vurguladı. Bu geliĢmeler olurken Rusya ve Avusturya elçileri de iade konusundaki baskılarını sürdürüyorlardı.