Borsa Ġstanbul altın piyasası

1993 yılında Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar‟da yapılan değiĢikliklerle altının fiyatının belirlenmesi ile ithalatı ve ihracatı serbestleĢtirilmiĢtir. Altın ticaretinin liberalleĢtirilmesi yönünde alınan kararlarla, altının ithal ve ihraç aĢamasında kolaylıklar getirilmiĢtir. Bu geliĢmeler sonucunda sektörde yaĢanan hızlı büyüme, ekonomik açıdan Büyük potansiyel taĢıyan altın konusunda yeni kararlar alınmasını hızlandırmıĢtır. Alınan yeni kararlarla altın sektörünün yeniden yapılandırılması amaçlanmıĢtır. Ġstanbul Altın Borsası‟nın kuruluĢu ile ilgili ilk düzenleme olan Kıymetli Madenler Borsalarının KuruluĢ ve ÇalıĢma Esasları Hakkında Genel Yönetmelik 1993 yılında yayımlanmıĢtır. Söz konusu Yönetmeliğe dayanılarak 26 Temmuz 1995 tarihinde Ġstanbul Altın Borsası faaliyete geçmiĢtir. Ġstanbul Altın Borsası‟nın kuruluĢ amaçları arasında;

(1) Altın sektörü ile finans sektörü arasında köprü görevini üstlenmek, (2) Sektörün kurumsallaĢmasına,

(3) Uluslararası rekabete açılmasına ve altının önemli ihracat kalemlerinden biri durumuna gelmesine katkı sağlamak,

(4) Kıymetli madenlerin dünya piyasalarına parallel Ģartlarda iĢlem gördüğü bir piyasa ortamını oluĢturmak,

(5) TeĢkilatlı bir kurum kimliğinde likidite sağlamak, (6) Kıymetli maden iĢlemlerinde referans fiyatı belirlemek,

(7) BaĢta altın olmak üzere kıymetli madenlere dayalı yatırım araçları vasıtasıyla finansal ürün yelpazesini geniĢleterek ulusal ve uluslararası piyasalara entegrasyonu sağlamak,

(8) Kıymetli taĢ iĢlemleri ile de sektöre ihtiyaç duyduğu alanlarda organize piyasa Ģartları sunmak sayılabilir.

Diğer taraftan, 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu hükümleri çerçevesinde Ġstanbul Altın Borsası ile Ġstanbul Menkul Kıymetler Borsasının tüzel kiĢiliklerinin sona ermesi ve yeni bir borsanın kurulması sonucunda, Borsa Ġstanbul A.ġ. 03.04.2013 tarihinde faaliyete geçmiĢtir. Kıymetli maden ve kıymetli taĢ iĢlemleri Ġstanbul Altın Borsası yerine Borsa Ġstanbul A.ġ. bünyesinde kurulan Kıymetli Madenler ve Kıymetli TaĢlar Piyasası Bölümü tarafından yürütülmeye baĢlanmıĢtır (Borsa Ġstanbul 2015).

Kıymetli Madenler Piyasası‟nda altın, gümüĢ, platin ve alım satımı yapılabilmektedir. Ayrıca kıymetli madenlerin saklaması da Borsa Ġstanbul kasasında yapılabilmektedir (Borsa Ġstanbul 2015).

Kıymetli Madenler Piyasasında aĢağıdaki özelliklere sahip standart özelliklere sahip kıymetli madenler iĢlem görebilir (Borsa Ġstanbul 2015):

(1) Standart Kıymetli Madenler:

a. Standart ĠĢlenmemiĢ Altın: En az 995/1000 saflıkta barlar veya külçeler halindeki altın,

b. Standart ĠĢlenmemiĢ GümüĢ: En az 999/1000 saflıkta, bar, külçe veya granül halindeki gümüĢ,

c. Standart ĠĢlenmemiĢ Platin: En az 995/1000 saflıkta, barlar veya külçeler halindeki platin,

d. Standart ĠĢlenmemiĢ Paladyum: En az 995/1000 saflıkta barlar veya külçeler halindeki paladyum.

e. Kabul edilen standart bar ve külçe tipleri aĢağıdaki gibidir:

i. Mini Bar: 1 gr, 2,5 gr, 5 gr. 10 gr, 20 gr, 50 gr, 100 gr, 250 gr ve 500 gr, ii. Külçe: 1 kg,

iv. Granül: Torba Ģeklinde ambalajlı, muhtelif ağırlıklarda granül (Sadece gümüĢ için)

(2) Standart DıĢı Kıymetli Madenler:

a. Standart dıĢı iĢlenmemiĢ altın: 995/1000'den düĢük (995/1000 saflık hariç) saflıkta külçe, bar, dore bar, granül, toz veya hurda Ģeklindeki altın,

b. Standart dıĢı iĢlenmemiĢ gümüĢ: 999/1000'dan düĢük (999/1000 saflık hariç) saflıkta külçe, bar, dore bar, granül, toz veya hurda Ģeklindeki gümüĢ,

c. Standart dıĢı iĢlenmemiĢ platin: 995/1000'ten düĢük 995/1000'saflık hariç) saflıkta külçe, bar, dore bar, granül, toz veya hurda Ģeklindeki platin,

d. Standart dıĢı iĢlenmemiĢ paladyum: 995/1000'ten düĢük (995/1000 saflık hariç) saflıkta külçe, bar, dore bar, granül, toz veya hurda Ģeklindeki paladyum. (3) Cevherden Üretim Kıymetli Madenler:

a. Türkiye‟de kurulu rafinerilerde rafinaj iĢlemine tabi tutulur ve rafinaj iĢleminin tamamlanmasını müteakip yedi iĢ günü içinde Borsa kasasına teslim edilir ve b. Kıymetli Madenler Piyasasında alım satımı gerçekleĢtirilir veya Borsa

tarafından belirlenecek iĢlem esasları dahilinde Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü veya bu kurumun belirleyeceği kuruluĢlarca düzenlenecek ayar raporunda yer alan miktarlarına göre ayrı ayrı iĢlem yapılmak suretiyle Kıymetli Madenler Piyasası‟nda alım satımı gerçekleĢtirilir.

Kıymetli Madenler Piyasasında, Hazine MüsteĢarlığı‟ndan faaliyet izni almıĢ ve akabinde Borsa Ġstanbul A.ġ. Yönetim Kurulunun gerekli gördüğü hususları yerine getirmiĢ olan bankalar, yetkili müesseseler, kıymetli madenler aracı kurumları, kıymetli maden üretimi veya ticareti ile iĢtigal eden anonim Ģirketler, yurt dıĢında yerleĢik Ģirketlerin Türkiye‟deki Ģubeleri iĢlem yapabilirler (Borsa Ġstanbul 2015).

Kıymetli Madenler Piyasasında hafta sonu ve tatil günleri dâhil olmak üzere kesintisiz seans yapılır. Günlük seans 16:00‟da baĢlatılır ve bir sonraki iĢ günü 16:00‟ya kadar devam eder. Takas iĢlemleri iĢ günlerinde mesai saatleri içinde gerçekleĢtirilir. Piyasada iĢlemler TL/kg, ABD Doları/ons ve Euro/ons üzerinden gerçekleĢir.Altın, platin ve paladyum iĢlemlerinde, minimum fiyat aralığı TL/kg emirleri için 1 kuruĢ, ABD Doları/ons ve Euro/ons emirleri için 5 cent‟tir. GümüĢ iĢlemlerinde minimum fiyat

aralığı TL/kg emirleri için 1 kuruĢ, ABD Doları/ons ve Euro/ons emirleri için 1 cent‟ tir. TL/kg , USD/ons ve Euro/ons iĢlemlerinin valörü aynı günden (T+0) dan baĢlamak üzere doksan iĢ gününe (T+90) kadardır. ĠĢlemlerin takasının vade tarihinde yapılması gereklidir (Borsa Ġstanbul 2015).

Altına dayalı yatırım araçları temelde fiziki yatırım araçları ve finansal araçlar olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Altın paralar, külçe altın ve mücevher fiziki araçlar kapsamında; altın depo hesapları, altına dayalı yatırım fonları, altın bonoları ve türev ürünler de finansal araçlar kapsamında incelenecektir.

Altın sadece bir finansal araç olmayıp daha önceki bölümlerde de belirtildiği gibi insanlık tarihi boyunca önemli bir ödeme aracı da olmuĢtur. Ġnsanlığın en eski ödeme araçlarından bir olan altının para olarak kullanımı bir sonraki bölümde incelenecektir.