Bisiklet güzergahı seçiminde bisiklet kullanıcıları etkisi ve toplu taşıma etkileşimi

toplu taşıma etkileşimi

Bisiklet ve toplu taşımanın birlikte kul- lanıldığı veya birbiri ile bağlantılı olduğu sistemlerinde bisiklet yollarının güvenli ve elverişli seçimi kentiçi ulaşım güvenliğini artıracaktır. Yapılan çalışmalar incelendi- ğinde bu sistemlerde daha güvenli ve servis verilebilir bir rota seçmek için birçok etken faktörün olduğu görülmüştür. Örneğin, Asgarzadeh vd. (2016) tarafından yapılan araştırmada, bisiklet motorlu araçlarda meydana gelen farklı kesişme noktalarında bisiklet-motorlu araç kazalarında bisiklet- çi yaralanmalarının şiddeti araştırılmıştır. Bir bisiklet motorlu araç çarpışmasında otobüs yer aldığı zaman, bisiklet kullanıcı- ları ile meydana gelen yaralanmaların di- ğer motorlu araç kazalarındakinden iki kat daha şiddetli olduğu görülmüştür. Başka bir çalışmada, otobüs şoförleri ve bisiklet- liler ile anket çalışması gerçekleştirilmiş, bir bisikletlinin bir otobüs tarafından sol- lanması manevrasının her iki kullanıcı için de rahatsız edici bir manevra olduğu orta- ya çıkmıştır. Bu sollamadan bisikletlilerin %59’unun otobüs şoförlerinin de %68’inin rahatsız olduğu ortaya çıkmıştır (Baumann vd. 2012). Benzer çalışmalarda bisikletli- lerin otobüslerle paylaşılan rotaları daha az tercih ettiği görülmüştür (Caulfield vd., 2012). Bu nedenle ya bisiklet yolu ayrılmış, otobüs hattı ile arasında bir tampon bölge oluşturulmuş ve bisiklet yolunun otobüs durakları arkasında devamlılığı sağlanmış olmalı ya da otobüs hattında bisiklet yolu bulunmamalı bunun yerine uygun bisiklet yolu güzergahı seçildikten sonra bisiklet ve otobüs güzergahları entegre haline getiril- meli, otobüs durakları yakınında bisiklet parkları oluşturulmalıdır.

Bisiklet park yeri entegre sistemlerde önemli ve etkili faktörlerden biridir. Bi-

sikletle binilen otobüslerde ise bisikletin otobüs önüne yerleştirilebileceği teçhizat- lar mevcuttur ve otobüse binmelerine izin verilir (Schneider, 2005). Bu otobüslerin çoğu bisiklet rafları yardımıyla iki veya dört bisiklet taşır. Bisiklet taşıma sayısının az olması nedeniyle, otobüs-bisiklet entegre ulaşımda, otobüs durağı yakınına güvenli bisiklet park yeri oluşturmak daha gerekli ve önemli görülmektedir (Schneider, 2005). Özellikle güvenli bisiklet kullanıcıları gü- venli bisiklet dolaplı park yerlerini tercih et- mektedir (Taylor ve Mahmassonis, 1996). Ülkemizdeki şehirlerin çoğu, iklim ve to- pografik özellikleri bakımından bisiklet kullanımı için uygun koşullara sahiptir. Bu sebeple yüksek seviyeli bir bisiklet kul- lanımı beklenmektedir. Ne yazık ki, şe- hirlerimizdeki bisiklet kullanım seviyesi, planlama hataları, altyapı ve bakım-işletme eksikliği nedeniyle beklentilerin ve Avrupa şehirlerinden bazılarının çok gerisindedir (Özgürlük, 2016). Bununla birlikte son yıl- larda Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı gibi kuruluşların kentsel ulaşım planlarının bisiklet-toplu ta- şıma entegrasyon fikrine uygun olarak ha- zırlanmasına karar vermesi, bisiklet kulla- nımını destekleyici standartlar oluşturması ve eylem planları ile çalışmaları artırması Belediyeleri teşvik etmiş, bisiklet yolları için çalışmalar hız kazanmıştır. Isparta ili şehir merkezinde de bu dönemde bisiklet yollarına önem verilmiş, Mimar Sinan Cad- desi, Süleyman Demirel Caddesi, Cumhu- riyet Caddesi ve 113. Cadde gibi arterlere bisiklet yolları yapılmıştır.

Isparta ili şehir merkezinde bisiklet yolları- nın toplu taşıma ile entegre edilebilirliğinin değerlendirilmesi için bir deneme çalışma- sı gerçekleştirilmiştir (Saplıoğlu ve Aydın, 2018). Bisiklet kullanımında güvenliğin artırılması için, bisiklet yolu güzergâhı be- lirlenirken kullanıcıların istekleri de göz

ISPARTA YEREL EKONOMİK KALKINMA VİZYONU 2018

önünde bulundurulması gerekli görülmüş, kullanıcı istekleri kullanıcı an- ketleri yapılarak belirlenebilmiştir.

Bisiklet-toplu taşıma entegrasyonunda bisiklet yolu güzergahı belirlenmesi kullanıcının istekleri ve güzergah belirlemede etkili olan fiziksel faktörlerin tümünün önem derecelerine göre sürece dâhil edilmesi gereken karmaşık bir mekânsal karar verme problemidir (Çolakoğlu ve Küçükpehlivan, 2014; Saplıoğlu ve Aydın, 2018). Problemin çözümü için de farklı yöntemler ge- liştirilebilir. Projelendirmeye geçilmeden ön çalışma olarak, bisikletin toplu taşıma ile entegrasyonunun önemini saptamak için 80 kişiye web üzerin- den bir anket uygulanmıştır. Anket sonuçlarında katılımcıların %70’inin toplu taşıma ile bisiklet entegrasyonunun olması gerektiğini söylediği tes- pit edilmiştir (Saplioglu, vd., 2015). Çalışmanın amacı, bisiklet ve otobüs entegrasyonu için gerekli, uygun ve güvenli güzergâhların tespitidir. Tespit edilecek güzergâhlar bisiklet kullanıcıları tarafından en çok tercih edilebile- cek güzergâhlar olacaktır. Çalışma pilot kesim deneme çalışmasıdır. Yoğun şekilde toplu taşıma olarak kullanılan halk otobüsü linklerinden bir kısmı dikkate alınarak bisiklet yolu oluşturulabilecek güzergâhlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Özellikle bisiklet kullanıcılarının tercihlerinin göz önüne alın- dığı bir çalışma olması için bisiklet kullanıcılarına anketler düzenlenmiş, anketlerde elde edilen sonuçlara göre Isparta İli Şehir merkezi sayısal hari- tası üzerinde CBS analizleri ve AHP kullanılarak bisiklet yolu için oluşturu- labilecek güzergâhlar ve bunlara bağlanacak otobüs linkleri gösterilmiştir (Şekil 3.27).

Şekil 3.27. Seçilen kesimdeki otobüs linki ve düzenlenmesi gereken bisiklet yolları ile bisik- let park yerleri örneği (Saplıoğlu ve Aydın, 2018)

Yapılan çalışmada Isparta ili otobüs hatlarının tümü kullanılmamış, her mahalleden bir link olacak şekilde otobüs hatları alınmıştır. Bu nedenle çalışma pilot çalışma olarak değerlendirilmiştir. Çalışma aynı zamanda sayısal veri tabanı oluşturulmasını mümkün kılmış, Isparta ili şehir mer- kezinde otobüs-bisiklet entegre sistemi veri tabanı için önemli bir alt yapı oluşturmuştur (Şekil 3.28).

ISPARTA İLİ KENTİÇİ ULAŞIM SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ ANALİZİ

Şekil 3.28. Otobüs- bisiklet entegre sistem sayısal veri tabanı (Saplıoğlu ve Aydın, 2018)