Türkiye‟de ve dünyada hızla artıĢ gösteren Ģirket birleĢmenin Ģartları aĢağıda değinilmiĢtir.
2.2.1. En Az Ġki Ticaret ġirketinin Mevcudiyeti
Türk Ticaret Kanunu‟ nun 451. ve 452. maddelerinde; birleĢmede, en az bir ticaret Ģirketinin malvarlığı veya iĢletmesinin bütün aktif ve pasifleriyle birlikte
baĢka bir ticaret Ģirketine devrinden veya en az iki ticaret Ģirketinin malvarlıkları veya iĢletmelerinin bütün aktif ve pasifleriyle birlikte yeni kurulacak bir ticari Ģirkete devredileceğinden bahsedilmektedir. Bu iki maddenin bir arada değerlendirilmesi sonucunda; birleĢme öncesinde en az iki Ģirketin var olması gerektiği sonucuna ulaĢılmaktadır (Türk, 1986: 50).
2.2.1.1. BirleĢmeye Taraf Olabilecek ġirketler
BirleĢme iĢleminden söz edilebilmesi için en az iki ticaret Ģirketinin iradesi gereklidir. Ticaret Ģirketlerinin neler olduğu Türk Ticaret Kanunu‟ nun 136. maddesinde belirtilmiĢtir. Söz konusu madde uyarınca; ticaret Ģirketleri; kollektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif Ģirketlerdir. Bir birleĢmede, birleĢmenin tarafları mutlaka ticaret Ģirketi niteliğinde olmalıdır (Türk, 1986: 50). Kural uyarınca örnek verilirse; bir ticari Ģirket ile adi Ģirketin birleĢmesi söz konusu değildir. Nitekim adi Ģirketin herhangi bir tüzelkiĢiliği bulunmadığından, bir ticari Ģirketle giriĢeceği iĢlemler, adi Ģirketin ortaklarıyla diğer ticari Ģirket arasında olacaktır. Yine aynı Ģekilde, henüz kuruluĢ iĢlemleri tamamlanmamıĢ ve ticaret siciline kaydolmamıĢ, dolayısıyla henüz tüzelkiĢilik kazanmamıĢ bir ticari Ģirket, adi Ģirket sayılacağından, böyle bir Ģirketin de, bir ticari Ģirketle birleĢmesi söz konusu olamaz. Diğer taraftan, tüzelkiĢiliğe sahip olmakla birlikte, ticaret Ģirketi niteliği taĢımayan kuruluĢların da birleĢmenin tarafı olması düĢünülemez (Türk, 1986: 52). Bir birleĢmenin sadece malvarlıksal değil, ortaklığı da kapsayan bir iĢlem olması, taraflarının yalnızca ticaret Ģirketleri olmasını gerektirir.
2.2.1.2. BirleĢecek ġirketlerin Sayısında Alt ve Üst Sınırlar
BirleĢme öncesinde en az iki ticaret Ģirketinin varlığı ve bunlardan en az birinin dağılması mecburidir. BirleĢmeler açısından herhangi bir üst sınır ise TTK „ da belirlenmemiĢtir ( Yasaman, 1987: 34).
2.2.2. Ticaret ġirketlerinin Türlerinin Aynı Olması ġartı
TTK 147/I uyarınca, birleĢme ancak aynı türden Ģirketler arasında olabilecektir. Maddenin ikinci fıkrasında ise hangi Ģirketlerin aynı türden sayıldıkları belirtilmiĢtir. Buna göre; kollektif ile komandit Ģirketler, anonim ile
sermayesi paylara bölünmüĢ komandit Ģirketler aynı türden sayılmaktadır. Yani, bir anonim Ģirket ile limited Ģirket veya kollektif Ģirketin birleĢmesi mümkün değildir.
TTK 152. madde uyarınca da; bir ticaret Ģirketinin nevinin baĢka bir ticaret Ģirketi nevine çevrilmesi düzenlenmiĢtir. Örneğin; bir anonim Ģirketle, kollektif Ģirket birleĢmek isterse, öncelikli olarak, kollektif Ģirketin nevi değiĢtirerek, anonim Ģirket veya sermayesi paylara bölünmüĢ komandit Ģirket haline dönüĢmesi gerekir. Aksi takdirde, birleĢmenin gerçekleĢmesi mümkün değildir ( Tekinalp ve Poroy, 1997: 415).
2.2.3. Malvarlıkları veya ĠĢletmelerin BirleĢmesi
Birden çok ticaret ortaklığı arasında birleĢmenin varlığından söz edebilmek için bu ticaret ortaklıklarının malvarlıklarının birleĢtirilmiĢ olması gerekmektedir. Mal varlıklarının birleĢtirilmesinden kastedilen durum, tüm hak ve borçların birbirleriyle birleĢmiĢ, kaynaĢmıĢ olmasıdır ( PulaĢlı, 2003: 681).
Birden çok ticaret ortaklığının malvarlıklarını birleĢtirmeyip, birlikte çalıĢmaları, iĢbirliği yapmaları, birinin hâkimiyetini kabul edip bütün olanaklarını ona tahsis etmeleri gibi hallerde malvarlığı birleĢmesi söz konusu olmadığı için TTK‟ ya uygun bir birleĢme gerçekleĢmemiĢ olacaktır. Bu bağlamda örneğin kartel ve tröstlerde TTK‟ nın anladığı anlamda birleĢme gerçekleĢmemektedir ( Akay, 1997: 39).
BirleĢmeden söz edebilmek için birleĢen ve birleĢen Ģirketlerin malvarlıklarının birbirine katılması ve birleĢme sonucunda birleĢen ortaklıkların (devralmada katılan ortaklığın) pay sahiplerine yeni kurulmuĢ olan ortaklığın (devralmada devralan ortaklığın) paylarının, birleĢmenin bir karĢılığı olarak verilmesidir. Bu hususun, özellikle bilinmesi gerekmektedir. Çünkü birleĢme ve devralmanın karĢılığı yeni kurulan ve devralan Ģirketin pay senetleri değil de para veya baĢka bir Ģey olursa, TTK‟ nın anladığı anlamda birleĢme olmaz (Tarakçı, 1995: 122).
2.2.4. Ortakların Yeni ġirkette Ortak Sıfatını Kazanması
Ticaret Ģirketlerinin birleĢmesinde, malvarlıkları veya iĢletmeler birleĢmesini sağlayan devirler, en az bir Ģirketin ortaklarının baĢka bir Ģirkete veya en
az iki Ģirketin ortaklarının yeni kurulacak bir Ģirketin ortaklığına alınmaları karĢılığında yapılmasıyla gerçekleĢir (Türk, 1986: 80).
Paylı Ģirketlerin birleĢmesinde, malvarlığı veya iĢletmesini devreden Ģirketin pay senetleri ile devralan Ģirketin pay senetleri arasında değer farkı bulunması durumunda ise pay sahipleri aradaki eksikliği tamamlamak için ya baĢka pay senetleri satın almak ya da fazla pay senetlerini satmak zorunda kalabileceklerdir (Çevik, 1988: 97).
Ticaret Kanunumuzda, paylı Ģirketlerin birleĢmesi sırasında para ödemesi düzenlenmemiĢtir. Bununla birlikte, doktrinde birçok yazar tarafından, pay senetlerinin değiĢtirilmesinde ortaya çıkacak kesirlerin, küçük miktarlarda olması ve birleĢmenin niteliğine aykırı düĢmemesi halinde, para ile ödenmesinin pratik bir çözüm olacağı kabul edilmektedir (Karan, 2001: 333) .
Ticaret Kanunumuzda, paylı Ģirketlerin birleĢmesi sırasında para ödemesi düzenlenmemiĢtir. Nitekim TTK 451/8 uyarınca, devralan Ģirket tarafından, devralınan Ģirketin pay sahiplerine yeni hisse senetlerinin, birleĢme sözleĢmesinin hükümlerine göre verilecek olduğu hükme bağlandığından, birleĢme sözleĢmesinde bu konuya iliĢkin düzenlemeler getirilebilecektir (Arslan, 2007: 17) .
Anonim Ģirketlerde ve paylı komandit Ģirketlerin birleĢmesinde, devralan veya yeni kurulan Ģirketin pay sahipliği sıfatının kazanılabilmesi için pay senetlerinin fiilen teslim edilmiĢ olması gerekmemektedir. Devralma yoluyla birleĢmede, devreden Ģirketin dağılması, yeni Ģirket kurulması Ģeklindeki birleĢmede ise devreden Ģirketin dağılarak yeni Ģirketin ticaret siciline tescili ile pay sahipliği de doğmuĢ olur. Yani dağılan Ģirketin ortakları, Ģirket birleĢmesinde anılan tescil iĢlemiyle birlikte, bütün hak ve borçları ile birlikte, kendiliğinden devralan veya yeni kurulan Ģirketin ortağı olmaktadırlar.
Buna karĢılık, kollektif, komandit ve limited Ģirketler açısından birleĢme kararının ticaret siciline tescil ve ilanı, ortaklar açısından aynı sonuçları doğurmaya yeterli olmamakta, birleĢmenin kesinleĢmesi koĢulu da gerçekleĢmelidir (Türk, 1986: 102).