Bireylerin Beslenme Durumları

Sporcuların sezon başı/sonu 3 günlük (1 günü izin günü, 1 gün tekli antrenman, 1 günü ise çift antrenman olan günler) besin tüketim kayıtlarından elde edilen ortalama günlük enerji ve besin ögesi alım düzeylerine ilişkin veriler Tablo 4.26’da verilmiştir.

Sezon başına göre sezon sonundaki ortalama günlük enerji ve besin ögesi alım düzeylerindeki farklılık istatistiksel olarak hiçbir değişken için anlamlı değildir (p>0,05). Sporcuların günlük ortalama enerji alımları sezon başı 3261,3±769,9 kkal;

sezon sonu 3272,5±602,2 kkal’dir (p=0,656). Bireylerin makro besin ögesi alım düzeyleri incelendiğinde; ortalama günlük karbonhidrat, protein ve yağ alımları

“sezon başı” sırasıyla 320,4±88,1 g; 167,6±37,5 g; 140,1±41,9 g; “sezon sonu”

sırasıyla 327,2±68,6 g; 169±32,8 g; 137,9±35,1 g olarak belirlenmiştir (p>0,05).

Toplam enerjinin karbonhidrattan gelen payı “sezon başı” %40,3; “sezon sonu” ise

%41,2 iken, proteinlerden gelen payı dönemsel olarak aynı olup %21,4’tür. Bireylerin posa alım miktarları sezon başı (27,4±8,6) ile sezon sonunda (26,8±7,6) farklılık göstermemektedir (p>0,05). Posa türlerine göre ise değerlendirme yapıldığında,

“sezon başı” dönemde 15,9±5,5 g/gün suda çözünmeyen ve 8,3±2,8 g/gün suda çözünen posa alınırken; “sezon sonu”nda 15,3±4,3 g/gün suda çözünmeyen ve 8,2±2,9 g/gün suda çözünen posa alınmıştır. Sporcuların VA başına protein alım miktarları (g/kg), sezon başı (2,0±0,5 g/gün) ve sezon sonu (2±0,4 g/gün) dönemde farklı değildir (p>0,05). Sporcular “sezon başı” dönemde ortalama günlük 131,1±33,6 g; “sezon sonu” 131,7±29,8 g hayvansal kaynaklı protein alırken; 36,6±11,5 g “sezon başı”;

37,2±8,4 g “sezon sonu” olmak üzere bitkisel kaynaklı protein tüketmiştir (p>0,05).

Bireylerin yağ tüketim miktarları günlük ortalaması “sezon başı” 140,1±41,9 g; “sezon sonunda” 137,9±35,1 g’dır. Kolesterol alım miktarı ortalamaları ise “sezon başı”

382,8±163,4 mg; “sezon sonu” 423,2±132,1 mg olarak belirlenmiştir (p>0,05). Besin tüketim kayıtları diyetsel yağ asitleri açısından değerlendirildiğinde, günlük alım miktarlarında dönemsel anlamlı bir fark bulunamamıştır (p>0,05). Doymuş yağ, TDYA ve ÇDYA günlük ortalama alım miktarları sırasıyla, “sezon başı” 23,6±9 g;

45,3±15,5 g; 36,3±13,8 g, “sezon sonu” 22,5±8,3 g; 43,7±12,9 g; 34,2±11 g’dır.

Diyetle alınan n-3 ve n-6 yağ asitlerinin oranları ise “sezon başı” dönemde 14,0±6;

“sezon sonu” dönemde 15,0±5,3’tir (p>0,05).

Tablo 4.26. Sporcuların ortalama günlük enerji ve besin ögesi alım düzeyleri (x̄ ± SD) (Alt ve Üst Değerleri) Sezon başı (n=37)Sezon sonu (n=37) p* Enerji ve Besin Ögelerix̄SDEn Alt- En Üstx̄SDEn Alt- En Üst Enerji (kkal/gün)3261,3769,92159-6303,33272,5602,22278-48160,656 Protein (g) 167,637,5110,4-289,716932,8103,9-255,70,982 Protein (E %) 21,4413-3021,42,814-270,468 Protein (g/kg) 20,51,1-3,520,41,2-3,20,898 Hayvansal protein (g) 131,133,674,7-210,3131,729,874,2-214,70,874 Hayvansal protein (E %) 16,449,1-24,616,32,99,5-21,70,684 Bitkisel protein (g) 36,611,516,7-79,537,28,420,1-59,30,946 Bitkisel protein (E %) 4,50,92-6,14,50,73,3-6,10,909 Yağ (g)140,141,980,6-271,1137,935,169,5-229,90,274 Yağ (%) 38,1529-5037,4527-480,407 Doymuş yağ (g)23,6910,4-52,822,58,39,8-41,80,723 Tekli doymamış(g)45,315,527,4-94,243,712,918,3-73,20,288 Çoklu doymamış(g)36,313,815,6-73,234,21114,6-60,10,420 n-3 (g) 2,71,21,2-5,62,20,70,9-4,20,145 n-6 (g) 33,413,314,1-69,631,810,512,7-55,90,592 n-6/n-31463,7-33,3155,36,1-29,80,213 Kolesterol (mg) 382,8163,4130,9-899,2423,2132,1197,6-799,90,309 Karbonhidrat (g) 320,488,1183,2-633,7327,268,6208,1-552,20,561 Karbonhidrat (E %) 40,35,128-4941,24,732-550,369 Posa (g) 27,48,613,1-57,426,87,614,5-50,50,394 Suda çözünmeyen posa (g)15,95,56,6-37,215,34,37,8-300,331 Suda çözünen posa (g)8,32,82,1-178,22,94,6-17,10,478 *Wilcoxon Signed Rank Test, p<0,05

Bireylerin ortalama günlük vitamin ve mineral alım düzeylerine ilişkin veriler dönemsel olarak Tablo 4.27’de verilmiştir. Sezon başına göre sezon sonundaki ortalama günlük vitamin ve mineral alım düzeylerindeki değişim istatistiksel olarak hiçbir değişken için anlamlı bulunmamıştır (p>0,05).

Besin tüketim kayıtları incelenen sporcuların vitamin alım düzeyleri; A vitamini (sezon başı-sonu, 1765,0±2193,2 μg; 2435,9±3399,3 μg), retinol (981±2138,1 μg; 1577,8±3209 μg) ve karoten (2,4 μg±1,6; 2,2±1,4 μg) için verilmiştir (p>0,05). Antioksidan vitaminlerden E vitaminin alım miktarı “sezon başı” 33,0±12,9 mg/gün; “sezon sonu” ise 29,2±10,2 mg/gün iken, C vitaminin alım miktarı “sezon başı” 105,7±60,8 mg/gün; “sezon sonu” 101,4±69,3 mg/gün’dür (p>0,05). Sporcuların günlük diyetleriyle B1 (sezon başı-sonu: 1,1±0,3 mg-1,0±0,3 mg), B2 (sezon başı-sonu:

1,7±0,5 mg-1,9±0,8 mg), B6 (sezon başı-sonu: 1,9±0,9 mg-1,7±0,5 mg), B12 (sezon başı-sonu: 7,9±8,7 µg-10,9±13,2 µg) vitaminleri, niasin (sezon başı-sonu: 33,4±12,0 mg-31,0±10,9 mg) ve folat (sezon başı-sonu: 324±100,6 µg-313,7±84,9 µg) alım miktarları dönemsel olarak değişmemiştir (p>0,05).

Sporcular günlük mineral alım düzeyleri açısından değerlendirildiğinde;

sodyum (sezon başı-sonu: 2542,7±1334,1 mg- 2664,3±1014,8 mg), potasyum (sezon sonu: 2956,1±944,2 mg- 2844,4±822,1 mg), kalsiyum (sezon başı-sonu:1155,6±346,2 mg- 1222,2±271,4 mg), magnezyum (sezon başı-sonu:

331,7±116,1 mg- 323,7±76,2 mg), fosfor (sezon başı-sonu: 1476,7±428 mg- 1482,2±342,6 mg), demir (sezon başı-sonu: 15,4±4,3 mg- 15,5±4,0 mg) ve çinko (sezon başı-sonu: 14,4±4,5 mg- 14,7±4,6 mg) için dönemsel alım miktarları açısından istatistiksel bir farklılık bulunmamıştır (p>0,05).

Tablo 4.27. Sporcuların ortalama günlük vitamin ve mineral alım düzeyleri (x̄ ± SD) (Alt ve Üst Değerleri) Sezon başı (n=37)Sezon sonu (n=37) p x̄SDEn Alt- En Üstx̄SDEn Alt-En Üst Vitaminler A vitamini (μg) 1765,02193,2413,4-11386,02435,93399,5599,7-14598,30,076 Retinol (μg)981,02138,1197,9-11047,11577,83209194-12285,70,219 Karoten (μg)2,41,60,8-6,72,21,40,5-7,20,071 E vitamini (mg) 33,012,912,4-73,629,210,210,1-49,30,158 B1 vitamini (mg) 1,10,30,6-2,31,00,30,5-2,10,143 B2 vitamini (mg) 1,70,51,1-3,41,90,81-4,40,287 Niasin (mg)33,41215,7-83,131,010,913,6-72,10,158 B6 vitamini (mg) 1,90,90,9-4,91,70,50,8-2,90,163 Folat (μg) 324,0100,6188,7-749,6313,784,9169,7-505,50,192 B12 vitamini (μg)7,98,71,4-46,310,913,22,8-57,60,189 C vitamini (mg) 105,760,838,6-373101,469,329,8-468,40,261 Mineraller Potasyum (mg) 2956,1944,21795,8-7615,82844,4822,11206,5-5999,00,192 Kalsiyum (mg) 1155,6346,2347-2129,91222,2271,4792,1-1889,50,492 Magnezyum (mg) 331,7116,1187,5-745,3323,776,2144,9-476,30,551 Fosfor (mg)1476,7428944,9-3239,71482,2342,6811,4-2155,60,922 Demir (mg) 15,44,37,6-32,315,548,6-27,80,572 Çinko (mg) 14,44,58,4-28,314,74,66,9-27,90,850 *Wilcoxon Signed Rank Test, p<0,05

Sporcuların besin ögeleri alımlarının günlük gereksinmeleri karşılama düzeylerine ilişkin bulgular Tablo 4.28’de verilmiştir. Sporcuların mikro besin ögesi alımı Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi önerileri ile karşılaştırılmıştır.

Sporcuların tamamı (%100), diyetleriyle günlük protein (sezon başı-sonu:

%284,2-%299,5), posa (sezon başı-sonu: %94,6-%92,3), A vitamini (sezon başı-sonu:

%261,8-%389,7), E vitamini (sezon başı-sonu: %220,0-%194,8), B1 vitamini (sezon başı-sonu: %91,9-%87,5), B2 vitamini (sezon başı-sonu: %133,7-%148,9), niasin (sezon başı-sonu: %208,6-%194,1), B6 vitamini (sezon başı-sonu: %147,6-%131,1), folat (sezon başı-sonu: %80,9-%78,4), B12 vitamini (sezon başı-sonu:

%327,1-%452,2), C vitamini (sezon başı-sonu: %117,4-%112,6, potasyum (sezon başı-sonu:

%84,5-%81,2), kalsiyum (sezon başı-sonu: %115,5-%122,2), magnezyum (sezon başı-sonu: %82,9-%80,9), fosfor (sezon başı-sonu: %211,0-%211,7), demir (sezon başı-sonu: %154,1-%155,2), ve çinko (sezon başı-sonu: %130,9-%133,7) ihtiyaçlarını

“yeterli” düzeyde karşılamaktadır (p>0,05). Bazı besin ögelerinin (“sezon başı”nda protein, A vitamini, E vitamini, B2 vitamini, niasin, B6 vitamini, B12 vitamini, fosfor ve demir için; “sezon sonu”nda protein, A vitamini, E vitamini, B2 vitamini, niasin, B12 vitamini, fosfor, demir, çinko için) günlük gereksinmenin üzerinde (>%133),

“fazla” alındığı saptanmıştır. Seçili tüm besin ögeleri için, sezon başına göre sezon sonundaki alımlarının günlük gereksinmeleri karşılama düzeylerindeki değişim istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (p>0,05).

Tablo 4.28. Sporcuların besin ögeleri alımlarının günlük gereksinmeleri karşılama düzeyleri (%)

Besin ögeleri

Sezon başı (n=37)

TÖBR

Önerileri Sezon sonu

(n=37)

TÖBR Önerileri

x̄ SD % x̄ SD % p^1* p^2*

Protein 167,6 37,5 284,2 169,0 32,8 299,5 0,982 0,267

Posa 27,4 8,6 94,6 26,8 7,6 92,3 0,394 0,376

A vitamini 1765,0 2193,2 261,8 2435,9 3399,5 389,7 0,076 0,076

E vitamini 33,0 12,9 220,0 29,2 10,2 194,8 0,158 0,161

B1 vitamini 1,1 0,3 91,9 1,0 0,3 87,5 0,143 0,139

B2 vitamini 1,7 0,5 133,7 1,9 0,8 148,9 0,287 0,298

Niasin 33,4 12,0 208,6 31,0 10,9 194,1 0,274 0,277

B6 vitamini 1,9 0,9 147,6 1,7 0,5 131,1 0,163 0,158

Folat 324,0 100,6 80,9 313,7 84,9 78,4 0,192 0,199

B12 vitamini 7,9 8,7 327,1 10,9 13,2 452,2 0,189 0,187

C vitamini 105,7 60,8 117,4 101,4 69,3 112,6 0,261 0,258

Potasyum 2956,1 944,2 84,5 2844,4 822,1 81,2 0,192 0,160

Kalsiyum 1155,6 346,2 115,5 1222,2 271,4 122,2 0,492 0,492

Magnezyum 331,7 116,1 82,9 323,7 76,2 80,9 0,551 0,545

Fosfor 1476,7 428,0 211,0 1482,2 342,6 211,7 0,922 0,910

Demir 15,4 4,3 154,1 15,5 4,0 155,2 0,572 0,556

Çinko 14,4 4,5 130,9 14,7 4,6 133,7 0,850 0,880

*Wilcoxon Signed Rank Test; ¹ Günlük Alım miktarı önce-sonra analizi; ² Karşılama yüzdesi

önce-sonra analizi, p<0,05

Tablo 4.29. Sporcuların diyetle alınan, harcanan enerji değerlerini karşılama durumlarına göre dağılımları (%)

Diyetle alınan enerji (kkal) (n=37)

Harcanan enerji (kkal) (n=37)

Harcanan enerjinin karşılanma %’si

x̄ SD En Alt-

En Üst x̄ SD En

Alt-En Üst x̄ SD

Sezon

başı 3261,3 769,9

2159,0-6303,3 3418.6 394.8

2993,0-4201,0 96,5 25,3

Sezon

sonu 3272,5 602,2

2278,0-4816,0 3435.8 479.4

2402,0-4301,0 97,2 23,6

p* 0,656 0,827 0,700

*Wilcoxon Signed Rank Test, p<0,05

Tablo 4.29’da sporcuların diyetleri ile aldıkları enerji ve günlük harcadıkları toplam enerji miktarları ile enerji gereksinmelerinin karşılanma oranları verilmiştir.

Harcanan toplam enerji “sezon başı”nda 3418,6±394,8 kkal/gün iken, “sezon sonu”nda 3435,8±479,4 kkal/gün’dür. Bu değerler, günlük diyetle alınan toplam enerji miktarı ile karşılaştırıldığında (sezon başı-sonu: 3261,3±769,9 kkal-3272,5±602,2 kkal), günlük enerji gereksinimi karşılama oranının “sezon başı”nda %96,5; “sezon

sonu”nda ise %97,2 olduğu belirlenmiştir (p>0,05). Dönemsel olarak diyetle alınan ve harcanan enerji (kkal) miktarları arasında istatistiksel anlamlı bir fark bulunmamıştır (sırasıyla, p=0,656; p=0,827).

Sporcuların besin gruplarına göre günlük besin tüketim miktarları (g) Tablo 4.30’da verilmiştir. Süt ve süt ürünleri günlük toplam tüketim miktarı sezon başı ve sezon sonu dönem için sırasıyla, 226,3±103,1 g ve 280,3±90,7 g’dır (p<0,05). Et ve et ürünleri için günlük toplam tüketim miktarları, sezon başı (226,0±123,5 g/gün) ve sezon sonu (153,8±85,1 g/gün) dönem için farklı olup, bu farklılık istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p=0,001). Ekmek ve tahıl türevlerinin günlük tüketim miktarı (sezon başı-sonu: 246,8±91,8 g/gün- 285,8±84,4 g/gün) dönemsel olarak farklı değildir (p>0,05). Sporcular sezon başında günlük ortalama 238,1±166,7 g; sezon sonunda ise 391,9±254,1 g sebze-meyve tüketmiştir (p<0,05). Toplam görünür yağ tüketimi değerlendirildiğinde ise, dönemsel istatistiksel anlamlı bir fark olmamakla birlikte (p>0,05), sporcuların sezon başında 58,6±22,3 g; sezon sonunda ise 56,3±21,1 g yağ tüketimleri olduğu saptanmıştır. Reçel, bak, pekmez, çikolata gibi “tatlılar”

grubu besin tüketimleri sezon başı ve sezon sonu için sırasıyla, 50,9±48,2 g/gün ve 44,6±26,0 g/gün’dür (p>0,05).

Sporcuların günlük ortalama süt ve süt ürünleri (hem toplam hem de süt, yoğurt, ayran, kefir sınıflaması için) ile sebze-meyveler (hem toplam hem de sadece sebzeler sınıflaması için) tüketim miktarlarında sezon başına göre sezon sonundaki artış; et ve et ürünleri toplam günlük tüketim miktarlarındaki azalış istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (sırası ile p=0,021, p=0,027, p=0,001, p<0,001, p=0,001).

Bireylerin diğer besin gruplarındaki (ekmek-tahıl türevleri, toplam görünür yağlar ve tatlılar) günlük tüketim miktarları açısından dönemsel istatistiksel anlamlı bir farklılık yoktur (p>0,05).

Tablo 4.30. Sporcuların besin grupları ve besin gruplarında yer alan besinlerin günlük tüketim miktarlarının ortalama (x̄) ve standart sapma (SD) ile En alt- En üst değerleri

Sezon başı (n=37) Sezon sonu (n=37)

Besin grupları (g/gün) x̄ SD En Alt- p

En Üst x̄ SD En

Alt-En Üst

Süt ve süt ürünleri toplam 226,3 103,1 15-505 280,3 90,7 127-474 0,021

Süt, yoğurt, ayran, kefir 191,5 101,3 0-461 240,9 89,9 53-449 0,027

Peynir, çökelek türleri 34,8 31,5 0-137 39,4 27,6 0-105 0,599

Et ve et ürünleri toplam 226 123,5 76-670 153,8 85,1 47-451 0,001

Kırmızı et 90,7 64,9 0-230 95,3 59,3 12-226 0,599

Beyaz et 64,5 59,4 0-233 46,2 51,2 0-233 0,115

Deniz ürünleri 10,5 21,4 0-83 10,6 22,1 0-87 0,529

Sakatatlar 3,3 12,1 0-60 8,4 18,7 0-67 0,102

İşlenmiş et ürünleri 20,9 26,1 0-100 12,4 25,2 0-140 0,067

Yumurta 57 33,4 0-161 63,2 29,5 4-122 0,734

Kurubaklagiller-

Yağlı tohumlar 28,3 30,6 0-148 21,6 18,6 0-90 0,441

Ekmek-tahıl türevleri

toplam 246,8 91,8 20-480 285,8 84,4 134-423 0,143

Ekmek türleri 158,2 75,2 0-288 190,4 77,5 0-371 0,141

Tahıllar

88,6 60,4 18-296 95,4 48,7 31-206 0,369

Sebze-meyveler toplam 238,1 166,7 5-728 391,9 254,1

121-1734 0,001

Sebzeler 69,7 58,5 0-260 243,4 86,6 104-413 <0,00

1

Meyveler 168,4 161,1 1-623 148,5 240,9 0-1460 0,111

Yağlar toplam 58,6 22,3 21-132 56,3 21,1 24-110 0,311

Bitkisel sıvı yağlar 40,1 18,4 13-95 37,2 17,4 2-67 0,398

Margarin 11,1 11,6 0-44 12,7 10,4 0-40 0,528

Tereyağı 2,8 4,1 0-12 2,6 5,4 0-23 0,612

Tatlılar toplam 50,9 48,2 1-287 44,6 26 0-115 0,934

Şeker, bal, reçel,

pekmez, çikolata 40 31 1-124 40,3 21,6 0-98 0,869

*Wilcoxon Signed Rank Test, p<0,05

Sporcuların diyetle günlük ortalama enerji, makro ve mikro besin ögeleri alım miktarları ile serum 25(OH)D vitamini düzeyleri arasındaki ilişki Tablo 4.31’de verilmiştir. “Sezon başı”nda serum 25(OH)D vitamini düzeyi ile diyetle alınan toplam enerji (r=-0,309, p=0,035), yağ (r=-0,292, p=0,047), TDYA (r=-0,346, p=0,017), ÇDYA 0,305, p=0,037), n-6 yağ asidi 0,306, p=0,036), n-6/n-3 oranı (r=-0,295, p=0,044), E vitamini (r=-0,347, p=0,017) ve sodyum (r=-0,292, p=0,046) miktarları arasındaki negatif yönlü ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur.

“Sezon sonu”nda ise serum 25(OH)D vitamini düzeyleri ile retinol (r=0,353, p=0,032) ve n-6/n-3 oranı (r=0,361, p=0,028) arasında istatistiksel olarak anlamlı pozitif ilişki

gözlenmiştir. Diyetle alınan diğer makro ve mikro besin ögeleri ile serum 25(OH)D vitamini düzeyleri arasında istatistiksel bir anlamlı bir ilişki yoktur (p>0,05).

Tablo 4.31. Sporcuların serum 25(OH)D vitamin düzeyleri ile enerji, makro ve mikro besin ögeleri alım miktarları arasındaki ilişki

Sezon başı (n=37) Sezon sonu (n=37)

Serum 25(OH)D Vitamini Serum 25(OH)D Vitamini

r p r p

Enerji ve makro besin ögeleri

Enerji (kkal/gün) -0,309 0,035 0,069 0,685

Protein (g) -0,255 0,084 -0,151 0,373

Protein (E %) 0,080 0,593 -0,151 0,374

Protein (g/kg) -0,145 0,329 -0,033 0,847

Hayvansal protein (g) -0,220 0,138 -0,086 0,614

Hayvansal protein (E %) 0,069 0,645 -0,121 0,477

Bitkisel protein (g) -0,196 0,186 -0,021 0,901

Bitkisel protein (E %) 0,058 0,696 -0,007 0,968

Yağ (g) -0,292 0,047 0,065 0,701

Yağ (%) -0,088 0,556 0,018 0,915

Doymuş yağ (g) -0,091 0,545 0,217 0,196

Tekli doymamış(g) -0,346 0,017 -0,060 0,722

Çoklu doymamış(g) -0,305 0,037 0,283 0,090

n-3 (g) 0,028 0,854 -0,257 0,125

n-6 (g) -0,306 0,036 0,255 0,127

n-6/n-3 -0,295 0,044 0,361 0,028

Kolesterol (mg) -0,141 0,345 -0,012 0,946

Karbonhidrat (g) -0,208 0,160 0,107 0,528

Karbonhidrat (E %) 0,019 0,901 0,077 0,649

Posa (g) 0,081 0,588 0,213 0,205

Suda çözünmeyen posa (g) -0,021 0,890 0,216 0,198

Suda çözünen posa (g) 0,092 0,537 0,215 0,202

Mikro besin ögeleri

A vitamini (μg) -0,100 0,505 0,024 0,890

Retinol (μg) -0,040 0,788 0,353 0,032

Karoten (μg) -0,095 0,526 0,219 0,193

E vitamini (mg) -0,347 0,017 0,282 0,091

B1 vitamini (mg) -0,263 0,074 -0,059 0,727

B2 vitamini (mg) -0,140 0,347 -0,171 0,313

Niasin (mg) -0,183 0,217 -0,119 0,483

B6 vitamini (mg) -0,141 0,344 -0,071 0,675

Folat (μg) -0,208 0,160 -0,043 0,799

B12 vitamini (μg) -0,080 0,591 -0,162 0,337

C vitamini (mg) -0,170 0,252 0,063 0,710

Sodyum (mg) -0,292 0,046 -0,106 0,534

Potasyum (mg) -0,141 0,346 -0,148 0,381

Kalsiyum (mg) -0,077 0,607 -0,253 0,131

Magnezyum (mg) -0,087 0,560 -0,107 0,527

Fosfor (mg) -0,211 0,154 -0,027 0,876

Demir (mg) -0,112 0,453 0,070 0,681

Çinko (mg) -0,139 0,350 -0,025 0,882

* Spearman’s rho test, p<0,05

Sporcuların günlük enerji ve makro besin ögeleri alım miktarları ile bazı inflamatuvar ve oksidatif stres belirteçleri arasındaki ilişki Tablo 4.32 ve Tablo 4.33’te, sporcuların günlük mikro besin ögeleri alım miktarları ile bazı inflamatuvar ve oksidatif stres belirteçleri arasındaki ilişki ise Tablo 4.34 ve Tablo 4.35’te verilmiştir.

Sezon başında serum TAK düzeyi ile n-3 yağ asidi (r=-0,488, p=0,001), protein (r=-0,318, p=0,03), magnezyum (r=-0,364, p=0,012), fosfor (r=-0,297, p=0,043) alım miktarları arasında negatif yönlü ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Sezon sonunda ise TAK düzeyleri ve belirtilen diğer enerji, makro ve mikro besin ögeleri alım düzeyleri arasında istatistiksel anlamlı bir ilişki yoktur (p>0,05).

Sezon başında serum MDA düzeyi ile günlük diyetle alınan enerji, makro ve mikro besin ögeleri alım miktarları arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (p>0,05). Sezon sonunda ise, serum MDA düzeyi ile diyetle alınan enerji (r=-0,376, p=0,022), bitkisel protein (r=-0,392, p=0,016), TDYA (r=-0,447, p=0,006), B1 (r=-0,489, p=0,002), B2 0,464, p=0,004) vitaminleri, niasin (r=-0,422, p=0,009), B6 vitamini (r=-0,538, p=0,001), folat (r=-0,404, p=0,013), potasyum (r=-0,466, p=0,004), magnezyum (r=-0,435, p=0,007), fosfor (r=-0,486, p=0,002) ve çinko (r=-0,393, p=0,016) miktarları arasında negatif yönlü ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır. Hem sezon başı hem de sezon sonu için, diğer diyetsel faktörlerin alım miktarı ile serum MDA düzeyleri arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır (p>0,05).

Sezon başında serum IL-6 düzeyi ile yalnızca diyetle alınan kalsiyum miktarı arasında negatif yönlü ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunurken (r=-0,388, p=0,007); sezon sonunda protein (g) (r=-0,328, p=0,048), protein (g/kg) (r=-0,385, p=0,019) yanı sıra hayvansal protein (r=-0,408, p=0,012) alım miktarı arasında da negatif yönlü ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Hem sezon başı hem de sezon sonu için, diğer diyetsel faktörlerin alım miktarı ile serum IL-6 düzeyleri arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0,05).

Sezon başında serum TNF-α düzeyi ile diyetle alınan günlük protein (E%) (r=-0,336, p=0,021) ve hayvansal protein (E%) (r=-0,359, p=0,013) arasında negatif yönlü; bitkisel protein (g) (r=0,372, p=0,010) alım miktarı ile pozitif yönlü ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır. Sezon sonu ölçümlerinde ise sporcuların serum TNF-α

düzeyleri ile diyetle alınan kolesterol miktarı (r=0,352, p=0,033) arasında pozitif yönlü; TDYA alım miktarı (r=-0,438, p=0,007) arasında negatif yönlü ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Hem sezon başı hem de sezon sonu için, diğer diyetsel faktörlerin alım miktarı ile serum TNF-α düzeyleri arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0,05).

Serum CRP düzeyleri değerlendirildiğinde, sezon başında serum CRP düzeyi ile diyetle alınan karoten (r=-0,293, p=0,046) ve C vitamini (r=-0,308, p=0,035) miktarı arasında negatif yönlü ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır. Sezon sonu ölçümlerde ise sporcuların serum CRP düzeyleri ile yalnızca n-6/n-3 oranı (r=0,357, p=0,030) arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Hem sezon başı hem de sezon sonu için, diğer diyetsel faktörlerin alım miktarı ile serum CRP düzeyleri arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0,05).

Tablo 4.32. Sporcuların günlük diyetle aldıkları enerji ve makro besin ögeleri alım miktarları ile bazı inflamatuvar belirteçler arasındaki ilişki (n=37) Enerji ve makro besin ögeleri

Sezon başıSezon sonu Sezon başıSezon sonu Sezon başıSezon sonu IL-6 IL-6 TNF-α TNF-α CRPCRP r pr pr pr pr pr p Enerji (kkal/gün)0,2550,084-0,2160,1980,3410,1190,2900,0820,1000,5040,2510,135 Protein (g) 0,2160,145-0,3280,048-0,0270,8570,1700,316-0,1070,4740,3350,143 Protein (E %) -0,0700,638-0,0920,588-0,3360,021-0,2140,204-0,2170,1440,0850,617 Protein (g/kg) 0,1460,328-0,3850,0190,0140,928-0,1040,540-0,1650,2670,1760,296 Hayvansal protein (g) 0,1820,221-0,4080,012-0,1480,3220,1040,541-0,1470,3240,2270,176 Hayvansal protein (E %) -0,0050,975-0,1670,322-0,3590,013-0,2290,173-0,2290,1210,0610,720 Bitkisel protein (g) 0,1120,454-0,0210,9020,3720,0100,2500,1360,1490,3180,2030,228 Bitkisel protein (E %) -0,1510,3110,2190,1930,1470,325-0,0330,8440,1820,221-0,0210,900 Yağ (g)0,1810,224-0,2460,1420,2710,0650,3030,0680,0530,7230,3280,048 Yağ (%) -0,0310,835-0,1940,250-0,0140,9280,1200,4810,0210,8890,2800,093 Doymuş yağ (g)0,1510,312-0,0060,9730,1570,292-0,0790,643-0,0790,596-0,1180,488 Tekli doymamış(g)0,1820,222-0,1420,4030,2300,120-0,4380,0070,0710,6350,2180,195 Çoklu doymamış(g)0,0710,635-0,2160,1990,3300,1240,0190,9100,2020,1740,3010,070 n-3 (g) 0,1060,478-0,2100,2110,1770,2350,1490,3800,0130,9300,0320,849 n-6 (g) 0,0440,771-0,2060,2210,3520,1150,0320,8510,1910,1990,2970,075 n-6/n-3-0,0720,6310,0640,7080,0370,805-0,0930,5840,0910,5430,3570,030 Kolesterol (mg) -0,0310,838-0,0980,5650,0640,6700,3520,033-0,0750,6160,1020,547 Karbonhidrat (g) 0,1940,191-0,1100,5160,3500,1160,2660,1120,1550,2990,0760,657 Karbonhidrat (E %) -0,0010,9920,2840,0890,1920,196-0,0360,8310,1500,313-0,3510,133 Posa (g) 0,1370,3600,1470,3860,3710,1100,1460,3880,3130,1320,2260,178 Suda çözünmeyen posa (g) 0,0950,5250,1230,4690,3940,1060,2840,0890,2300,1200,2430,147 Suda çözünen posa (g)0,0470,7540,1770,2940,3570,1140,0850,6160,2930,1460,1740,303 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.33. Sporcuların günlük diyetle aldıkları enerji ve makro besin ögeleri alım miktarları ile bazı oksidatif stres belirteçleri arasındaki ilişki (n=37) Enerji ve makro besin ögeleri

Sezon başıSezon sonu Sezon başıSezon sonu TAKTAKMDAMDA r pr pr pr p Enerji (kkal/gün)-0,1680,259-0,1050,536-0,2640,073-0,3760,022 Protein (g) -0,2430,0990,0100,954-0,1050,481-0,2470,140 Protein (E %) -0,0890,5510,2250,1800,1700,2530,1950,248 Protein (g/kg) -0,3180,0300,0390,819-0,0260,863-0,1570,354 Hayvansal protein (g) -0,2290,1220,2050,223-0,0760,611-0,0120,943 Hayvansal protein (E %) -0,1110,4570,3110,0610,1440,3350,2480,140 Bitkisel protein (g) -0,0900,548-0,2270,176-0,1570,291-0,3920,016 Bitkisel protein (E %) 0,0760,614-0,2860,0860,0560,707-0,0760,657 Yağ (g)-0,2260,126-0,1450,392-0,1970,184-0,3040,068 Yağ (%) -0,0780,600-0,1390,4130,0270,856-0,0400,813 Doymuş yağ (g)0,0410,7860,1110,514-0,0650,6640,0840,622 Tekli doymamış (g) -0,1230,409-0,2360,160-0,1920,197-0,4470,006 Çoklu doymamış (g) -0,1900,201-0,0450,790-0,0930,5330,0090,957 n-3 (g) -0,4880,001-0,2060,221-0,1080,470-0,1880,266 n-6 (g) -0,1400,346-0,0620,715-0,1080,4680,0170,920 n-6/n-30,2800,0570,1000,5570,0070,9650,2100,211 Kolesterol (mg) -0,1930,193-0,0070,969-0,0820,585-0,4160,100 Karbonhidrat (g) -0,0800,594-0,1110,512-0,2790,057-0,3180,055 Karbonhidrat (E %) 0,1440,334-0,0310,855-0,1280,391-0,0510,766 Posa (g) -0,2290,122-0,2660,111-0,0790,599-0,0530,754 Suda çözünmeyen posa (g)-0,1610,278-0,2410,150-0,1590,287-0,0370,829 Suda çözünen posa (g)-0,2540,085-0,2300,172-0,1170,432-0,0930,585 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.34. Sporcuların günlük diyetle aldıkları mikro besin ögeleri alım miktarları ile bazı inflamatuvar belirteçler arasındaki ilişki (n=37) Mikro besin ögeleri

Sezon başıSezon sonuSezon başıSezon sonuSezon başıSezon sonu IL-6IL-6TNF-αTNF-αCRPCRP r pr pr pr pr pr p A vitamini (μg) 0,0730,6250,0370,8280,1560,2960,0270,8720,0350,8170,0630,712 Retinol (μg) 0,0610,6830,2250,181-0,2310,119-0,1170,491-0,0410,7860,2260,179 Karoten (μg) 0,1320,376-0,0800,6390,2380,1070,1590,349-0,2930,046-0,2700,107 E vitamini (mg) 0,0010,997-0,1480,3820,4030,1050,0600,7230,1380,3550,3370,141 B1 vitamini (mg) 0,1250,404-0,0180,9180,2020,1730,2700,1070,0920,5380,2220,188 B2 vitamini (mg) -0,0230,876-0,0790,6420,2020,1730,2460,142-0,0750,6170,1260,456 Niasin (mg) -0,0560,706-0,1370,4190,2310,1190,3660,1260,1040,4870,2280,175 B6 vitamini (mg) 0,1510,311-0,0420,8060,4010,1050,3040,0670,0730,6260,1480,381 Folat (μg) 0,0350,8160,1080,5250,2760,0600,1180,487-0,0310,8350,2090,215 B12 vitamini (μg) -0,2030,171-0,1980,2400,2560,0820,3440,137-0,0270,8560,0740,662 C vitamini (mg) -0,0750,6160,2020,2310,0810,5870,1000,555-0,3080,0350,0380,824 Potasyum (mg) 0,1080,471-0,0900,5970,4250,1030,3910,1170,0130,9320,2000,235 Kalsiyum (mg) -0,3880,007-0,0380,823-0,1090,4670,0460,788-0,1290,3870,2070,219 Magnezyum (mg) 0,1790,228-0,0780,6480,3770,1090,3150,0580,2210,1360,2960,075 Fosfor (mg) 0,2110,155-0,0340,8430,2920,1460,4450,2060,0890,5540,3020,070 Demir (mg) -0,0390,794-0,2460,1420,3730,1100,2700,1050,0940,5310,1500,376 Çinko (mg)-0,1440,334-0,2570,1240,2950,1040,3940,1160,0380,7990,1880,264 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.35. Sporcuların günlük diyetle aldıkları mikro besin ögeleri alım miktarları ile bazı oksidatif stres belirteçler arasındaki ilişki (n=37) Mikro besin ögeleri

Sezon başıSezon sonuSezon başıSezon sonu TAKTAKMDAMDA r pr pr pr p A vitamini (μg) 0,1310,3810,0910,593-0,0810,590-0,2650,113 Retinol (μg) -0,1440,335-0,0930,5860,1010,4980,1680,321 Karoten (μg) 0,0600,687-0,0770,653-0,1190,426-0,0500,768 E vitamini (mg) -0,0380,801-0,0520,760-0,1440,335-0,0500,771 B1 vitamini (mg) -0,2240,131-0,2050,222-0,0150,922-0,4890,002 B2 vitamini (mg) -0,1170,435-0,2210,189-0,0500,737-0,4640,004 Niasin (mg) -0,1590,2870,0370,829-0,0600,688-0,4220,009 B6 vitamini (mg) -0,1630,273-0,1190,482-0,2190,139-0,5380,001 Folat (μg) -0,1890,203-0,1890,263-0,1500,313-0,4040,013 B12 vitamini (μg) 0,0160,916-0,0690,687-0,0770,609-0,3240,051 C vitamini (mg) 0,1130,449-0,2300,172-0,0780,601-0,2270,176 Potasyum (mg) -0,2460,095-0,2000,236-0,2650,072-0,4660,004 Kalsiyum (mg) -0,2190,140-0,1990,238-0,1610,279-0,1090,520 Magnezyum (mg) -0,3640,012-0,2550,128-0,2020,173-0,4350,007 Fosfor (mg) -0,2970,043-0,2160,199-0,1540,300-0,4860,002 Demir (mg) -0,2400,103-0,1390,412-0,1840,216-0,2840,089 Çinko (mg)-0,0670,652-0,1640,331-0,0040,981-0,3930,016 *Spearman’s rho test, p<0,05

Sporcuların günlük enerji, makro ve mikro besin ögeleri alım miktarları ile seçilmiş bazı performans testlerinin (el kavrama kuvveti, dikey sıçrama, elastik kuvvet) sezon başı/sonu değişimlerine ait ilişki Tablo 4.36’da verilmiştir.

Sezon başında “sağ el kavrama kuvveti” ile diyetle alınan protein (E %) 0,291, p=0,047), protein (g/kg) 0,292, p=0,047), hayvansal protein (E %) (r=-0,332, p=0,023) arasında negatif yönlü ilişki; bitkisel protein (r=0,294, p=0,045), suda çözünmeyen posa (r=0,290, p=0,048), karoten (r=0,393, p=0,006), B6 vitamini (r=0,294, p=0,045), folat (r=0,414, p=0,004), B12 vitamini (r=0,414, p=0,004), C vitamini (r=0,297, p=0,043), sodyum (r=0,385, p=0,008), potasyum (r=0,345, p=0,018), demir (r=0,337, p=0,02), çinko (r=0,399, p=0,005) miktarları arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlı bulunmuştur. Sezon sonunda ise, “sağ el kavrama kuvveti” ile diyetle alınan toplam yağ (g) (r=0,354, p=0,032), TDYA (r=0,333, p=0,044), kolesterol (r=0,331, p=0,046), A vitamini (r=0,341, p=0,039), niasin (r=0,491, p=0,002), B6 vitamini (r=0,336, p=0,042), fosfor (r=0,370, p=0,024) miktarı arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlıdır. Diğer diyetsel besin ögelerinin alım miktarları ile sağ el kavrama kuvveti arasında istatistiksel anlamlı bir ilişki yoktur (p>0,05).

Sezon başında “sol el kavrama kuvveti” ile diyetle alınan protein (E%) (r=-0,362, p=0,012) ve hayvansal protein (E%) (r=-0,315, p=0,031) arasında negatif yönlü ilişki bulunurken; B12 vitamini (r=0,303, p=0,038), sodyum (r=0,310, p=0,034), potasyum (r=0,301, p=0,040), çinko (r=0,320, p=0,029) alım miktarları arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlıdır. Sezon sonu döneminde ise “sol el kavrama kuvveti” ile diyetle alınan toplam yağ (g) (r=0,339, p=0,040), B1 vitamini (r=0,380, p=0,020), niasin (r=0,430, p=0,008), B6 vitamini (r=0,337, p=0,041), potasyum (r=0,370, p=0,024), demir (r=0,375, p=0,022) arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlıdır. Diğer diyetsel besin ögelerinin alım miktarları ile sol el kavrama kuvveti arasında istatistiksel anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır (p>0,05).

Sezon başında “kavrama kuvveti (toplam)” ile diyetle alınan folat (r=0,304, p=0,038), B12 vitamini (r=0,343, p=0,018), demir (r=0,314, p=0,032) miktarı arasında pozitif yönlü ilişki olup istatistiksel anlamlıdır. Sezon sonu dönemde ise kavrama kuvveti (toplam) ile diyetle alınan günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları arasındaki ilişki hiçbir parametre için istatistiksel anlamlı değildir (p>0,05).

Sezon başında “squat sıçrama yüksekliği” ile diyetle alınan günlük makro ve mikro besin ögeleri alım miktarları arasındaki ilişki istatistiksel anlamlı bulunmazken (p>0,05); sezon sonunda squat sıçrama ile yalnızca retinol alım miktarı (r=0,341, p=0,039) arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlı bulunmuştur.

Sezon başında “aktif sıçrama yüksekliği” ile diyetle alınan ÇDYA (r=0,316, p=0,030), n-6 yağ asidi (r=0,314, p=0,032), E vitamini (r=0,331, p=0,023), B6 vitamini (r=0,296, p=0,043) miktarları arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır. Sezon sonu dönemde, aktif sıçrama ile hiçbir makro ve mikro besin ögesi alım miktarı arasında istatistiksel anlamlı ilişki bulunamamıştır (p>0,05).

Sezon başında “eller serbest sıçrama yüksekliği” ile diyetle alınan günlük toplam enerji (r=0,407, p=0,004), TDYA (r=0,410, p=0,004), ÇDYA (r=0,450, p=0,001), n-6 yağ asidi (r=0,458, p=0,001), karbonhidrat (g) (r=0,342, p=0,019), E vitamini (r=0,515, p≤0,001), B6 vitamini (r=0,389, p=0,007) miktarları arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlı ilişki bulunmaktadır. Sezon sonunda ise Eller serbest sıçrama yüksekliği ile diyetsel hiçbir besin ögesi alım miktarı arasında istatistiksel anlamlı ilişki bulunamamıştır (p>0,05).

Sezon başında hesaplanan “elastik kuvvet” değişkeni ile günlük diyetle alınan hayvansal protein (g) miktarı (r=0,308, p=0,035) arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel olarak anlamlıyken; sezon sonunda elastik kuvvet ile günlük diyetle alınan makro ve mikro besin ögesi alım miktarları arasındaki ilişki hiçbir parametre için istatistiksel anlamlı değildir (p>0,05).

Tablo 4.36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile seçilmiş bazı performans parametreleri arasındaki ilişki Sezon başı (n=37)Sezon sonu (n=37) Performans parametreleriPerformans parametreleri Makro besin ögeleri

Kavrama kuvveti Squat sıçrama Aktif sıçrama Eller serbest sıçrama Elastik kuvvetKavrama kuvveti Squat sıçrama Aktif sıçrama Eller serbest sıçrama Elastik kuv r pr pr pr pr pr pr pr pr pr Enerji (kkal) 0,0970,5150,2510,0890,2570,0810,4070,004-0,0630,6760,1900,259-0,2840,088-0,0730,6660,0440,7940,0380,8 Protein (g) -0,0900,5490,1610,2800,0340,8210,0280,852-0,2560,0820,1260,457-0,1790,290-0,0380,8250,0090,959-0,1300,4 Protein (E %)-0,1680,260-0,0410,785-0,1810,224-0,3230,127-0,2110,1540,1270,4540,2710,1050,1560,356-0,0160,923-0,1690,3 Protein (g/kg) -0,0580,6990,2500,0900,1290,3880,1220,413-0,2450,0970,2910,0810,0230,8930,0770,6510,0920,588-0,2060,2 Hayvansal protein (g) -0,1140,4470,1760,2350,0180,904-0,0140,9270,3080,0350,1460,3880,0660,7000,0430,801-0,0320,849-0,3060,0 Hayvansal protein (E %)

-0,1820,2200,0070,964-0,1220,413-0,2670,070-0,2040,1690,0830,6270,2960,0750,1610,342-0,0080,963-0,2590,1 Bitkisel protein (g) 0,1200,4210,0320,8290,0960,5230,1810,2230,0940,5320,1130,507-0,530,101-0,270,1060,0410,8110,2290,1 Bitkisel protein (E %)

0,0260,864-0,2280,123-0,1540,302-0,1610,2790,1720,246-0,1080,525-0,420,008-0,330,143-0,0700,6800,2520,1 Yağ (g)0,0630,6720,2440,0980,2980,1420,4370,1020,0380,8010,2060,222-0,1850,272-0,0150,9300,0730,6680,0100,9 Yağ (%)0,0320,8330,0250,8690,1210,4180,2490,0920,1940,1910,0600,7220,0060,9700,0510,7650,0880,603-0,0790,6 Doymuş yağ (g) -0,0350,815-0,1920,195-0,0470,754-0,1680,2600,2480,0930,1800,2870,1420,403-0,1010,552-0,0710,677-0,2560,1 TDYA (g) 0,0850,5700,1820,2200,2360,1110,4100,0040,0630,6740,1790,288-0,1590,3480,1280,4510,1490,3800,1540,3 ÇDYA (g)0,0340,8200,2370,1080,3160,0300,4500,0010,0600,6900,0090,958-0,2660,111-0,3080,063-0,1030,545-0,1890,2 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile seçilmiş bazı performans parametreleri arasındaki ilişki(devam) Sezon başı (n=37)Sezon sonu (n=37) Performans parametreleriPerformans parametreleri Kavrama kuvveti Squat sıçrama Aktif sıçrama Eller serbest sıçrama Elastik kuvvetKavrama kuvveti Squat sıçrama Aktif sıçrama Eller serbest sıçrama Elastik kuvvet Besin Ögeleri r pr pr pr pr pr pr pr pr pr p n-3 (g) 0,1020,4940,1250,4010,1900,2020,1950,1880,1430,338-0,0130,939-0,3760,122-0,1900,2600,0350,8370,0310,855 n-6 (g) 0,0560,7090,2370,1080,3140,0320,4580,0010,0540,7210,0020,989-0,2500,135-0,2980,073-0,0990,560-0,1760,298 n-6/n-3-0,150,4430,0500,7390,0380,8020,1700,252-0,1250,404-0,0320,8490,1270,453-0,1100,518-0,0810,632-0,2690,107 Kolesterol (mg) 0,1710,2500,0980,5130,0090,9540,0460,757-0,1400,347-0,0120,945-0,1120,5080,2270,1770,1190,4830,2580,123 CHO (g) 0,1370,3570,1550,2990,1780,2320,3420,019-0,0100,9460,0480,778-0,3290,047-0,1530,3650,0340,8400,0560,740 CHO (E %)0,0740,619-0,0480,747-0,0520,730-0,0490,744-0,0510,736-0,1110,515-0,1490,379-0,1530,365-0,0350,8380,1710,311 Posa (g) 0,1800,227-0,0120,9380,0630,6730,0780,6030,1360,3630,0110,950-0,1730,306-0,1460,390-0,0830,6270,1230,468 Suda çözünmeyen posa (g)

0,1780,2330,0400,7900,0960,5200,1550,2980,0990,5090,0550,745-0,2530,130-0,1740,303-0,0220,8990,1710,312 Suda çözünen posa (g)

0,2030,1710,0300,8410,0630,6720,0890,5500,0520,728-0,0680,689-0,1540,362-0,1100,515-0,1300,4420,1430,399 A vitamini (μg) 0,2070,162-0,1250,404-0,0960,520-0,1130,4480,0880,5580,1700,315-0,2450,144-0,2840,088-0,3670,126-0,1120,509 Retinol (μg) -0,250,129-0,1740,241-0,1310,379-0,1690,2560,0280,8540,1580,3500,3410,0390,0500,768-0,1560,357-0,1790,288 Karoten (μg) 0,1990,1800,0560,7070,1380,3540,0360,8100,1270,3970,0880,603-0,4090,112-0,3300,146-0,3340,0430,0980,565 E vitamini (mg) 0,0420,7800,2500,0900,3310,0230,515<0,0010,0930,5330,0470,782-0,2110,210-0,2470,140-0,1560,358-0,1650,329 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile seçilmiş bazı performans parametreleri arasındaki ilişki (devam) Sezon başı (n=37)Sezon sonu (n=37) Performans parametreleriPerformans parametreleri Kavrama kuvveti Squat sıçrama Aktif sıçrama Eller serbest sıçrama Elastik kuvvetKavrama kuvveti Squat sıçramaAktif sıçrama Eller serbest sıçrama Elastik kuv Mikro besin ögeleri r pr pr pr pr pr pr pr pr pr B1 vitamini (mg) 0,1430,3370,0920,5390,1580,2870,1980,1820,1020,4950,1040,539-0,5010,102-0,2210,1880,0530,7550,2850,0 B2 vitamini (mg) 0,1890,2020,0840,5750,0780,6030,1240,4060,0310,8360,1860,270-0,3530,132-0,0750,6580,0730,6670,1920,2 Niasin (mg) 0,2190,138-0,0390,796-0,0140,9230,0560,709-0,0020,9910,2810,092-0,3040,068-0,0200,908-0,0290,8630,2540,1 B6 vitamini (mg) 0,2780,0580,2030,1700,2960,0430,3890,0070,1450,3310,0640,707-0,5390,101-0,2070,219-0,0010,9950,2750,1 Folat (μg) 0,3040,0380,0660,6600,1610,2790,1860,2110,1530,304-0,0500,767-0,3860,118-0,1560,357-0,0210,9020,2370,1 B12 vitamini (μg) 0,3430,0180,1370,3590,0060,9680,1210,418-0,1080,4690,0810,632-0,1000,5550,0690,6870,0430,8000,0960,5 C vitamini (mg) -0,0360,8110,0500,7380,2080,1600,1450,3300,2690,068-0,0210,903-0,2880,084-0,2110,209-0,1370,4180,1670,3 Sodyum (mg) 0,2040,1700,0480,7490,0740,6200,0970,5150,0100,9450,1230,470-0,1590,3470,0050,9790,1780,2920,0440,7 Potasyum (mg) 0,2790,0580,0840,5760,1930,1930,2850,0520,1520,3070,1010,553-0,3850,118-0,1390,4130,0450,7900,2160,1 Kalsiyum (mg) -0,1760,2380,1930,1940,1470,3240,1410,346-0,1050,4810,1260,459-0,1030,544-0,0800,6360,0100,954-0,1130,5 Magnezyum (mg) 0,1840,2170,0250,8690,0820,5850,2010,1750,0410,7860,0760,657-0,4750,103-0,1690,3170,1300,4430,2640,1 Fosfor (mg) 0,1640,2710,1520,3070,1610,2790,2620,075-0,0390,7960,1490,380-0,3370,141-0,0040,9810,1810,2830,2590,1 Demir (mg) 0,3140,0320,0230,8790,0490,7450,0990,5090,0490,7450,0580,732-0,4160,110-0,1330,4330,0100,9530,1920,2 Çinko (mg) 0,2830,0530,1300,3840,0510,7360,2420,101-0,0720,6310,1420,402-0,2730,1020,0650,7000,1940,2490,2610,1 *Spearman’s rho test, p<0,05

Sporcuların günlük toplam enerji, makro ve mikro besin ögeleri alım miktarları ile seçilmiş bazı performans testlerinin (koşu testleri: 0-10m, 0-20m, V0-10m, V10-20m, V0-20m) sezon başı/sonu değişimlerine ait ilişki Tablo 4.36’da verilmiştir.

Sezon başında “0-10m koşu süresi” ile diyetle alınan protein (g/kg) (r=-0,296, p=0,043), ÇDYA (r=-0,307, p=0,036), n-6 yağ asidi (r=-0,300, p=0,040), E vitamini (r=-0,309, p=0,035) miktarı arasında negatif yönlü istatistiksel bir ilişki bulunmuştur.

Sezon sonunda ise 0-10m koşu süresi ile diyetle günlük alınan hiçbir makro ve mikro besin ögesi arasında istatistiksel anlamlı bir ilişki yoktur (p>0,05).

Sezon başında “10-20m koşu süresi” ile günlük diyetle alınan protein (g/kg) (r=-0,293, p=0,045) ve E vitamini (r=-0,311, p=0,034) miktarı arasında negatif yönlü ilişki istatistiksel anlamlı bulunmuştur. Sezon sonu dönemde ise 10-20m koşu süresi ile günlük diyetle alınan bitkisel protein (E%) (r=0,334, p=0,043), ÇDYA (r=0,380, p=0,020), n-6 yağ asidi (r=0,358, p=0,030) miktarı arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlıdır.

Sezon başında “0-20m koşu süresi” ve “V0-10m” değişkenleri ile günlük diyetle alınan makro ve mikro besin ögeleri alım miktarları arasındaki ilişki istatistiksel anlamlı değildir (p>0,05). Yine sezon sonunda, benzer şekilde 0-20m koşu süresi ve V0-10m ile günlük diyetle alınan makro ve mikro besin ögeleri alım miktarları arasında istatistiksel anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (p>0,05).

Sezon başında “V10-20m” değişkeni ile günlük alınan E vitamini miktarı (r=0,303, p=0,038) arasında pozitif yönlü istatistiksel ilişki anlamlıdır. Sezon sonunda ise, V10-20m ile diyetle alınan protein (E%) (r=0,327, p=0,048), hayvansal protein (E%) (r=0,331, p=0,045) miktarı arasında pozitif yönlü; suda çözünen posa (r=-0,379, p=0,021), C vitamini (r=-0,353, p=0,032) arasında negatif yönlü ilişki istatistiksel anlamlı bulunmuştur.

Sezon başında “V0-20m” değişkeni ile günlük alınan protein (g/kg) (r=0,314, p=0,031), ÇDYA (r=0,383, p=0,008), n-6 yağ asidi (r=0,387, p=0,007), E vitamini (r=0,396, p=0,006) miktarı arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlıdır

.

Sezon sonunda ise V10-20m ile günlük diyetle alınan makro ve mikro besin ögesi alım miktarları arasındaki ilişki istatistiksel anlamlı bulunmamıştır (p>0,05).

Tablo 4. 36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile bazı seçilmiş performans parametreleri arasındaki ilişki (devam) Sezon başı (n=37) Sezon sonu (n=37) Bazı performans parametreleri Bazı performans parametreleri Makro besin ögeleri

Koşu 0-10mKoşu 10-20mKoşu 0-20mKoşu 0-10mKoşu 10-20mKoşu 0-20m r pr pr pr pr pr p Enerji (kkal/gün)-0,1490,316-0,1400,348-0,1600,2820,1220,4710,0740,6640,1560,355 Protein (g) -0,0920,537-0,1180,428-0,0400,788-0,0600,725-0,0390,8190,0720,672 Protein (E %)0,0470,755-0,0170,9080,1130,448-0,2110,211-0,2930,079-0,2600,121 Protein (g/kg) -0,2960,043-0,2930,045-0,2610,076-0,2490,137-0,2350,161-0,1930,252 Hayvansal protein (g) -0,0960,522-0,1570,292-0,0510,731-0,1540,363-0,1520,368-0,1010,553 Hayvansal protein (E %)0,0320,830-0,0280,8500,1060,480-0,2430,147-0,3060,066-0,2850,087 Bitkisel protein (g) -0,0860,5660,0250,866-0,0690,6440,2000,2360,2510,1330,2580,123 Bitkisel protein (E %)0,1080,4690,1890,2020,1220,4140,1550,3580,3340,0430,2720,103 Yağ (g)-0,1340,367-0,1790,229-0,1540,3020,2210,1880,0530,7550,0810,633 Yağ (%)0,0350,817-0,0090,9500,0300,8420,2680,1090,0290,866-0,0910,594 Doymuş yağ (g)0,0200,893-0,0190,9010,0610,686-0,0370,8270,0810,6330,0730,668 TDYA (g) -0,0350,818-0,1060,477-0,0970,5150,2000,2350,0010,9950,0420,804 ÇDYA (g)-0,3070,036-0,2830,054-0,2750,0610,3180,0550,3800,0200,3190,054 n-3 (g) -0,1700,252-0,0380,802-0,0980,5120,0980,5650,3040,0680,0590,728 n-6 (g) -0,3000,040-0,2610,077-0,2650,0720,3230,0510,3580,0300,3080,063 n-6/n-3-0,0970,518-0,2140,149-0,1600,2840,1370,420-0,0030,9880,1820,282 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4. 36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile bazı seçilmiş performans parametreleri arasındaki ilişki (devam) Sezon başı (n=37) Sezon sonu (n=37) Bazı performans parametreleri Bazı performans parametreleri Makro besin ögeleri V0-10mV10-20V0-20 V0-10mV10-20V0-20 r pr pr pr pr pr p Enerji (kkal/gün)0,1100,4630,0790,5960,2170,143-0,0580,732-0,1710,313-0,1190,482 Protein (g) -0,0430,775-0,0620,6810,0970,518-0,0010,9940,0630,712-0,0070,968 Protein (E %)-0,1480,320-0,0850,571-0,1020,4930,0690,6860,3270,0480,0870,610 Protein (g/kg) 0,1410,3430,1040,4870,3140,0310,0920,5880,2450,1440,0730,669 Hayvansal protein (g) -0,0350,817-0,0270,8550,0920,5370,0400,8130,2550,1280,0800,636 Hayvansal protein (E %)-0,1280,390-0,0900,547-0,1020,4940,0640,7070,3310,0450,1180,488 Bitkisel protein (g) 0,0220,885-0,0630,6720,1630,2750,0180,915-0,3000,071-0,2090,215 Bitkisel protein (E %)-0,1570,290-0,1030,490-0,0460,760-0,0090,958-0,2530,131-0,2110,210 Yağ (g)0,1870,2080,1700,2520,1770,234-0,0880,605-0,1590,347-0,0830,623 Yağ (%)0,0970,5150,1590,284-0,0640,668-0,0990,559-0,1570,354-0,0610,720 Doymuş yağ (g)-0,0610,682-0,0470,7550,0330,826-0,1890,2640,1090,5210,0380,821 TDYA (g) 0,1180,4290,1730,2440,0780,604-0,1040,540-0,1210,4750,0670,695 ÇDYA (g)0,2850,0520,2240,1300,3830,008-0,1060,531-0,2870,085-0,3150,057 n-3 (g) 0,1420,343-0,0130,9290,2150,146-0,0680,687-0,1290,445-0,0740,665 n-6 (g) 0,2590,0790,2100,1560,3870,007-0,1210,474-0,2720,104-0,2970,074 n-6/n-30,1090,4640,2700,0660,1300,3850,0650,701-0,1780,292-0,2440,146 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile bazı seçilmiş performans parametreleri arasındaki ilişk (devam) Sezon başı (n=37)Sezon sonu (n=37) Bazı performans parametreleri Bazı performans parametreleri Koşu 0-10mKoşu 10-20mKoşu 0-20mKoşu 0-10mKoşu 10-20mKoşu 0-20m Makro besin ögeleri r pr pr pr pr pr p Kolesterol (mg) -0,0470,7550,0350,8130,0750,618-0,0520,761-0,0660,6990,1160,495 CHO (g) -0,1640,271-0,0880,555-0,1980,1810,0110,9470,0610,7220,1620,338 CHO (E%)-0,0710,636-0,0380,802-0,1500,313-0,2140,2030,1340,4290,1960,245 Posa (g) -0,1050,4810,1280,392-0,0310,8360,1450,3910,2260,1780,3850,119 Suda çözünmeyen posa (g) -0,1530,3050,0510,731-0,0710,6350,1230,4670,1810,2850,3670,125 Suda çözünen posa (g) -0,1130,4480,1410,344-0,0030,9840,1700,3130,2030,2280,3620,128 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile bazı seçilmiş performans parametreleri arasındaki ilişki (devam) Sezon başı (n=37)Sezon sonu (n=37) Bazı performans parametreleri Bazı performans parametreleri V0-10mV10-20V0-20V0-10mV10-20V0-20 Makro besin ögeleri r pr pr pr pr pr p Kolesterol (mg) 0,0650,665-0,1170,433-0,0580,697-0,0410,808-0,0240,8860,0980,563 CHO (g) 0,1230,4090,0530,7240,2530,0860,0550,745-0,1580,351-0,1710,311 CHO (E%)0,0760,6130,0180,9050,1480,3200,0430,800-0,0470,782-0,0410,811 Posa (g) 0,0410,786-0,1670,2620,1220,412-0,1350,427-0,2690,108-0,0830,623 Suda çözünmeyen posa (g) 0,0890,551-0,0830,5780,1930,193-0,0480,776-0,3010,070-0,1060,534 Suda çözünen posa (g) 0,0370,805-0,1520,3090,1320,378-0,0980,563-0,3790,021-0,2000,235 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile bazı seçilmiş performans parametreleri arasındaki ilişki (devam Sezon başı (n=37) Sezon sonu (n=37) Mikro besin ögeleri

Bazı performans parametreleri Bazı performans parametreleri Koşu 0-10mKoşu 10-20mKoşu 0-20mKoşu 0-10mKoşu 10-20mKoşu 0-20m r pr pr pr pr pr p A vitamini (μg)0,0810,587-0,0190,897-0,0070,962-0,0840,622-0,0940,5810,1300,444 Retinol (μg) 0,1800,2260,1360,3610,2370,108-0,1650,330-0,1420,4010,0690,686 Karoten (μg) 0,0600,6880,0560,7090,0100,947-0,0890,5990,0840,6200,0740,664 E vitamini (mg) -0,3090,035-0,3110,034-0,2660,0710,2810,0920,2040,2260,3020,070 B1 vitamini (mg) -0,1530,305-0,1650,267-0,1260,4000,0950,5760,1060,5310,2790,094 B2 vitamini (mg) -0,0360,811-0,1450,332-0,0850,569-0,1630,336-0,1790,2890,0400,815 Niasin (mg) -0,1230,411-0,1490,316-0,1560,2950,2090,2150,1320,4360,3590,129 B6 vitamini (mg) -0,2180,141-0,1910,198-0,2550,0830,1070,5280,0840,6230,3000,071 Folat (μg)-0,0460,7610,0240,873-0,0010,9940,0560,7430,0580,7350,1910,258 B12 vitamini (μg)-0,0140,926-0,0330,826-0,0530,722-0,2050,224-0,3120,060-0,0720,673 C vitamini (mg) 0,0980,511-0,0640,6670,0540,7200,0890,6010,2520,1330,2530,132 Sodyum (mg) -0,0100,946-0,0780,603-0,0160,9150,0230,8900,0070,969-0,1450,392 Potasyum (mg) -0,1560,296-0,1110,460-0,1740,2410,0860,6120,0390,8200,2810,092 Kalsiyum (mg) -0,0950,527-0,1410,344-0,1140,444-0,2120,208-0,1500,374-0,0880,604 Magnezyum (mg) -0,1820,221-0,0650,663-0,1610,2800,0250,8850,1230,4680,2870,085 Fosfor (mg) -0,0690,644-0,1280,390-0,1240,405-0,0260,8780,0140,9360,2070,220 Demir (mg) -0,0370,8030,0280,853-0,0320,8300,0140,9320,0360,8310,1640,333 Çinko (mg)0,0110,942-0,0080,959-0,0650,667-0,0200,905-0,0540,750-0,0360,834 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile bazı seçilmiş performans parametreleri arasındaki ilişki (devam) Sezon başı (n=37) Sezon sonu (n=37) Bazı performans parametreleri Bazı performans parametreleri Mikro besin ögeleri V0-10mV10-20V0-20V0-10mV10-20V0-20 r pr pr pr pr pr A vitamini (μg)-0,1100,4640,1020,497-0,0550,711-0,0260,8780,0420,806-0,2480,13 Retinol (μg) -0,1190,424-0,1650,267-0,1750,238-0,0490,7750,0550,748-0,1570,35 Karoten (μg) -0,1410,343-0,0660,659-0,0080,9590,0720,671-0,1330,433-0,2100,21 E vitamini (mg) 0,2780,0590,3030,0380,3960,006-0,0600,724-0,2280,174-0,2680,10 B1 vitamini (mg) 0,1600,2810,1220,4130,1590,2850,0170,920-0,2100,213-0,0540,75 B2 vitamini (mg) 0,0540,7180,1140,4440,0650,6630,0370,8270,0370,8260,0010,99 Niasin (mg) 0,1030,4890,1000,5020,1900,201-0,0570,738-0,0320,8500,1060,53 B6 vitamini (mg) 0,2520,0870,1600,2840,2520,087-0,0610,719-0,2000,235-0,1450,39 Folat (μg)-0,0400,7900,0150,9180,0790,597-0,1030,546-0,2610,119-0,2240,18 B12 vitamini (μg)0,1040,4870,0750,6180,0490,746-0,0050,9780,2640,1140,1510,37 C vitamini (mg) -0,1590,2860,1170,4340,0010,995-0,1250,461-0,3530,032-0,1810,28 Sodyum (mg) 0,0480,751-0,0330,8280,0610,6840,1430,398-0,3130,059-0,2490,13 Potasyum (mg) 0,1250,4030,0870,5620,2510,0890,0520,758-0,1110,5140,0710,67 Kalsiyum (mg) 0,0450,762-0,0380,7980,0810,5870,0580,7310,1280,450-0,0220,89 Magnezyum (mg) 0,1380,3550,0260,8610,2630,0740,0930,585-0,0860,6110,1670,32 Fosfor (mg) 0,1140,4440,0920,5360,1200,4210,0750,657-0,1100,5160,0770,65 Demir (mg) 0,0150,9190,0050,9760,1020,4970,1690,317-0,1410,4040,0050,97 Çinko (mg)0,0750,6180,0920,5380,0500,7390,0860,6120,0060,9710,1650,32 *Spearman’s rho test, p<0,05

Sporcuların günlük toplam enerji, makro ve mikro besin ögeleri alım miktarları ile seçilmiş bazı performans testlerinin (maksimal anaerobik güç/kapasite, maksimal anaerobik güç/VA, maksimal anaerobik kapasite/VA ile yorgunluk indeksi) sezon başı/sonu değişimlerine ait ilişki Tablo 4.36’da verilmiştir.

Sezon başında maksimal anaerobik güç ile günlük diyetle alınan protein (g/kg) (r=0,374, p=0,010) ve kolesterol (r=0,390, p=0,007) miktarı ile pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlıdır. Sezon sonunda ise maksimal anaerobik güç ile günlük diyetle alınan B2 vitamini (r=0,384, p=0,019), folat (r=0,356, p=0,031), B12 vitamini (r=0,354, p=0,031) miktarı arasında pozitif yönlü istatistiksel anlamlı ilişki bulunmuştur. Diyetle alınan diğer besin ögelerinin miktarı ile maksimal anaerobik güç arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0,05).

Sezon başı ve sezon sonu ölçümlerdeki maksimal anaerobik Güç/VA değişkeni ile günlük diyetle alınan makro ve mikro besin ögesi miktarları arasındaki ilişki istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0,05).

Sezon başında maksimal anaerobik kapasite ile günlük diyetle alınan karbonhidrat (g) (r=0,309, p=0,035) arasında ise pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlıdır. Sezon sonunda ise maksimal anaerobik kapasite ile diyetle alınan ÇDYA (r=0,334, p=0,043), posa (g) (r=0,377, p=0,022), suda çözünmeyen posa (g) (r=0,357, p=0,03), A vitamini (r=0,330, p=0,046), E vitamini (r=0,336, p=0,042), B1 vitamini (r=0,368, p=0,025), B6 vitamini (r=0,328, p=0,048), folat (r=0,396, p=0,015), C vitamini (r=0,447, p=0,006), potasyum (r=0,371, p=0,024) miktarları arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlı bulunmuştur.

Sezon başında maksimal anaerobik kapasite/VA değişkeni ile günlük diyetle alınan retinol miktarı (r=-0,314, p=0,032) arasında negatif yönlü ilişki istatistiksel anlamlıdır. Sezon sonunda ise maksimal anaerobik kapasite/VA ile günlük alınan karoten miktarı (r=-0,382, p=0,020) arasında negatif yönlü istatistiksel bir ilişki bulunmuştur.

Sezon başında hesaplanan yorgunluk indeksi değeri ile günlük diyetle alınan n-6/n-3 oranı arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlıyken (r=0,291, p=0,047);

sezon sonunda aynı değişkenin günlük alınan makro ve mikro besin ögesi miktarları arasında istatistiksel anlamlı bir ilişki yoktur (p>0,05).

Tablo 4.36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile bazı seçilmiş performans parametreleri arasındaki ilişki (devam) Sezon başı (n=37)Sezon sonu (n=37) Bazı performans parametreleri Bazı performans parametreleri Makro besin ögeleri

Maks Anaerobik Güç Maks Anaerobik Güç/VAMaks Anaerobik KapasiteMaks Anaerobik Güç Maks Anaerobik Güç/VAMaks Anaerobik Kapasite r pr pr pr pr pr p Enerji (kkal)0,1390,3500,1500,3130,2380,1070,1790,288-0,1930,2530,2010,233 Protein (g) -0,1770,233-0,1010,499-0,0550,7140,0730,670-0,1850,2730,0270,876 Protein (E %) -0,2300,119-0,1880,207-0,2030,172-0,1470,3860,0330,847-0,1650,328 Protein (g/kg) 0,3740,010-0,0350,813-0,3540,115-0,1880,266-0,0620,718-0,2890,082 Hayvansal protein (g) -0,2080,160-0,0930,536-0,1160,438-0,0800,638-0,1530,365-0,0900,598 Hayvansal protein (E %) -0,2650,071-0,1850,213-0,2330,115-0,1990,239-0,0130,939-0,1690,317 Bitkisel protein (g) 0,1360,3620,0660,6600,1840,2160,2620,117-0,1650,3300,2170,196 Bitkisel protein (E %) 0,1230,410-0,0630,6730,1010,5000,1890,2630,0590,7270,0980,565 Yağ (g) 0,0040,9790,1060,4780,0720,6290,1310,440-0,1610,3420,2250,182 Yağ (%) -0,0550,7130,0200,893-0,0420,7810,0260,877-0,0890,6000,1520,369 Doymuş yağ (g) 0,0440,7710,1040,485-0,0180,905-0,3120,0610,0350,836-0,0110,950 TDYA (g) 0,0970,5180,0880,5580,1890,2030,0640,709-0,2270,1760,0920,586 ÇDYA (g) -0,0300,8410,1330,375-0,0030,9860,1130,506-0,0440,7970,3340,043 n-3 (g) 0,0410,7830,2860,051-0,1140,4440,0140,933-0,3030,0690,0670,693 n-6 (g) -0,0220,8850,1170,4330,0200,8930,1400,409-0,0360,8310,3210,053 n-6/n-30,0060,966-0,1070,4760,1520,3080,0500,7670,2460,1420,2000,236 Kolesterol (mg) 0,3900,007-0,2350,112-0,3500,1160,2070,218-0,2550,1280,2740,100 CHO (g) 0,2530,0870,2320,1170,3090,0350,2220,187-0,0660,6970,1530,367 CHO (E%) 0,2600,0780,1710,2500,2160,1450,0580,7330,1560,356-0,0550,748 Posa (g) -0,0130,931-0,0160,9170,0610,6830,1540,3620,0010,9930,3770,022 Suda çözünmeyen posa (g) 0,0730,6250,0370,8060,1430,3360,2530,132-0,0200,9060,3570,030 Suda çözünen posa (g) 0,0250,869-0,0180,9050,1070,4730,1430,398-0,1010,5510,2980,074 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile bazı seçilmiş performans parametreleri arasındaki ilişki (devam) Sezon başı (n=37)Sezon sonu (n=37) Bazı performans parametreleri Bazı performans parametreleri Makro besin ögeleri Maks Anaerobik Kapasite/VAYorgunluk İndeksi Maks Anaerobik Kapasite/VAYorgunluk İndeksi r pr pr pr p Enerji (kkal)0,1900,201-0,0790,5990,0230,892-0,2610,119 Protein (g) 0,0290,8490,0560,709-0,0990,558-0,3180,055 Protein (E %)-0,0860,5630,1630,275-0,1140,5030,0210,901 Protein (g/kg) 0,1190,4270,0970,515-0,0330,846-0,2930,079 Hayvansal protein (g) 0,0400,7900,0380,800-0,1850,272-0,2470,140 Hayvansal protein (E %)-0,0890,5530,1310,380-0,1440,394-0,0070,969 Bitkisel protein (g) 0,0440,7690,0750,6170,0600,726-0,2600,120 Bitkisel protein (E %)-0,1560,2940,1630,274-0,0350,8380,0060,970 Yağ (g)0,1200,422-0,1160,4370,1240,464-0,2170,196 Yağ (%)-0,0060,970-0,1430,3390,1860,270-0,0900,595 Doymuş yağ (g)-0,1040,4850,0910,543-0,0270,875-0,0900,595 TDYA (g) 0,1000,502-0,1610,2800,0350,838-0,1960,245 ÇDYA (g)0,1040,488-0,0670,6560,1770,295-0,0260,879 n-3 (g) 0,0870,5620,2300,119-0,0120,943-0,1680,321 n-6 (g) 0,1040,486-0,0850,5680,1840,276-0,0250,885 n-6/n-30,0560,7110,2910,0470,2160,2000,0780,647 Kolesterol (mg) -0,1130,450-0,0760,610-0,1340,428-0,1090,520 CHO (g) 0,2770,060-0,0300,8430,0180,915-0,2100,213 CHO (E%)0,1210,419-0,0330,824-0,0940,5810,1140,503 Posa (g) 0,0690,6440,0690,6430,0810,635-0,0580,733 Suda çözünmeyen posa (g) 0,0970,5150,0570,7030,0200,905-0,1020,549 Suda çözünen posa (g) 0,0740,6220,0690,6470,0460,787-0,0180,915 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile bazı seçilmiş performans parametreleri arasındaki ilişki (devam) Sezon başı (n=37)Sezon sonu (n=37) Bazı performans parametreleri Bazı performans parametreleri Mikro besin ögeleri

Maks Anaerobik GüçMaks Anaerobik Güç/VAMaks Anaerobik KapasiteMaks Anaerobik GüçMaks Anaerobik Güç/VAMaks Anaerobik Kapasite r pr pr pr pr pr p A vitamini (μg) -0,0230,877-0,0570,702-0,0930,5320,1250,4600,0920,5880,3300,046 Retinol (μg) -0,0320,829-0,0160,916-0,0810,589-0,0960,5720,1850,273-0,1150,500 Karoten (μg) 0,0470,755-0,1090,4640,0070,964-0,0660,696-0,1570,3530,0660,696 E vitamini (mg) 0,0600,6890,1310,3790,0990,5100,1550,3600,0390,8170,3360,042 B1 vitamini (mg) 0,0200,8940,0310,8380,0670,6550,2770,097-0,1830,2790,3680,025 B2 vitamini (mg) -0,0810,586-0,0290,846-0,0510,7330,3840,0190,0860,6140,2880,084 Niasin (mg) -0,2510,089-0,1740,243-0,1410,3430,1300,442-0,3130,0590,1850,274 B6 vitamini (mg) -0,0040,9760,1460,327-0,0150,9180,2010,232-0,2740,1010,3280,048 Folat (μg)-0,0410,784-0,1080,4710,0150,9220,3560,031-0,0380,8240,3960,015 B12 vitamini (μg) 0,1000,5040,1310,3790,1140,4450,3540,0310,0990,5590,2390,155 C vitamini (mg) 0,1910,1980,0180,9050,1600,2820,3120,0600,1030,5450,4470,006 Sodyum (mg) 0,1600,2840,0440,7680,2320,1160,2730,102-0,0980,5630,1100,517 Potasyum (mg) -0,0660,6580,0100,9460,0080,9580,2970,074-0,1730,3060,3710,024 Kalsiyum (mg) -0,1520,308-0,0080,960-0,0640,6690,2760,0980,1810,284-0,0100,952 Magnezyum (mg) -0,0740,621-0,0070,9630,0720,6320,2560,126-0,1580,3500,1900,259 Fosfor (mg) -0,0710,634-0,0190,8990,0590,6940,2540,130-0,1240,4640,2720,103 Demir (mg) -0,0650,663-0,0020,991-0,0130,9310,3170,056-0,2120,2080,2940,078 Çinko (mg)0,1470,3240,1590,2870,2090,1590,2330,165-0,1580,3510,1320,436 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.36. Sporcuların günlük makro ve mikro besin ögesi alım miktarları ile bazı seçilmiş performans parametreleri arasındaki ilişki (devam) Sezon başı (n=37)Sezon sonu (n=37) Bazı performans parametreleri Bazı performans parametreleri Mikro besin ögeleri Maks Anaerobik Kapasite/VAYorgunluk İndeksi Maks Anaerobik Kapasite/VAYorgunluk İndeksi r pr pr pr p A vitamini (μg) -0,0400,788-0,1640,2710,0820,629-0,1570,354 Retinol (μg) -0,3140,032-0,1510,311-0,0620,7150,1800,287 Karoten (μg) -0,1380,353-0,0250,867-0,3820,020-0,0850,616 E vitamini (mg) 0,1430,338-0,1370,3580,1980,239-0,0300,860 B1 vitamini (mg) 0,0290,8480,0980,514-0,0640,705-0,2990,072 B2 vitamini (mg) 0,0340,823-0,0180,9040,0930,584-0,2350,161 Niasin (mg) -0,0880,555-0,0940,530-0,0070,965-0,1060,532 B6 vitamini (mg) 0,1230,4090,0640,671-0,1330,434-0,2780,096 Folat (μg)-0,0430,776-0,0230,8780,0520,761-0,1610,342 B12 vitamini (μg) 0,1350,3670,0010,9930,0240,890-0,2520,132 C vitamini (mg) -0,0660,6610,0560,706-0,0770,6500,1000,555 Sodyum (mg) 0,0090,951-0,0560,7110,0390,816-0,0640,709 Potasyum (mg) 0,0520,7260,0060,968-0,0310,854-0,3040,067 Kalsiyum (mg) 0,0900,5470,0890,5520,0550,748-0,1440,396 Magnezyum (mg) 0,0670,656-0,1100,464-0,0410,812-0,2950,076 Fosfor (mg) 0,0930,535-0,0710,636-0,0490,773-0,1770,294 Demir (mg) 0,0480,746-0,0280,849-0,0220,899-0,2750,099 Çinko (mg)0,1920,1960,0290,844-0,0820,628-0,2240,183 *Spearman’s rho test, p<0,05

Tablo 4.37. Sporcuların kafein tüketim sıklığından elde edilen kafein tüketim miktarları (mg/gün)

Kafein tüketim miktarları (mg/gün)

Kafein Kaynakları x̄ SD Medyan

Kahve çeşitleri (toplam) 170,2 207,5 80,6

Latte/Cuppucino 18,3 33,6 0,0

Espresso 48,0 153,5 0,0

Sade/Filtre 72,1 108,2 18,2

Soğuk 0,2 1,2 0,0

Instant 17,9 34,2 4,1

Türk 13,7 31,5 0,0

Çay çeşitleri (toplam) 38,5 36,0 21,3

Siyah 32,5 35,3 21,0

Yeşil 1,3 3,5 0,0

Buzlu 4,8 10,8 0,0

Sütlü çikolatalı içecekler (toplam) 15,2 39,3 0,8

Çikolatalı 1,6 2,8 0,4

Kahveli 13,2 38,2 0,0

Kakaolu 0,5 1,3 0,0

Dondurma çeşitleri (toplam) 0,3 0,8 0,0

Kahveli 0,0 0,0 0,0

Çikolatalı 0,3 0,8 0,0

Çikolata çeşitleri (toplam) 14,7 17,9 6,9

Bar/nugat 0,9 1,7 0,2

Kahve likörlü 0,2 0,9 0,0

Bitter 8,1 14,1 0,0

Karamelli 2,0 3,2 0,0

Meyveli/fındıklı 0,3 1,1 0,0

Fındıklı 0,5 1,2 0,2

Sütlü/beyaz 1,9 3,0 0,7

Sütlü fındıklı 0,4 0,6 0,0

Mentollü 0,0 0,2 0,0

Çikolata sosu 0,4 1,2 0,0

Bisküvi ve kekler (toplam) 9,9 11,7 7,9

Çikolatalı bisküvi 3,0 4,5 0,7

Çikolatalı kahveli bisküvi 2,2 5,9 0,0

Çikolatalı kek/kraker 3,7 8,1 1,2

Çikolatalı puding 1,0 1,5 0,3

Diğer içecekler (toplam) 34,0 96,6 13,3

Kolalı içecekler 15,4 30,1 2,0

Enerji içecekleri 18,6 73,4 0,0

Toplam (mg/gün) 282,8 248,4 223,3

Şekil 4.1. Belirlenmiş besin gruplarının günlük kafein alım miktarına katkı oranları.

Kafeinin besin kaynakları ve günlük ortalama alım miktarlarına (mg/gün) ilişkin veriler Tablo 4.37’de; kafein kaynaklarına göre “belirlenmiş besin gruplarının günlük kafein alım miktarına katkı oranları” ise Şekil 4.1.’de verilmiştir. Sporcuların günlük kafein alım miktarı ortalama değeri 282,8±248,4 mg/gün’dür. Kahve çeşitlerinden gelen kafein miktarı, “günlük alınan ortalama kafein miktarına katkı oranı” en yüksek besin grubu olup (%60,2; 170,2±207,5 mg/gün); bunu çay çeşitleri (%13,6; 38,5±36,0 mg/gün), diğer içecekler (%12,0; 34,0±96,6 mg/gün), sütlü-çikolatalı içecekler (%5,4; 15,2±39,3 mg/gün), çikolata çeşitleri (%5,2; 14,7±17,9 mg/gün), bisküvi/kekler (%3,5; 9,9±11,7 mg/gün) takip etmektedir.

Tablo 4.38’de sporcuların günlük aldıkları kafein miktarı ve tüketim sıklıklarına ilişkin bilgiler verilmiştir. Günlük kafein alım miktarına katkısı en yüksek olan “kahve çeşitleri” için, sporcuların % 55,3’ü Latte, %68,1’i Espresso, %44,7’si Sade/filtre kahve, %97,9’u Dondurmalı soğuk kahve, %46,8’i Instant kahve ve

%55,3’ü Türk kahvesini nadiren tüketmekte veya hiç tüketmemektedir.

Çay tüketimleri sorgulandığında, 3 sporcunun (%6,4) günde >6 kez demleme/poşet siyah çay tükettiği dikkat çekerken; sporcuların %23,4’ü günde 2-3 kez, %25,5’i ise günde en az 1 kez demleme/poşet çay tüketmektedir. Yeşil çay, demleme/poşet siyah çay tüketimine kıyasla daha nadir (sporcuların %8,5’u haftada 2

kez; %10,6’sı ayda 1-3 kez) tüketilmektedir. Buzlu çay tüketim sıklığı diğer haşlama/demleme çayların tüketim sıklığına kıyasla daha fazla olup, sporcuların

%17,0 ‘si haftada 2 kez, %10,6’sı haftada 2-4 kez, %8,5’i ise haftada 5-6 kez bu soğuk içecekleri tükettiklerini bildirmişlerdir.

Günlük kafein alımına yüksek katkısı olan bir diğer besin grubu olan

“içecekler”in tüketim sıklığı değerlendirildiğinde ise, kolalı içeceklerin (sporcuların

%17’si haftada 2 kez; %14,9’u haftada 2-4 kez; %12,8’i ayda 1-3 kez; %8,8’i ise günde 2-3 kez) yanı sıra enerji içeceklerinin (sporcuların %17’si haftada 2 kez/ayda 1-3 kez; %6,4’ü haftada 2-4 kez) de sporcular tarafından sıklıkla tercih edildiği görülmüştür. Günlük kafein alım miktarına ortalama 15,2 mg katkısı olan sütlü-çikolatalı içeceklerin tüketim sıklıkları detaylı incelendiğinde; sütlü-çikolatalı (Sporcuların

%23,4’ü ayda 1-3 kez, %12,8’i haftada 2 kez, %10,6’sı haftada 5-6 kez) ve kakaolu (Sporcuların %14,9’u ayda 1-3 kez; %8,5’i haftada 5-6 kez, %4,3’ü ise haftada 2 kez) sütlerin kahveli sütlere kıyasla daha sık tercih edildiği saptanmıştır.

Günlük kafein alım miktarına 14,7 mg katkısı olan çikolata çeşitlerinin tüketim sıklığı açısından değerlendirilmiştir; çikolata bar/nugat (sporcuların %17si ayda 1-3 kez; %14,9’u haftada 2 kez; %10,6’sı günde 1 kez), bitter (sporcuların %17’si ayda 1-3; %12,8’i haftada 2-4; %10,6’sı ise haftada 2 kez), karamelli (sporcuların %12,8’i ayda 1-3 kez ve haftada 2-4 kez), fındıklı (sporcuların %25,5’i ayda 1-3 kez; %17’si haftada 2 kez) ve sütlü beyaz (sporcuların %17,0’si haftada 2-4 kez; %14,9’u ise ayda 1-3 kez) çikolata tüketim sıklıkları en yüksek olan çikolata türleridir.

Bisküvi ve keklerin günlük kafein alımına katkısı sorgulandığında, çikolatalı kek/kraker ve bisküvilerin en sık tüketilen besinler olduğu görülmektedir; günlük kafein alımına katkıları sırasıyla 3,7 mg ve 3,0 mg’dır. Dondurma çeşitlerinden ise çikolatalı dondurma daha sık tercih edilirken, kahveli dondurma tüketilmemektedir.

Tablo 4.38. Sporcuların kafein tüketim miktar ve sıklıklarına göre dağılımları Kafein kaynakları Miktar (mg/gün)

Günde >6 defaGünde 4-6 defaGünde 2-3 defaGünde 1 defaHaftada 5- 6 defaHaftada 2- 4 defaHaftada 2 defaAyda 1-3 defaNadir veya Hiç n%n%n%n%n%n%n%n%n% Kahve Çeşitleri170,2 Latte/Cuppucino18,3- - - - - - 36,4- - 612,8612,8612,82655,3 Espresso48,0- - - - 12,112,1- - 36,4510,6510,63268,1 Sade/Filtre 72,1- - - - 612,8714,912,1612,848,524,32144,7 Soğuk 0,2- - - - - - - - - - - - - - 12,14697,9 Instant 17,9- - - - 24,336,412,1919,136,4714,92246,8 Türk 13,7- - - - 24,324,312,1510,6612,8510,62655,3 Çay Çeşitleri38,5 Siyah 32,536,424,31123,41225,548,548,5- - 48,5714,9 Yeşil 1,3- - - - - - 24,312,112,148,5510,63472,3 Buzlu 4,8- - - - 12,124,348,5510,6817,024,32553,2 Sütlü çikolatalı içecekler15,2 Çikolatalı1,6- - - - 12,136,4510,624,3612,81123,41940,4 Kahveli 13,2- - - - - - 24,312,124,312,124,33983,0 Kakaolu 0,5- - - - - - - - 48,5- - 24,3714,93472,3 Dondurma0,3 Kahveli- - - - - - - - - - - - - - - - - 47100,0 Çikolatalı 0,3- - - - - - - - 12,136,424,348,53778,7

Tablo 4.38. Sporcuların kafein tüketim miktar ve sıklıklarına göre dağılımları (devam) Miktar (mg/gün)Günde >6 defaGünde 4-6 defaGünde 2-3 defaGünde 1 defaHaftada 5- 6 defaHaftada 2- 4 defaHaftada 2 defaAyda 1-3 defaNadir veya Hiç n%n%n%n%n%n%n%n%n% Çikolata Çeşitleri14,7 Bar/nugat0,9- - - - 24,3510,624,336,4714,9817,02042,6 Kahve likörlü 0,2- - - - - - - - 12,124,3- - 12,14391,5 Bitter 8,1- - - - - - 36,412,1612,8510,6817,02451,1 Karamelli 2,0- - - - - - 36,448,5612,824,3612,82655,3 Meyveli/fındıklı 0,3- - - - 12,1- - 24,312,112,1714,93574,5 Fındıklı 0,5- - - - 12,112,124,324,3817,01225,52144,7 Sütlü1,9- - - - - - 36,424,3817,048,5714,92348,9 Sütlü fındıklı 0,4- - - - - - 12,1- - 48,5510,6919,12859,6 Mentollü 0,0- - - - - - - - - - - - 12,112,14595,7 Çikolata sosu 0,4- - - - - - 24,3- - - - 36,4817,03472,3 Bisküvi ve kekler9,9- - - - Çikolatalı bisküvi3,0- - - - 12,136,448,51021,3510,6612,81838,3 Çikolatalı kahveli bisküvi2,2- - - - - - - - - - 48,524,336,43880,9 Çikolatalı kek/kraker3,7- - 12,112,124,312,11429,8612,8714,91531,9 Çikolatalı puding1,0- - - - - - 48,512,1817,012,11225,52144,7 İçecekler34,0 Kolalı içecekler15,4- - 12,148,524,324,3714,9817,0612,81736,2 Enerji içecekleri 18,6- - 12,1- - - - 12,136,4817,0817,02655,3 Toplam282,8

Sporcuların günlük diyetleriyle aldıkları kafein miktarı, son 6 aylık dönemi kapsayan geriye dönük kafein tüketim sıklığı anketi ile sorgulanarak elde edilmiştir.

Bireylerin günlük kafein tüketim miktarları ile bazı performans belirteçleri arasındaki ilişki ise Tablo 4.39’da verilmiştir.

Sezon başında bireylerin diyetleriyle aldıkları kafein miktarı ile yalnızca Maksimal Anaerobik Güç değişkeni arasında pozitif yönlü ilişki istatistiksel anlamlı bulunurken (r=0,310, p=0,034); diğer performans değişkenleri arasında istatistiksel anlamlı bir ilişki bulunamamıştır (p>0,05). Sezon sonunda ise diyetle alınan kafein miktarı ile hiçbir performans değişkeni arasında istatistiksel anlamlı ilişki yoktur (p>0,05, Tablo 4.39).

Tablo 4.39. Sporcuların günlük diyetleriyle aldıkları kafein miktarları ile bazı performans değişkenleri arasındaki ilişki

Sezon başı (n=37) Sezon sonu (n=37)

Kafein tüketim miktarı Kafein tüketim miktarı

Ölçümler r p r p

Handgrip ölçümü (kg)

Sağ el kavrama -0,059 0,695 -0,018 0,916

Sol el kavrama -0,135 0,367 -0,160 0,344

Toplam/kg -0,272 0,065 -0,185 0,273

Sıçrama testi (cm)

Squat 0,151 0,310 0,251 0,133

Aktif 0,089 0,551 0,127 0,455

Eller serbest 0,156 0,294 0,199 0,237

Elastik kuvvet -0,090 0,548 -0,144 0,395

Koşu testleri (sn)

0-10 m -0,055 0,714 -0,162 0,339

10-20 m -0,073 0,628 -0,204 0,226

0-20 m 0,045 0,765 -0,220 0,192

V 0-10 m 0,052 0,731 0,095 0,576

V 10-20 m -0,009 0,952 -0,085 0,617

V 0-20 m -0,004 0,977 -0,280 0,093

Wingate Testi

Maks Anaerobik Güç 0,310 0,034 0,138 0,417

Maks Anaerobik Güç/VA 0,231 0,118 0,175 0,300

Maks Anaerobik Kapasite 0,173 0,246 0,001 0,996

Maks Anaerobik

Kapasite/VA 0,038 0,799 -0,005 0,976

Yİ (%) 0,224 0,130 0,200 0,236

* Spearman’s rho test, p<0,05