Binalardan bilgi toplanması

2.1.1.1 Binalardan toplanacak bilginin kapsamı

Deprem kapasiteleri belirlenecek mevcut binaların taşıyıcı sistem elemanların kapasitelerinin tespitinde kullanılacak eleman detayları ve boyutları, taşıyıcı sistem geometrisine ve malzeme kalitesine ilişkin bilgiler, binaya ait proje ve rapordan, gereken hallerde gözlem ve ölçümlerden, malzeme numunelerine uygulanacak deneylerden elde edilir.

Binalardan bilgi toplanması kapsamında yapılacak işlemler, yapısal sistemin tanımlanması, bina geometrisinin, temel sisteminin ve zemin özelliklerinin belirlenmesi, varsa mevcut hasarın ve evvelce yapılmış olan değişiklik ve/veya onarımların belirlenmesi, eleman boyutlarının ölçülmesi, malzeme özelliklerinin saptanması, sahada derlenen tüm bu bilgilerin binanın varsa projesine uygunluğunun kontrolüdür.

2.1.1.2 Bilgi düzeyleri

Mevcut dataların toplanarak bir araya getirilmesi, yapının yerinde incelenmesi ile elde edilen mevcut durum bilgilerinin kapsamına göre yapının bilgi düzeyi, “sınırlı, orta ve kapsamlı olarak” belirlenir. Bilgi düzeyine bağlı olarak Çizelge 2.1 de verilen bilgi düzeyi katsayıları eleman kapasitelerinin belirlenmesinde hesaba yansıtılır. Sınırlı bilgi düzeyinde yapının projesi mevcut değildir, gerekli bilgiler binada yapılacak gözlem, inceleme ve ölçüm ile elde edilir.

Orta Bilgi düzeyinde, eğer yapının projesi mevcut değilse sınırlı bilgi düzeyine nazaran daha kapsamlı incelemeler yapılarak gerekli verilere ulaşılmaya çalışılır. Proje mevcut ise, projenin imalata uygunluğu yerinde ölçümlerle doğrulanır.

Kapsamlı bilgi düzeyinde proje mevcuttur ve doğruluğu yeterli ölçümlerle tespit edilir.

Betonarme Binalarda Sınırlı Bilgi Düzeyi

Bina Geometrisi: Proje mevcut olmadığından taşıyıcı sistem rölevesi saha çalışması ile elde edilir. Elde edilen bilgiler hesapta kullanılacak taşıyıcı eleman ve dolgu duvarların yeri, boyutları gibi bilgileri içermelidir. Temel sistemi yeteri sayıda açılan inceleme çukuru ile tespit edilir. Kısa kolon, komşu yapılarla olan derzin yeterli olup olmaması gibi olumsuzluklar kat plan ve kesitlere işlenir.

Eleman Detayları: Betonarme projeler veya uygulama çizimleri mevcut olmadığından elemanlardaki donatı miktarı, yapım yılında esas alınan minimum donatı miktarını sağladığı varsayılır. Bunun yanı sıra, her katta en az 1 olmak üzere kolonların ve perdelerin %10u kirişlerin %5inin paspayı sıyırılarak donatı ve donatı bindirme boyu tespiti yapılır. Paspayı sıyrılmayan elemanların %20sinin ise donatıları tespit cihazı ile belirlenir. Donatı tespiti yapılan kiriş ve kolonlarda mevcut donatının minimum donatı oranını belirten “donatı gerçekleşme katsayısı” ayrı ayrı belirlenecek ve bu katsayı donatı tespiti yapılmayan elemanlara uygulanarak öngörülen miktar hesaplanmış olacaktır.

Malzeme Özellikleri: Kolon ve perdelerden her katta en az iki tane olmak şartı ile TS-10465’de belirtilen koşullara uygun şekilde karot alınır ve deneyler sonucu en düşük çıkan mevcut beton dayanımı esas alınır. Donatı sınıfı olarak yukarıda

açıklanan elemanlardan sıyırılan paspayı sayesinde gözlemlenen donatı sınıfı esas alınır.

Betonarme Elemanlarda Orta Bilgi Düzeyi

Bina Geometrisi: Binanın projesi mevcut ise, doğruluğu incelemelerle elde edilir. Proje yok ise sahada yapılan röleve çalışmaları ile taşıyıcı sistem elemanları ve dolgu duvarların boyutları belirlenir. Varsa kısa kolon v.b. olumsuzluklar plana işlenir. Temel sistemi ise gerekli sayıda açılan inceleme çukuru ile tespit edilir.

Eleman Detayları: Proje ve imalat detayları mevcut değilse DBYBHY’07 7.2.4.2’deki koşullar geçerlidir. Fakat paspayı sıyrılacak elemanlar her katta en az 2 olmak üzere o kattaki kolon ve perdelerin %20sinden, kirişlerin %10undan az olmamalıdır. Paspayı sıyrılmayan elemanların %20 sinde de tespit cihazı ile donatı tespiti yapılır. Proje ile uygulama arasında uyumsuzluk varsa, mevcut donatının öngörülen donatı miktarına oranını ifade eden donatı gerçekleşme katsayısı kolon ve kirişler için ayrı ayrı belirlenir. Bu katsayı 1’den büyük olamaz. Donatı miktarı tespiti yapılmayan elemanların olası donatı miktarı tespitinde kullanılır.

Malzeme Özellikleri: Her kattaki kolon ve perdelerden en az 3 tane ve binada toplam 9 adetten az olmamak üzere her 400m2’den 1 adet karot örneği TS-10465’e uygun şekilde alınarak deney yapılır. Örneklerden elde edilen (ortalama-standart sapma) değerleri mevcut beton dayanımı olarak belirlenir. Donatı sınıfı, paspayı sıyrılan elemanlarda gözlemlenen tespit edilir. Korozyon tespit edilen elemanlar planla işaretlenir ve bu olumsuzluk hesaba yansıtılır.

Betonarme Elemanlarda Kapsamlı Bilgi Düzeyi

Bina Geometrisi: Binanın betonarme projeleri mevcuttur. Projenin imalat ile uygunluğu kontrol edilir. Proje ile mevcut durum arasında ciddi farklılıklar var ise proje yok sayılır ve orta bilgi düzeyine uygun olarak incelenir.

Eleman Detayları: Betonarme proje veya imalat çizimleri mevcut değilse DBYBHY’07 7.2.4.2’deki koşullar geçerlidir, fakat paspayı sıyrılarak donatı tespiti yapılacak elemanlar her katta en az 2 tane olmak üzere, o kattaki toplam kolon sayısının %20 sinden kirişlerin %10 undan az olmamalıdır. Proje veya imalat çizimleri mevcut ise donatı kontrolü DBYBHY’07 7.2.4.2’deki kurallar aynen

uygulanır. Fakat paspayı sıyrılmayan elemanların %20’sinde donatı miktarı cihaz ile tespit edilir.

Malzeme Özellikleri: Her kattaki kolon veya perdelerden en az 3 tane, binada toplam 9’dan az olmamak üzere her 200m2’de bir karot örneği TS-10465’de belirtilen koşullara uygun şekilde alınmalı ve deneylere tabi tutulmalıdır. Örneklerden elde edilen (ortalama-standart sapma) değerler mevcut beton dayanımı olarak alınır. Donatı sınıfının belirlenebilmesi için, paspayı sıyrılan elemanlardan her çelik sınıfı için (S220, S420) örnek alınır, gerekli deneylerle çeliğin akma, kopma dayanımı ve şekil değiştirme özellikleri belirlenerek projeye uygunluğu kontrol edilir. Projeye uygun değilse en az 3 tane daha örnek alınarak aynı deneyler yapılır, en elverişsiz sonuç esas alınır.

2.1.1.3 Bilgi düzeyleri katsayısı

İncelenen binalardan elde edilen bilginin kapsamına göre, eleman kapasitesine yansıtılacak bilgi düzeyleri katsayısı Çizelge 2.1 de şu şekilde verilmiştir:

Çizelge 2.1 : Bilgi düzeyi katsayıları. Bilgi Düzeyi Bilgi Düzeyi Katsayısı Sınırlı 0.75 Orta 0.90 Kapsamlı 1.00

2.1.2 Yapı elemanlarında hasar sınırları ve hasar bölgeleri