4. ARAŞTIRMA SONUÇLARI VE TARTIŞMA
4.10. Bin Tane Ağırlığı
Bin tane ağırlığı bakımından makarnalık buğday kontrol çeşitleri için yapılan varyans analizi tablosu Çizelge 4.50’da, çeşitlerin başakta tane ağırlığı ve bloklara göre hesaplanan düzeltme terimleri Çizelge 4.51’da verilmiştir. Denemede yer alan makarnalık buğday kontrol çeşitlerinden Konya lokasyonunda en yüksek bin tane ağırlığını 53.050 g ile Kunduru-1149 çeşidi gösterirken, en düşük bin tane ağırlığını 47.500 g ile Umrabi çeşidi göstermiştir. Diğer makarnalık buğday kontrol çeşitleri bu iki değer arasında yer almıştır. Makarnalık buğday kontrol çeşitlerden Kızıltan-91 ve Dumlupınar çeşitleri bin tane ağırlığına bakımından Ç-1252 çeşidiyle aynı grupta yer almıştır.
Çizelge 4. 49. Makarnalık buğday kontrol çeşitlerin bin tane ağırlığına ait varyans analizi, Konya
lokasyonu .
Varyasyon Kaynağı Serbestlik
Derecesi Kareler Toplamı
Kareler
Ortalaması F
Bloklar Arası 3 58.44 19.48 0.9480
Kontrol Çeşitler Arası 4 75.56 18.89 0.9192
Hata 12 246.60 20.55 -
Genel 19 380.60 - -
62
Çizelge 4.51. Denemede kullanılan makarnalık buğday kontrol çeşitlerin bin tane ağırlığına (g) ait
ortalama değerleri ve bloklara göre hesaplanan düzeltme terimleri, Konya lokasyonu . Bloklar
Kontrol Çeşit 1 2 3 4 Toplam Ortalama
Kunduru-1149 51.5 51.7 53.0 56.0 212.2 53.05 Kızıltan-91 52.0 48.0 54.0 55.0 209.0 52.25 Dumlupınar 54.0 56.0 46.0 50.0 206.0 51.50 Ç - 1252 45.7 50.0 53.0 52.0 200.7 50.17 Umrabi 52.0 47.0 37.0 54.0 190.0 47.50 Toplam 255.2 252.7 243.0 267.0 - - Ortalama 51.04 50.54 48.6 53.4 - 50.89 Düzeltme Terimi 0.15 -0.35 -2.29 2.51 - - AÖF(0,05)= 6.98
Denemedeki makarnalık buğday hatlarının bin tane ağırlığı ve düzeltilmiş değerleri Çizelge 4.52’da verilmiştir. Makarnalık buğday hatları arasında en yüksek bin tane ağırlığı 62.29 g ile 043''1''nolu hatta ölçülürken, en düşük değeri 44.29 g ile 5020-7 hat göstermiştir. Diğer hatların bin tane ağırlığı bu iki değer arasında yer almıştır.
Çizelge 4. 50. Denemede kullanılan makarnalık buğday hatların bin tane ağırlığı (g) ve düzeltilmiş
değerleri, Konya lokasyonu .
Hat Blok Bin tane ağırlığı (g) Düzeltme terimi Düzeltilmiş değerler
043''1'' 3 60.00 -2.29 62.29 060 1 62.00 0.15 61.85 AT.062 3 59.00 -2.29 61.29 AN.111 2 59.00 -0.35 59.35 AT.061 4 57.00 2.51 54.49 AT.060 1 54.52 0.15 54.37 AT.038 1 54.00 0.15 53.85 AT.050 4 56.00 2.51 53.49 5004 2 46.00 -0.35 46.35 AN.110 2 45.00 -0.35 45.35 GIR 4 42.00 2.51 44.51 5020-7 3 42.00 -2.29 44.29
Aynı blokta yer alan hatlar için AÖF (0,05) = 13.96
Farklı blokta yer alan hatlar için AÖF (0,05) = 15.30
Bin tane ağırlığı bakımından kontrol çeşitler ile hatlar karşılaştırıldığında (AÖF(0,05)= 12.09 ), hatlardan 8 adedi ( 043''1'', 060, AT.062, AN.111, AT.061, AT.060,
63
Kunduru-1149 çeşidinden daha yüksek bin tane ağırlığına sahip gösterirken, makarnalık buğday hatlardan 4 adedi ( 5004, AN.110, GIR ve 5020-7) ise en düşük bin tane ağırlığı değerini veren kontrol çeşit olan Umrabi çeşidinden daha düşük değer göstermiştir.
4.10.2. Kerkük lokasyonu
Makarnalık buğday kontrol çeşitlerin varyans analizi tablosu Çizelge 4.53’da, çeşitlerin başakta bin tane ağırlığı ve bloklara göre hesaplanan düzeltme terimleri Çizelge 4.54’da verilmiştir. Kerkük lokasyonunda en yüksek bin tane ağırlığını 50.125 g ile Umrabi çeşidi gösterirken, en düşük bin tane ağırlığı 41.175 g ile Ç-1252 çeşidi göstermiştir. Diğer makarnalık buğday kontrol çeşitleri bu iki değer arasında yer almıştır.
Çizelge 4.51. Makarnalık buğday kontrol çeşitlerin bin tane ağırlığına ait varyans analizi, Kerkük
lokasyonu.
Varyasyon Kaynağı Serbestlik
Derecesi Kareler Toplamı
Kareler
Ortalaması F
Bloklar Arası 3 19.62 6.54179 0.4971
Kontrol Çeşitler Arası 4 212.37 53.09325 4.0347*
Hata 12 157.90 13.1591 -
Genel 19 389.89 - -
64
Çizelge 4. 52. Denemede kullanılan makarnalık buğday kontrol çeşitlerin bin tane ağırlığına (g) ait
ortalama değerleri ve bloklara göre hesaplanan düzeltme terimleri, Kerkük lokasyonu. Bloklar
Kontrol Çeşit 1 2 3 4 Toplam Ortalama
Umrabi 52.5 51.0 50.0 47.0 200.5 50.12 a* Kunduru-1149 49.5 42.0 45.0 45.0 181.5 45.37 ab Dumlupınar 41.75 45.0 46.0 46.0 178.75 44.68 ab Kızıltan-91 38.6 49.0 38.0 40.0 165.6 41.40 b Ç - 1252 39.2 42.0 46.0 37.5 164.7 41.17 b Toplam 221.55 229.0 225.0 215.5 - - Ortalama 44.31 45.8 45.0 43.1 - 44.55 Düzeltme Terimi -0.24 1.25 0.45 -1.45 - -
*Farklı harflere sahip ortalamalar arasında0.05düzeyinde farklılık bulunmaktadır. AÖF(0,05) = 5.58
Denemedeki makarnalık buğday hatların bin tane ağırlığı (g) ve düzeltilmiş değerleri Çizelge 4.55’da verilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre kullanılan makarnalık buğday hatlarının arasında en yüksek bin tane ağırlığı değerini 61.7 g ile AT.050 hat gösterirken, en düşük değeri 35.24 g ile AT.060 hat göstermiştir. Diğer hatların bin tane ağırlığı bu iki değer arasında yer almıştır.
Çizelge 4. 55. Denemede kullanılan makarnalık buğday hatların bin tane ağırlığı (g) ve düzeltilmiş
değerleri, Kerkük lokasyonu.
Hat Blok Bin tane ağırlığı (g) Düzeltme terimi Düzeltilmiş değerler
AT.050 4 60.25 -1.45 61.7 AN.111 2 58.50 1.25 57.25 043''1'' 3 55.75 0.45 55.3 060 1 54.25 -0.24 54.49 5020-7 3 50.50 0.45 50.05 AT.062 3 49.25 0.45 48.8 AT.061 4 46.00 -1.45 47.45 AT.038 1 46.00 -0.24 46.24 GIR 4 44.25 -1.45 45.7 5004 2 42.25 1.25 41.0 AN.110 2 40.00 1.25 38.75 AT.060 1 35.00 -0.24 35.24
Aynı blokta yer alan hatlar için AÖF (0,05) = 11.17.
65
Bin tane ağırlığı bakımından kontrol çeşitler ile hatlar karşılaştırıldığında (AÖF(0,05)= 9.68), hatlardan 4 adedi (AT.050, AN.111, 043''1'' ve 060) en yüksek bin
tane ağırlığı değerine sahip kontrol çeşit olan Umrabi çeşidinden daha yüksek bin tane ağırlığı sahip olmuştur. Makarnalık buğday hatlarından 3 adedi (5004, AN.110 ve AT.060) ise en düşük bin tane ağırlığı değerini veren kontrol çeşit olan Ç-1252 çeşidinden daha düşük değer göstermiştir.
Bin tane ağırlığı lokasyonlara göre önemli oranda değişiklik göstermiş olup, Konya lokasyonunda kontrol çeşitlerin ortalama bin tane ağırlığı 50.89 g olurken, Kerkük lokasyonunda bu değer %25.61 oranında düşmüş ve 44.55 g olmuştur. Konya lokasyonda Kunduru-1149 çeşidi 53.05 g ile en yüksek bin tane ağırlığı değerine sahip olurken, Kerkük lokasyonunda Umrabi çeşidi 50.12 g ile en yüksek bin tane ağırlığına sahip olan çeşidi olmuştur. Konya lokasyonunda ise en düşük bin tane ağırlığı 47.50 g ile Umrabi çeşidinde ölçülürken, Kerkük lokasyonunda en düşük bin tane ağırlığı 41.17 g ile Ç -1252’de ölçülmüştir. Kontrol çeşitlerin sıralaması değişmiştir. Aynı şekilde Konya lokasyonunda hatların bin tane ağırlığı ortalaması 53.45 g iken, Kerkük lokasyonunda % 9.27 oranında düşerek 48.49 g olmuş ve hatların sıralaması da değişmiştir. Buna göre 043''1'' genotipi 62.29 g ile Konya lokasyonunda en yüksek bin tane ağırlığı sahip hat olurken, Kerkük lokasyonunda AT.050 genotipi 61.7 g ile en yüksek bin tane ağırlığına sahip olmuştur. Benzer şekilde Konya lokasyonunda 44.29 g ile en düşük bin tane ağırlığı 5020-7 nolu hatta ölçülürken, Kerkük lokasyonunda 35.24 g ile AT.060 nolu hatta ölçülmüştür. Makranalık buğdayda bin tane ağırlığı ile ilgili yapılan önceki çalışmalarda (Tulukçu ve Sade, 2002) 35.8 - 50.78 g, ( Korkut ve Bilgin , 2005) 38.8 - 50.8 g, (Akgün ve ark., 2011) 38.2 - 40.9 g ve ( Tekdal ve ark , 2014), 29.3-49.2 g arasında değerleri elde ettiklerini bildirmişlerdir.
4. 11. Hasat İndeksi 4. 11. 1. Konya lokasyonu
Makarnalık buğday kontrol çeşitlerinin hasat indeksine ait varyans analizi tablosu Çizelge 4.56’da, kontrol çeşitlerin hasat indeksi ve bloklara göre hesaplanan düzeltme terimleri Çizelge 4.57’de verilmiştir. Kontrol çeşitler arasında hasat indeksi bakımından istatistiki olarak fark bulunumıştır. Kontrol çeşitlerin hasat indeksine ait ortalama değerlere göre Konya’da en yüksek hasat indeksi %36.56 ile Kızıltan-91çeşidi
66
gösterirken, en düşük değeri %25.80 ile Dumlupınar çeşidinde göstermiştir. Diğer çeşitlere ait ortalamalar bu iki değer arasında sıralanmıştır.
Çizelge 4. 53. Makarnalık buğday kontrol çeşitlerin hasat indeksine ait varyans analizi, Konya
lokasyonu.
Varyasyon Kaynağı Serbestlik
Derecesi Kareler Toplamı
Kareler
Ortalaması F
Bloklar Arası 3 215.42 71.80 0.0450
Kontrol Çeşitler Arası 4 337.98 84.49 4.2757*
Hata 12 237.14 19.76 -
Genel 19 790.54 - -
*0.05düzeyinde önemli,Varyasyon Katsayısı(%):14.50
Çizelge 4. 54. Denemede kullanılan makarnalık buğday kontrol çeşitlerin hasat indeksine (%) ait
ortalama değerleri ve bloklara göre hesaplanan düzeltme terimleri, Konya lokasyonu. Bloklar
Kontrol Çeşit 1 2 3 4 Toplam Ortalama
Kızıltan-91 34.9 36.2 48.1 27.1 146.3 36.56 a* Ç - 1252 31.3 29.6 38.2 31.7 130.7 32.68ab Umrabi 36.0 29.4 37.5 25.0 127.8 31.96 abc Kunduru-1149 25.4 25.3 25.9 28.0 104.7 26.17 bc Dumlupınar 26.7 30.7 27.1 18.7 103.2 25.80 c Toplam 154.3 151.2 176.8 130.5 - - Ortalama 30.8 30.2 35.3 26.1 - 30.6 Düzeltme Terimi 0.2 -0.4 4.7 -4.5 - -
*Farklı harflere sahip ortalamalar arasında0.05düzeyinde farklılık bulunmaktadır. AÖF(0,05)= 6.8
Araştırmadaki makarnalık buğday hatlarına ait hasat indeksi ve düzeltilmiş değerleri Çizelge 4.58’de verilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, makarnalık buğday hatların asında hasat indeksi bakımından en yüksek değeri %32.55 ile 5004 nolu hat gösterirken, en düşük değeri %11.95 ile AT.050 hattı göstermiştir. Diğer makarnalık buğday hatları bu iki değer arasında yer almıştır.
67
Çizelge 4. 58 Denemede kullanılan makarnalık buğday hatların hasat indeksi (%) ve
düzeltilmiş değerleri, Konya lokasyonu.
Hat Blok Hasat indeksi (%) Düzeltme terimi Düzeltilmiş değerler
5004 2 32.15 -0.4 32.55 AT.061 4 26.85 -4.5 31.35 AT.060 1 30.85 0.2 30.65 AN.111 2 29.09 -0.4 29.49 060 1 23.38 0.2 23.18 AN.110 2 22.58 -0.4 22.98 AT.062 3 27.33 4.7 22.63 043''1'' 3 26.96 4.7 22.26 5020-7 3 25.10 4.7 20.4 GIR 4 14.06 -4.5 18.56 AT.038 1 16.04 0.2 15.84 AT.050 4 7.45 -4.5 11.95
Aynı blokta yer alan hatlar için AÖF (0,05) = 13.69
Farklı blokta yer alan hatlar için AÖF (0,05) = 15.00
Makarnalık buğday kontrol çeşitler ile hatların hasat indeksi karşılaştırıldığında (AÖF(0,05)= 11.85), kontrol çeşit olan Kızıltan-91, en yüksek hasat indeksine sahip hat
olan 5004’den daha yüksek değer vermiş ancak aralarındaki fark istatistiki olarak önemsiz bulunmuştur. Denemede yer alan hatlardan 7 adedi, en düşük hasat indeksi değerini veren Dumlupınar çeşidinden daha düşük değer göstermiş ancak bu fark istatistiki olarak önemli bulunamamıştır. Serin iklim tahıllarında hasat indeksinin % 50’ye çıkartılması bitki yetiştirme ve ıslahçılarının ulaşmaya çalıştığı amaçtır. Günümüzde bu oran % 35-40 civarındadır (Kün, 1996). Hasat indeksi ekim sıklığına, birim alandaki ana sap sayısına, yıla (Geçit, 1982), çeşide, ekim zamanına (Akdamar ve ark., 2002; Kenar ve Şehriali, 2001), birim alandaki fertil sap sayısına, başaktaki tane sayısı ve tane ağırlığına, sap uzunluğuna (Cattivelli ve ark., 1994) ve çeşidin tane verimine göre değiştiği belirtilmektedir.
68 4. 11. 2. Kerkük lokasyonu
Kerkük lokasyonunda kontrol çeşitlerin hasat indeksine ait varyans analizi tablosu Çizelge 4.59’de, kontrol çeşitlerin hasat indeksine ve bloklara göre hesaplanan düzeltme terimleri Çizelge 4.60’da verilmiştir. En yüksek hasat indeksine değerini %48.55 ile Umrabi çeşidi gösterirken, en düşük değeri %29.75 ile Dumlupınar çeşidi göstermiştir. Diğer makarnalık buğday kontrol çeşitlerin hasat indeksi ortalama değerleri bu iki değer arasında sıralanmıştır.
Çizelge 4. 55. Makarnalık buğday kontrol çeşitlerin hasat indeksine ait varyans analizi, Kerkük
lokasyonu.
Varyasyon Kaynağı Serbestlik Derecesi Kareler Toplamı Kareler Ortalaması F
Bloklar Arası 3 75.64 25.21 1.0987
Kontrol Çeşitler Arası 4 846.57 211.64 9.2220*
Hata 12 275.39 22.95 -
Genel 19 1197.61 - -
* 0.05 düzeyinde önemli, Varyasyon Katsayısı (%): 12.72
69
Çizelge 4. 60. Denemede kullanılan makarnalık buğday kontrol çeşitlerin hasat indeksine (%) ait
ortalama değerleri ve bloklara göre hesaplanan düzeltme terimleri, Kerkük lokasyonu.
Bloklar
Kontrol Çeşit 1 2 3 4 Toplam Ortalama
Umrabi 53.78 47.0 51.25 42.2 194.23 48.55 a* Ç - 1252 40.92 39.89 41.42 38.85 161.08 40.27 b Kızıltan-91 29.9 43.75 40.44 32.86 146.95 36.73 bc Kunduru-1149 38.76 28.75 33.72 30.37 131.6 32.90 bc Dumlupınar 22.12 33.14 33.84 29.9 119.0 29.75 c Toplam 185.4 192.5 200.6 174.1 - - Ortalama 37.0 38.5 40.1 34.8 - 37.6 Düzeltme Terimi -0.6 0.9 2.5 -2.8 - -
*Farklı harflere sahip ortalamalar arasında0.05düzeyinde farklılık bulunmaktadır. AÖF(0,05) = 7.38
Makarnalık buğday hatlarının hasat indeksleri ve düzeltilmiş değerleri Çizelge 4.61’de verilmiştir.Araştırma sonuçlarına göre, makarnalık buğday hatları arasında en yüksek hasat indeksi değerini% 50.39 ile AT.060 hat gösterirken, en düşük değeri % 24.83 ile AT.062 hattı göstermiştir. Diğer makarnalık buğday hatların bu iki değer arasında yer almıştır.
70
Çizelge 4. 61. Denemede kullanılan makarnalık buğday hatların hasat indeksi (%) ve düzeltilmiş
değerleri, Kerkük lokasyonu.
Hat Blok Hasat indeksi (%) Düzeltme terimi Düzeltilmiş değerler
AT.060 1 49.79 -0.6 50.39 5020-7 3 52.46 2.5 49.96 GIR 4 45.44 -2.8 48.24 060 1 45.25 -0.6 45.85 AT.050 4 43.20 -2.8 45.0 AT.061 4 39.79 -2.8 42.59 5004 2 40.97 0.9 40.07 043''1'' 3 37.95 2.5 35.45 AN.110 2 29.79 0.9 28.89 AN.111 2 29.25 0.9 28.35 AT.038 1 25.28 -0.6 25.88 AT.062 3 27.33 2.5 24.83
Aynı blokta yer alan hatlar için AÖF (0,05) = 14.7
Farklı blokta yer alan hatlar için AÖF (0,05) = 16.1
Makarnalık buğday kontrol çeşitler ile hatların hasat indeksi karşılaştırıldığında (AÖF(0,05)= 12.78), hatlardan AT.060 ve 5020-7 en yüksek hasat indeksine sahip değeri
olanUmrabi kontrol çeşidinden daha yüksek değer vermiştir . Denemede yer alan hatlardan 4 adedi (AN.110, AN.111, AT.038 ve AT.062) en düşük birim alan hasat indeksi değerini veren Dumlupınar çeşidinden daha düşük değer göstermiş ancak bu fark istatistiki olarak önemli bulunamamıştır.
Hasat indeksi lokasyonlara göre önemli oranda değişiklik göstermiş olup, Konya lokasyonunda kontrol çeşitlerin ortalama hasat indeksi %30.6 olurken, Kerkük lokasyonunda bu değeri % 22.87 oranında artarak %37.6 olmuştur. Konya lokasyonunda Kızıltan-91 çeşidi %36.56 ile en yüksek hasat indeksi değerine sahip olurken, Kerkük lokasyonunda Umrabi çeşidi %48.55 ile en yüksek hasat indeksine sahip çeşit olmuştır. Her iki lokasyonunda da en düşük hasat indeksi %25.80 ile Dumlupınar çeşidinde ölçülmüştür. Diğer kontrol çeşitlerin sıralaması değişmiştir. Aynı
71
şekilde Konya lokasyonunda hatların hasat indeksi ortalaması %23.48 iken, Kerkük lokasyonunda % 65.20 oranında artırak %38.79 olmuş ve hatların sıralaması da değişmiştir. Buna göre 5004 nolu hat %32.55 ile Konya lokasyonunda en yüksek hasat indeksi sahip hat olarken, Kerkük lokasyonunda en yüksek hasat indeksi değeri %50.39 ile AT.060 nolu hatta ölçülmüştür. Benzer şekilde Konya lokasyonunda %11.95 ile en düşük hasat indeksi AT.050 nolu hatta ölçülürken, Kerkük lokasyonunda %24.83 ile AT.062 nolu hatta ölçülmüştür . Günümüzde bu oran % 35-40 civarındadır (Kün, 1996). Hasat indeksinin ekim sıklığına, birim alandaki ana sap sayısına, yıla (Geçit, 1982), çeşide, ekim zamanına (Akdamar ve ark, 2002; Kenar ve Şehriali, 2001), birim alandaki fertil sap sayısına, başaktaki tane sayısı ve tane ağırlığına, sap uzunluğuna (Cattivelli ve ark.,1994) ve çeşidin tane verimine göre değiştiği belirtilmektedir.
4. 12 .Tane Verimi
4. 12. 1. Konya lokasyonu
Konya lokasyonunda ekilen kontrol çeşitlerin tane verimine ait varyans analizi tablosu Çizelge 4.62’de, çeşitlerin tane verimi ve bloklara göre hesaplanan düzeltme terimleri Çizelge 4.63’de verilmiştir. Tane verimi yönünden makarnalık buğday çeşitleri arasındaki farklılıklar istatistiki olarak P< 0.01 düzeyinde önemli bulunmuştur. Denemede yer alan makarnalık buğday kontrol çeşitlerinden Konya lokasyonunda en yüksek tane verimi değerini 541.33 kg ile Kunduru-1149 çeşidi gösterirken, en düşük tane verimi değeri 331.08 kg/da ile Ç-1252 çeşidi göstermiştir. Diğer makarnalık buğday kontrol çeşitleri bu iki değer arasında yer almıştır. Kuru şartlar için geliştirilmiş olan Kunduru-1149 çeşidinden yüksek verim alınması, araştırmanın kuru şartlarda yapılması ve çalışmanın yapıldığı sezonda yağışın çok düşük (Çizelge 3.3) olmasından kaynaklandığı söylenebilir. Nitekim sulu şartlar için geliştirilmiş olan Ç-1252 aynı yıl en düşük verimi vermiştir. Kunduru-1149 çeşidini 372.17 kg/da ile Umrabi ve 372.10 kg/da ile Kızıltan-91 ve 365.27 kg/da ile Dumlupınar çeşitleri takip etmiştir. Bununla birlikte Kundur -1149 hariç, kontrol çeşitlerin tamamı aynı grupta yer almıştır.
72
Çizelge 4. 56. Makarnalık buğday kontrol çeşitlerin tane verimine ait varyans analizi, Konya
lokasyonu
Varyasyon Kaynağı Serbestlik
Derecesi Kareler Toplamı
Kareler
Ortalaması F
Bloklar Arası 3 55132.01 18377.34 1.5866
Kontrol Çeşitler Arası 4 109675.70 27418.93 2.3672*
Hata 12 138991.45 11482.6 -
Genel 19 303799.16 - -
* 0.05 düzeyinde önemli, Varyasyon Katsayısı (%): 27.15
Çizelge 4. 63. Denemede kullanılan makarnalık buğday kontrol çeşitlerin tane verimine (kg/da) ait
ortalama değerleri ve bloklara göre hesaplanan düzeltme terimleri, Konya lokasyonu Bloklar
Kontrol Çeşit 1 2 3 4 Toplam Ortalama
Kunduru-1149 614.9 544.9 556.8 448.8 2165.4 541.33 a* Umrabi 282.3 381.6 337.5 487.4 1488.7 372.17 b Kızıltan-91 436.6 307.3 541.5 203.0 1488.4 372.10 b Dumlupınar 475.1 475.2 379.8 131.1 1461.1 365.27 b Ç - 1252 390.8 266.5 381.8 285.3 1324.4 331.08 b Toplam 2199.7 1975.5 2197.4 1555.6 - - Ortalama 439.9 395.1 439.4 311.1 - 396.37 Düzeltme Terimi 43.53 -1.27 43.1 -85.27 - -
*Farklı harflere sahip ortalamalar arasında0.05düzeyinde farklılık bulunmaktadır. AÖF(0,05 )= 165.80
Denemedeki makarnalık buğday hatlarının tane verimi ve düzeltilmiş değerleri Çizelge 4.64’de verilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, makarnalık buğday hatları arasında en yüksek tane verimi 716.39 kg/da ile AT.061 nolu hat gösteriken, en düşük tane verimini 89.05 kg/da ile 043''1'' nolu hat göstermiştir. Diğer makarnalık buğday hatların tane verimi bu iki değer arasında yer almıştır.
73
Çizelge 4. 57. Denemede kullanılan makarnalık buğday hatların tane verimi (kg/da) ve düzeltilmiş
değerleri, Konya lokasyonu
Hat Blok Tane verimi (kg/da) Düzeltme terimi Düzeltilmiş değerler
AT.061 4 631.12 -85.27 716.39 5020-7 3 564.75 43.1 521.65 060 1 462.57 43.53 506.1 AN.111 2 393.00 -1.27 394.27 5004 2 388.40 -1.27 389.67 AN.110 2 338.82 -1.27 340.09 AT.060 1 354.92 43.53 311.39 GIR 4 225.10 -85.27 310.37 AT.062 3 300.65 43.1 257.55 AT.050 4 130.25 -85.27 215.52 AT.038 1 184.47 43.53 140.94 043''1'' 3 175.25 43.1 89.05
Aynı blokta yer alan hatlar için AÖF (0,05) = 331.61
Farklı blokta yer alan hatlar için AÖF (0,05) = 363.26
Konya lokasyonunda tane verimi bakımından makarnalık buğday kontrol çeşitler ile hatlar karşılaştırıldığında (AÖF(0,05)= 287.18), hatlardan AT.061 en yüksek tane
verimi değerine sahip kontrol çeşit olan Kunduru-1149 çeşidinden daha yüksek tane verimine sahip olumuştur. Makarnalık buğday hatlardan 6 adedi ise (AT.060, GIR, AT.062, AT.050, AT.038 ve 043''1'') en düşük tane verimi değerini veren kontrol çeşit olan Ç-1252’den daha düşük tane verimi vermiştir. Nitekim Konya şartlarında 12 makarnalık buğday çeşit ve hattı ile yapılan bir çalışmada kuru ve sulu şartlarda elde edilen verimin 226.9 kg/da ile 486.2 kg/da arasında değiştiği rapor edilmiştir (Tulukçu ve Sade, 2002).
4. 12. 2. Kerkük lokasyonu
Makarnalık buğday kontrol çeşitlerin varyans analizi tablosu Çizelge 4.65’de, çeşitlerintane verimi ve bloklara göre hesaplanan düzeltme terimleri Çizelge 4.66’da verilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre Kerkük lokasyonunda en yüksek tane verimi 401.00 kg/da ile Umrabi çeşidi alınırken, en düşük tane verim 279.90 kg/da ile Dumlupınar çeşidinden alınmıştır. Umrabi çeşidinin ıslah edildiği ekolojik şartlara iyi uyum sağlamasının, Kerkük lokasyonunda veriminin yüksek olmasını sağladığı
74
söylenebilir. Diğer makarnalık buğday kontrol çeşitleri bu iki değer arasında yer almıştır. Kerkük lokasyonunda Umrabi çeşidi en yüksek değerle 1. grupta (a) yer alırken, Ç-1252 ve Kızıltan -91 2. grupta (ab), Kunduru-1149 ve Dumlıpınar çeşitleri de son grupta (b) yer almışlardır.
Çizelge 4. 58. Makarnalık buğday kontrol çeşitlerin tane verimine ait varyans analizi, Kerkük
lokasyonu.
Varyasyon Kaynağı Serbestlik
Derecesi Kareler Toplamı
Kareler
Ortalaması F
Bloklar Arası 3 1022.81 340.94 0.0878
Kontrol Çeşitler Arası 4 44281.60 11070.40 2.8505*
Hata 12 46604.46 3883.71 -
Genel 19 91908.87 - -
* 0.05 düzeyinde önemli, Varyasyon Katsayısı (%): 18.66
Çizelge 4. 59. Denemede kullanılan makarnalık buğday hatların tane verimi (kg/da) ve düzeltilmiş
değerleri, Kerkük lokasyonu Bloklar
Kontrol Çeşit 1 2 3 4 Toplam Ortalama
Umrabi 398.0 421.2 410.0 374.8 1604.0 401.00 a* Ç - 1252 440.0 298.4 397.6 365.85 1502.6 375.66 ab Kızıltan-91 239.2 406.0 289.6 348.8 1283.6 320.90 ab Kunduru-1149 387.6 230.0 290.0 261.2 1168.8 292.20 b Dumlupınar 224.0 307.6 323.6 264.4 1119.6 279.90 b Toplam 1688.8 1663.2 1710.8 1615.0 - - Ortalama 337.7 332.6 342.1 323.0 - 333.85 Düzeltme Terimi 3.85 -1.25 8.25 -10.85 - -
*Farklı harflere sahip ortalamalar arasında0.05düzeyinde farklılık bulunmaktadır. AÖF(0,05) = 96.01
Denemedeki makarnalık buğday hatların tane verimi ve düzeltilmiş değerleri Çizelge 4.67’da verilmiştir. Kerkük lokasyonunda ekilen makarnalık buğday hatları arasında en yüksek tane verimi değeri 493.37 kg/da ile 5020-7 nolu hattan alınırken, en düşük değer 198.216 kg/da ile AN.110 nolu hattan alınmıştır. Diğer makarnalık buğday hatlarının tane verimleri bu iki değer arasında yer almıştır.
75
Çizelge 4. 60. Denemede kullanılan makarnalık buğday hatların tane verimi ve düzeltilmiş değerleri
Kerkük, lokasyonu.
Hat Blok Tane verimi (kg/da) Düzeltme terimi Düzeltilmiş değerler
5020-7 3 501.62 8.25 493.37 060 1 488.82 3.85 484.97 GIR 4 429.14 -10.85 439.99 AT.060 1 428.22 3.85, 424.38 AT.050 4 400.92 -10.85 411.77 AT.061 4 374.10 -10.85 384.95 5004 2 379.62 -1.25 380.87 043''1'' 3 382.56 8.25 374.31 AN.111 2 327.63 -1.25 328.88 AT.062 3 299.64 8.25 291.39 AT.038 1 290.42 3.85 286.57 AN.110 2 196.96 -1.25 198.216
Aynı blokta yer alan hatlar için AÖF (0,05) = 192.0
Farklı blokta yer alan hatlar için AÖF (0,05) = 210.3
Kerkük lokasyonunda tane verimi bakımından makarnalık buğday kontrol çeşitleri ile hatlar karşılaştırıldığında (AÖF(0,05)= 166.29), hatlardan 5 adedi (5020-7,
060, GIR, AT.060 ve AT.050) en yüksek tane verimi değerine sahip kontrol çeşit olan Umrabi çeşidinden daha yüksek verime sahip olmuştır. Hatlardan AN.110 ise en düşük tane verimi değerini veren Dumlupınar kontrol çeşidinden daha düşük verime sahip olmuştur.
Tane verimi lokasyonlara göre önemli oranda değişiklik göstermiş olup, Konya lokasyonunda kontrol çeşitlerin ortalama tane verimi 396.37 kg/da olurken, Kerkük lokasyonunda bu değeri % 15.98 oranında daha düşük 333.85 kg/da olmuştır. Konya lokasyonda Kunduru-1149 çeşidind en 541.33 kg/da ile en yüksek tane verimi alınırken, Kerkük lokasyonunda Umrabi çeşidinden 401.00 kg/da ile en yüksek tane verimi
76
alınmıştır. Konya lokasyonunda en düşük tane verimine sahip olan Ç-1252 çeşit 331.08 kg/da olurken, Kerkük lokasyonunda ise en düşük tane verimi sahip çeşit Dumlupınar 279.90 kg/da olmuştur. Diğer kontrol çeşitlerin sıralaması lokasyonlara göre değişmiştir. Aynı şekilde Konya lokasyonunda hatların tane verimi ortalaması 349.41 kg/da iken, Kerkük lokasyonunda %7.31 oranında artarak 374.973 kg/da olmuş ve hatların sıralaması da değişmiştir. Buna göre AT.061 genotipi 716.39 kg/da ile Konya lokasyonunda en yüksek tane verimi sahip hatta olarken, Kerkük lokasyonunda 5020-7 nolu hat 493.372 kg/da ile en yüksek tane verimi değerine sahip hatta olmuştır. Benzer şekilde Konya lokasyonunda 89.05 kg/da ile en düşük tane verimi 043''1' nolu hatta ölçülürken, Kerkük lokasyonunda 198.21 kg/da ile AN.110 nolu hatta ölçülmüştür.
Çalışmamızda, buğday veriminin ekolojilere göre farklılık gösterdiği görülmektedir. Birim alandan alınan tane verimi buğdayda gerek ıslah gerekse yetiştiricilik bakımından ön sıralarda yer alan en önemli karakterdir. Daha önce bu konuda yapılan araştırma sonuçlarında, buğdayda tane verimi ve kalitenin kullanılan çeşide, bölgenin ekolojik yapısına ve uygulanan kültürel işlemlere göre değiştiğini göstermektedir (Ağdağ ve ark., 1997; Kırtok ve ark., 1988; Öztürk ve Akkaya, 1996; Sharma ve Smith, 1987 ; Ağdağ ve ark., 1997; Anıl, 2000; Aydın ve ark., 2005; Dokuyucu ve ark., 1997; Kahrıman ve Egesel, 2011; Mut ve ark., 2005).