Bilgi Yönetiminde Liderliğin Önemi ve Bilgi Lider

Örgütler yoğun rekabet ortamında iş hayatlarını sürdürürken, işletme verimliliğinde gelişmeler sağlamak, faaliyet gösterdiği belirsiz ve karmaşık piyasalar hakkında bilgi sahibi olmak, çalışanları motive etmek, yeni yöntem ve uygulamaları, teknolojiyi, ya da düzenlemeleri öğrenmek ve uygulamak, rakiplerinden geri kalmamak için ürün ve hizmetlerini daha iyi tanıtmak gibi bazı güçlüklerle karşılaşmaktadır( Wadsworth, 1999).

Tüm bu güçlükleri aşabilmek liderliği gerektirir. Bir başka deyişle, ‘‘insanların kapasitelerini ortaya çıkarmalarına yardımcı olmak, gelecek için bir vizyon oluşturmak, onları cesaretlendirmek, onlara rehberlik etmek, başarılı ilişkiler kurmak ve sürdürmek’’ becerisini gerektirmektedir ( Levine ve Crom, 1999:22).

Bennis (1999:2)’e göre, liderlik hiçbir zaman pozitif bilimler gibi kesinlik taşımamasına rağmen, örgüt içerisinde çalışanların enerjilerini toparlayarak onları ortak çıkarlar için yönlendirmeleri, bunu ise dolaylı yoldan ve o işi cezbedici hale getirerek yaptırarak ta somut işlerin ortaya çıkmasını da sağlamaktadır ( Pinchot, 2000).

Günümüzde bilginin tüm sisteme yayılması organizasyonlarda organik bir dönüşümü başlatmıştır. Böylece artık liderliğin, “lider başı, kuruluş ise gövdeyi temsil eder” anlamında bir fiziksel tanımlama ortadan kalkmıştır (Bridges, 2000: 44).

Başka bir deyişle liderler insanları ortak bir amaca ve bunları gerçekleştirmeye yönlendirirken iyi tanımlanmış bir amaç duygusuna sahip olma ve çalışanlar ile ortak bir amaç oluşturabilme, vizyonu açıkça ifade edebilme kapasitesine sahip olma ve güven yaratmak gibi soyut yeteneklere sahip olmalıdır ( Bennis,1997).

Schein (2000)’nın geliştirdiği modelde liderlik, örgütlerin yaşam sürecindeki davranışlarına göre incelenmiştir. Bu süreci organizasyonların yaratılması, yapılandırılması, devamlılığı ve değişimi(gelişimi) safhalarına ayırmıştır. Bu aşamalarda ilk olarak organizasyonu harekete geçiren, ikinci olarak kültür yaratıcı, üçüncü olarak bu kültürü destekleyen ve son olarak da değişim temsilcisi olan liderliğe ihtiyaç olduğunu ileri sürmüştür.

50

Günümüz bilgi çağında teknolojinin hızla değişmesi, bireylerin ve organizasyonlarında birbirini etkileyerek değişmelerini ve değişimi takip etmelerini zorunlu kılmaktadır. Artık yapılan işler, endüstriyel değil, daha çok bilgiye dayalı hale gelmektedir. Bilgiye dayalı organizasyonlarda çalışanlar, birbirinin tekrarı işleri yapan birer vardiya işçisi değil, “bilgi işçisi”dir.

“Bilgi çağı” olarak tanımlanan çağda, “örgütsel bilgi ile ilgili yetenekler” rekabetçi üstünlük sağlayan en önemli kaynaklardır. Bu koşullarda “öğrenme ve bu yolla değişen koşullara uyum gösterebilme becerisi” giderek öne çıkmaktadır. Bu durum, örgütlerin “kaynak temelli geleneksel örgütlerden”, “ bilgi temelli öğrenen örgütlere” dönüşme çabalarının da açıklayıcısıdır.

Bilgi çağında varlığını koruyabilmeyi ve rekabet üstünlüğü elde etmeyi başaracak olan örgütler, sanayi çağının ‘geleneksel örgütleri”nden birçok yönleri ile farklılık göstereceklerdir. “bilgi çağı” olarak tanımlanan yeni dönemde varlık gösterecek olan bu örgütler için “bilgi yönetimi”nde etkililiğin sağlanması, rekabet üstünlüğü açısından yaşamsal derece önemlidir. Bu bağlamda bilgi yönetiminin etkinliğinin sağlanması aşamasında aynı zamanda bilgi yönetimi bileşenlerinden olan “bilgi işçileri” kilit öneme sahiptir (Özmen ve diğerleri ,2004:256-257).

Bu bağlamda bilgi yönetimi planının uygulanmasında organizasyonun bu süreci geliştirmek, sürdürmek için bir liderlik rolünü yaratmaya ihtiyacı vardır. Çok sayıda işletme bilgi yönetimi ile ilgili sorumluluğu bilgi müdürü gibi mevcut veya yeni oluşturulan pozisyonlara devretmişlerdir.

Bilgi yönetimi lideri, bilgi yönetimine katılanlara bilgiyi kullandıran, yeteneklerini geliştiren ve kullanılabilir hale getiren kişidir (Yüksel,2007:94).İpçioğlu (2004:634)’na göre ise, bilginin paylaşımı için organizasyon içindeki iklimi uygulamaları ve güdüleri destekleyen, uygulanmasını ve örgüt içinde sürdürülmesini sağlayan kişilerdir. Bu doğrultuda, bilgi yöneticilerinin bilgi yönetimi sürecinde bazı önemli görevleri vardır ( Barutçugil,2002:145).Bu görevler aşağıda belirtilmektedir:

• Örgüt yöneticilerinin bilgiye, çalışanlara, bilgi süreçlerine ve entelektüel sermayeye yatırım yapmalarını teşvik eder.

51 • Örgütün, teknik bilgi (know- how), patentler ve müşteri ilişkileri gibi görünmeyen

varlıklarından daha fazla istifade etmesini sağlar.

• Örgütteki yenilikleri, fikirlerin ticarileşmesini, daha sıklıkla gerçekleştirir ve etkili kılar.

• Örgüt içerisindeki muhtemel bilgi kaçaklarını önleyerek gerekli tedbirleri alır.

• Örgüt çalışanları tarafından bilginin yaygınlıkla kullanımını ve paylaşımını gerçekleştirerek örgütsel bir kültür yaratır.

• Örgütsel bilgi politikasının oluşturulmasına öncülük eder.

• Örgütteki mevcut bilgi varlıkları sayesinde örgütün verimliliğine katkıda bulunur.

• Örgüt içi yatay ve dikey iletişim kaynaklarının sürekli açık tutulmasını sağlar.

• Dışsal veri ve enformasyonu bilgiye dönüştürerek örgütün bundan en fazla fayda sağlamasına imkan verecek düzenlemeleri yapar.

• Bilgiyle ilgili örgütsel yapı ve stratejileri inşa ederek örgütsel performansı arttırır.

Bu görevler doğrultusunda, bilgi yönetimi, stratejik bir üst yönetim konusu olarak ele alınarak, üst düzeyde yetkilerle donatılmış bir liderin sorumluluğuna verilmelidir. Bu lider, teknolojiyi ve süreçleri yönetirken, kurumsal kültürü değiştirmeye de öncülük etmelidir (Barutçugil, 2002: 147).

Bilgi lideri her liderlik rolünde aranan çoğu özelliklere sahip olmalıdır. Etkin bir bilgi liderinin sahip olması gereken beş özellik vardır. Bunlar (İpçioğlu,2004:92).

• Bilgi lideri iyi bir kavramsal düşünme yeteneğine sahip olmalıdır.

• Bilgi lideri vizyon sahibi olmalıdır.

• Bilgi lideri iletişim yeteneğine sahip olmalıdır.

• Bilgi lideri katılımcı olmalıdır.

52

Bilgi yöneticisinin (Chief Knowledge Officer- CKO)- veya liderinin- görevleri karmaşık ve çok çeşitlidir. CKO, bilgiye ilişkin altyapıyı oluşturacak düzenlemeleri yapar, dış çevrelerle bağlantı kurup dış bilgiye ulaşmayı sağlar, örgüt içinde bilgi kültürü yaratılması için her düzeyde girişimde bulunur. Bilgi kullanımı ile paylaşımını özendirir. Bilgi yönetimi ile ilgili tüm unsurları gerçekleştirmeyi ve bilgiyi ölçmek için örgüt genelinde en uygun yönetimi seçmeye çalışır ve bilgi stratejisini belirlemektedir (Yüksel, 2007: 95).

Bu nedenle bilgi yönetimi yapısını örgüt kültürüne kazandırmak, bilgi paylaşımını ve örgütün stratejik avantaj yaratmasını sağlayan “bilgi lideri” bilginin yönetilmesi ve paylaşılmasında önem arz etmektedir.