Bilgi Paylaşımı

Teknolojik gelişmelerle birlikte işletmeler için bilgi ürettikleri ürünler ve hizmetler kadar önemli bir konuma gelmiştir. Tedarikçiler arasında bilgi akışı malzemelerin ve ürünlerin fiziksel akışına göre daha öncelikli gerçekleşmesinden dolayı, stokların azaltılması ve kaynakların daha etkin olarak kullanılması fırsatını arttırmaktadır. Dolayısıyla işletmeler sipariş büyüklüğünü azaltırken, sipariş sıklığını arttırmaya yöneltmektedir. Bu da malzeme taşıma faaliyetlerinin artmasına neden olmaktadır. Bu sebeplerden dolayı işletmeler arasında bilgi akışı daha da önem kazanmaktadır (Yüksel, 2002).

İşletmeler arası bilgi sistemleri işletmelerin sınırlarını aşan bilgi teknolojisine dayalı sistemlerdir. Tipik bir bilgi teknolojileri sistemi bir veya daha fazla işletmelerinin müşteri ya da tedarikçi bağlantılarını kullanarak, ürün veya hizmetlerle ilgili bilginin değişimini kullanan sistemlerdir. Tedarik zinciri içersinde verilecek kararların doğruluğunun sağlanması için, zincir içerisinde doğru bilginin istenilen zamanda karar vericilere sunulması gerekmektedir.

89

Tedarik zincirinin her noktasında bilginin taşınması ve dönüştürülmesinde tedarikçiler arasındaki bağları daha da sağlamlaştırmak için, bilgi teknolojilerine herzamankinden daha çok ihtiyaç duyulmaktadır. Bilgi teknolojisi ürün durumunu, stok seviyesini, sevkiyat durumunu ve üretim ihtiyaçları ile ilgili olarak gerçek zamanlı bilgi sağlayarak, tedarik zincirinde verimliliği arttırmaktadır. Özellikle tedarikçiler arasındaki planlamalarla ilgili işbirliklerinde, talep tahminlerinde ve üretim planlamalarında bilgi paylaşımı sağlayarak, tedarik zincirinde faaliyetlerin kolaylaştırılmasına etki etmektedir (Karoway, 1997).

İşletmelerarası bilgi sistemleri yeni bir olgu değildir. Posta (@mail) veya telefon ağları uzun süreli kullanımlarından dolayı işletmeler arası sistemlere örnek olarak verilebilir. Bu sistemler işletmeler arası ekonomik sistemin merkezinde yer aldıklarından dolayı, bilgi paylaşımı açısından vazgeçilmez hale gelmektedir. Bilgi sistemleri üretim, lojistik ve tedarik ile ilgili eksikliklerde, kontrol ve koordinasyonu sağlamakta, başarılı çözümler yaratılmasında büyük fırsat sağlamaktadır (Bakos, 1991).

Baihaqi ve Sohal (2012), bilgi paylaşımı konusunda yoğunluk ve karışıklık yaşanmamasıyla ilgili tedarikçilerin, üreticilerin, dağıtıcıların (distributör) ve perakendecilerin, müşterilerin sahip oldukları bilgilerin sınıflandırılması gerektiğini ifade etmektedirler. Sınıflandırmanında ürün, süreç, envanter, düzen ve planlama şeklinde altı alt gruba ayırarak bilgi yoğunluğu yaşanmasının önüne geçileceğini ifade etmektedir. Dolayısıyla işletmelerin tedarik zinciri yönetiminde ve tedarikçi ilişkilerinde stratejik avantaj kazanacağını belirtmektedirler.

Bilgi teknolojileri işletmeler arasındaki iletişimi güçlendirmekte ve lojistik taşıma maliyetlerini azaltmaktadır. Ayrıca, bilgi sistemlerinin tüketiciler ile tedarikçiler arasındaki etkisi iki türlü ortaya çıkmaktadır. Bilgi teknolojilerinin İlk etkisi zincir boyunca yeniden yapılandırma ve yeniden dağıtım işlemi durumuyla kar (fayda) elde edilmesidir. Dolayısıyla bilgi teknolojileri telepazarlama, hızlı teslimat, gelişmiş envanter tahmini yapılarak, dağıtım ağları ve depolama ihtiyacını azaltmaktadır. İkinci etkisi, elektronik pazarlarda tek kaynak kullanımından dolayı büyük kolaylık sağlamaktadır. Elektronik piyasalarının yaygınlaşması ile birlikte, tüketici ve üreticiler arasındaki aracıların ortadan kalkmaya başlamış, bu sayede kısmende olsa fiziksel dağıtım maliyetleri azalmıştır (Lewis ve Talalyewsky, 1997).

90

Premus ve Sanders (2008)’e göre tedarik zinciri üyeleri arasındaki ilişkiler arttıkça işletmeler arasında paylaşılan bilgi türünü artmaktadır. İşletmeler arasında paylaşılan bilgileri ise operasyon bilgisi, performans bilgisi, planlama bilgisi ve finansal bilgi gibi dört farklı gruba ayırmak mümkündür. Bu bilgiler şeffaflık ve bilgi paylaşımı başlıkları türlerine göre aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

Tanımlanan değişkenler ve paylaşılan bilgi türleri i.Performans bilgisi ·Performans Ölçümleri ii.Operasyon bilgisi ·Üretim Programları ·Sipariş Takibi ·İade durumu iii.Planlama Bilgisi ·Tahmin ·Satış Bilgileri ·Üretim planları iv.Finansal Bilgisi ·Finansal veriler

Tedarik zincirinde işletmeler arasında paylaşılan bilgiler belirli bir ortak program çerçevesinde yürütülüp planlanmalı ve bu çerçevede yürütülmelidir. İkinci adımda operasyonel bilgi üretim programı, ürünün iade durumları, ürünün sipariş takibini içermektedir. Operasyonel bilgi sistemleri paylaşımı süreçlerin koordinasyonu için temel olmaktadır. Sonraki aşamada olan planlama bilgisi, işlemlerin ve programların ötesinde ilişkiyi sağlamlaştırır ve gelecek hakkında ortak görüş sağlar. Bu aşamada satış tahminleri ve gelecekteki üretim planlarını içerir. Son olarak kar, maliyet gibi finansal bilgiler başlangıç olarak fayda ve maliyetlerin paylaşımı uzun vadeli ilişkilerde taahhüt olarak kabul edilmektedir.

Küresel rekabet, işletmeler arası rekabetten çok tedarik zincirleri arası rekabete dönüşmüştür. Bu nedenle tedarik zinciri içinde yer alan işletmelerin halkası oldukları tedarik zincirlerinin diğer halkalarından kendilerini soyutlayarak üstün olduğu alanlarda

91

rekabet etmeleri oldukça zordur. Çünkü tedarik zincirleri birden fazla işletmenin ve bu işletmelerin gücünü kapsayan tek bir işletmeymiş gibi davranmayı gerektirmektedir. Bu nedenle tedarik zinciri içinde en önemli nitelik bilginin paylaşımıdır (Akgün, 2004). Tedarik zincirinde ve işbirliğinin temelinde müşteriden tedarikçilere doğru eksiksiz, güncel ve hızlı bilgi akışının aynı zamanda tam ters yönünde müşteriye doğru mal veya hizmet akışının paylaşımı vardır. Bunun sağlanamaması durumunda birçok problem ortaya çıkmaktadır. Bunların içinde en çok karşılaşılan durum “Bilginin Erozyonu” (Bullwhip Etkisi) olarak adlandırılan talepte ve teslim sürelerinde belirsizlik ve farklılaşma yaşanmasıdır. Bu gibi durumlarda tedarik zincirinin müşteriden uzaklaşılan her halkasının sipariş miktarlarında, teslimatlarda ortaya çıkan ve tedarikçiler arasında yol aldıkça giderek büyüyen aksaklıkların etkisi büyüktür. Bilgi erozyonunun tedarik zinciri performansına etkisi Tablo 5’de gösterilmektedir (Türker ve diğerleri, 2005):

Tablo 5

Bilgi Erozyonu Tedarik Zinciri Performans Etkisi

Üretim Maliyetleri Artar

Envanter Maliyetler Artar

İkmal Zamanı Artar

Nakliyat Maliyetleri Artar

Yükleme ve Karsılama Maliyetileri Artar

Ürünün Bulunurluk Seviyesi Azalır

Kârlılık Azalır

Kaynak: Türker ve diğerleri (2005)

Görüldügü gibi bu durumda tedarik zincirinde bulunan herkes bilgi akışından olumsuz etkilenmektedir.