6. SINIF “DÜZEN” “İlk Adım”
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
© MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu
49
ETKİNLİK İLK ADIM
GİRİŞ
Bu etkinlikte öğrenciler, dersin işleniş sürecinde sorularla düşünmeye ve araştırmaya yönlendirilir. Sorular daima sınıfın tümüne yöneltilmelidir. Bu bölümün özelliği ve gücü, sorulara cevap arama biçiminde saklıdır. Cevaplama süreci düşünmeyi ve yaratıcılığı uyaracaktır.
Öğrencilerden sorular üzerinde düşünmeleri istenir. Cevaplar doğru veya yanlış olabilir.
Cevapların doğruluğu ya da yanlışlığı öğrenciler tarafından test edilecektir. Bu etkinlik
“Düşünmeye İlk Adım” odak noktasında yer alan kazanımların tümüne yönelik hazırlanmıştır.
ÖĞRENME / ÖĞRETME SÜRECİ Aşağıdaki sorular tüm sınıfa yöneltilir.
Bilgi Notu!
Etkinlik süresince öğrencilerden yanlış cevaplar da gelebilir. Ancak doğru cevap bulununcaya kadar sorgulamaya devam edilir.
Soru : Hanginiz bana bir kâğıt verebilir? Öğrenciler bir tabaka kâğıt uzatır.
Soru : Bir başka malzeme isteseydim; cam, tahta, teneke, bez, plastik gibi verebilir miydiniz?
Cevap : Hayır!
Soru : Niçin?
Sorular sınıfın bütününe yöneltilir. Her öğrenciden cevap alınmaya çalıșılmalıdır.
Cevap : Bu tür malzemeler her istendiği zaman sınıfta bulunamaz.
Soru : O hâlde sınıf içi çalışmalarımızda kullanmak için kâğıt uygun bir malzeme midir?
Cevap : Evet!
Bazı öğrencilerin yanında kâğıt dışındaki malzemeler de bulunabilir. Bu durumda “Bu
tür malzemeleri her zaman yanımızda bulundurabilir miyiz?” sorusu sorulmalıdır.
Ayrıca bu malzemelerin işe yarar olabilmesi için zamana ve araca ihtiyaç duyulacağı
açıklanmalıdır.
Bu etkinlik programda yer alan şekliyle sınıf içinde aynen
uygulanır.
Bu etkinlik “Düzen” kuşağında yer alan bütün etkinliklere kavramsal anlamda
temel oluşturmaktadır.
Öğrencilerden kâğıt istenildiğinde defter yaprağını kullanmalarına izin
verilebilir.
6. SINIF “DÜZEN” “İlk Adım”
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
© MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu
50
Öğrencilerin bu cevaba inanması ve durumu anlaması gerekir. Gerekirse soru açıklığa kavușturulup tekrarlanır.
Soru : Kâğıdın sınıf içi çalışmalarımıza en uygun malzeme olmasına sebep olan özelliklerini sayın.
Cevaplar sıra ile gelmeye bașlar. Cevap alınamadığı durumlarda öğretmen, öğrencileri așağıdaki cevapları bulduracak șekilde yönlendirir veya cevabı açıklar.
Muhtemel cevaplar
1. Kâğıt ucuzdur (ekonomik öge).
2. Her yerde bulunabilir.
3. Kolay biçim alır (kolaylık ögesi).
4. Kolay biçim aldığı için araştırma daha kısa sürede sonuçlanır (zamandan tasarruf ögesi).
5. Çalışmada yardımcı araçlara ihtiyaç yoktur (araçtan tasarruf ögesi).
6. Diğer malzemelerle kıyaslandığında, aynı zaman diliminde diğerlerine göre daha çok arama, deneme olanağı vardır (arama, deneme zenginliği).
7. Katlandıkça dayanımı artar, baskıya karşı direnç gösterir. Farklı boyutlarda ve çeşitli konularda kullanılır (kullanma, fayda zenginliği ve çeşitlilik ögesi).
8. Kolay boyanabilir (kullanma çeşitliliği ögesi).
9. Denemedeki zenginlik, düşünmeyi, sezmeyi, anlamayı kolaylaştırır (eğitsel değer ögesi).
Soru : Şimdi, kim bu kâğıdın hiçbir yere dayandırılmadan, hiçbir şeyle desteklenmeden ayakta durmasını sağlayabilir?
Öğrencilerden alınan cevaplar tahtaya yazılır.
Gelen cevaplarla öğrenciler kâğıdın çalışma için uygun bir malzeme olduğuna karar
verirler.
Yandaki bu soru sorulmadan önce öğrencilere bu etkinlikte kullanmaları için A4 kâğıtları dağıtılır. Öğrenciler kâğıtları yırtmadan ve
6. SINIF “DÜZEN” “İlk Adım”
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
© MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu
51
Bu sorunun cevabını bulmak "Düșünmeye İlk Adım" olacaktır. Bu sorunun cevabı gecikebilir. Cevabı bütün sınıfın düșünmesi teșvik edilmelidir. Bașlangıçta pek az kișiden cevap gelebilir. Bunlar genellikle sınıfın hızlı düșünen öğrencileridir. Bu durum, öğrencileri doğru tanımaya da yardımcı olur. Gittikçe bu tür sorulara gelen cevaplar artacaktır. Bu çalıșma biçimi öğrenciyi düșünmeye, sezmeye, anlamaya, uygulamaya ve yaratmaya alıștıracaktır.
Cevap: Kâğıt ortadan katlanıp birbirini destekleyen iki yüzey hâline getirilince ayakta durur (Şekil 1).
Öğrenciler bunun dıșında doğru cevaplar verirse farklı çözüm yollarının olup olmadığını sorun ve Șekil 1’deki cevabı bulmaya yönlendirin.
Şekil 1 Soru : Çevrenizde buna benzeyen şekiller var mı?
Cevap : Duvarlar.
Soru : Şimdi bu kâğıtta biçim üzerinde meydana gelen geometrik kavramları sayalım (Şekil 2).
Cevaplar farklı öğrencilerden gelmelidir. Özellikler sayıldıktan sonra bir öğrenciye tümü tekrarlatılmalıdır.
Öğrencilerden Şekil 1 dışında cevaplar gelebilir. Kısmen doğru olan bu cevaplar kabul
edilerek “Daha farklı nasıl olabilir?” sorusu sorulur. Şekil 1 ‘de verilen cevap gelinceye
kadar sorguluma ve aramalar sürdürülür.
Cevap öğrencilere buldurulur.
Öğrencilerin istenilen kavramları söylemeleri ve doğru cevapları bulabilmeleri için farklı
sorular sorulabilir.
İstenilen kavramların dışında cevaplar gelebilir. Örneğin; üçgen, kare, dikdörtgen
vb. Ancak öğrencilere “yüzey” kavramını çağrıştıracak ipuçları verilerek şeklin iç ve dış yüzeyleri öğrencilere gösterilip kaç yüzey
oluştuğu sorulabilir.
Alınan cevaplar toparlanarak istenilen kavramlar buldurulur ve sonuç pekiştirilir.
6. SINIF “DÜZEN” “İlk Adım”
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
© MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu
52
Cevap :
İki dış yüzey İki iç yüzey Bir açı Şekil 2
Kâğıt, biçimi bozulmadan iç yüzeyler yere bakacak șekilde çevrilerek öğrencilere așağıdaki soru sorulur (Șekil 3).
Şekil 3 Soru : Kâğıdı bu şekilde koyarak ne elde ettik?
Cevap : Mekân-iç boşluk (çatı)
Çatının üstüne elinizle vurun, kâğıt direnç göstermeyeceği için yayılır ve mekân bozulur.
Öğrenciler mekân kavramını bulamayabilir. Bu durumda içinde bulunulan ortamın da bir boşluk olduğu belirtilir ve buradan mekân
kavramına geçiş yapılabilir.
Öğrencilerden de mekânın (çatı) üzerine vurmaları ve sonuçlarını gözlemlemeleri istenir. Sonuçlar birlikte değerlendirilir.
6. SINIF “DÜZEN” “İlk Adım”
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
© MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu
53
Şekil 4 Soru : Mekân niçin bozuldu?
Cevap : Uygulanan kuvvet, şeklin direncinden fazla olduğu için mekân bozuldu. Yüzeyler yana açıldığı için çatının kapladığı yüzey genişler, hacim küçülür (Şekil 5).
Şekil 5 Soru : Kâğıdın direnci artırılabilir mi?
Soru bu așamada da düșündürücüdür. Cevap gecikebilir. Tartıșmalar ve kișisel gayretler sonucu çözümler ortaya çıkacaktır. Arama ve düșünmeye zaman bırakmalı ve cevaplar sabırla bek-lenmelidir.
Öğrencilerin kâğıdın direncini artırmada gösterecekleri davranışlar sözlü ifadelerle
ödüllendirilir. Farklı çözümler bulan öğrencilere daha farklı nasıl yapabilecekleri
sorulur.
6. SINIF “DÜZEN” “İlk Adım”
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
© MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu
54
Cevap : Uygulanan kuvvetin etkisini azaltmak ve şeklin direncini artırmak için yere temas noktalarını artırmak gerekir.
Soru : Nasıl? Deneyerek araştırın!
Cevap : Yelpaze gibi kâğıdı katlayıp daha küçük yüzeyler oluşturulur ve şeklin yere temas noktaları artırılır (Şekil 6). Çünkü temas noktalarının artması sürtünme kuvvetini artırır.
Şekil 6
Bu sorunun cevabı düșünmeye bağlı olduğunda, yanıtlar çok az öğrenciden gelebilir.
Soru : Kâğıdın yeni düzeni şimdi neden sağlam bir şekilde ayakta durabiliyor?
Cevap : Düzenin uygulanan kuvvete karşı koyan kenar sayısı, arttığı için ayakta durabiliyor.
Temas noktaları artırılarak sürtünme kuvvetinin etkisi artırılırmış ve kâğıdın esnekliği azaltılmıştır.
Soru : Şekil 4’ten farklı olarak Şekil 6’daki görüntüde ne değişti?
Cevaplar gecikebilir. Sabırla beklemeli, değișik sorularla öğrencilerin düșünmelerine yardım edilmelidir.
Cevap : Mekânın küçülerek tekrarlandığını görüyoruz.
Öğrencilerin arama, deneme çalışmalarından vazgeçmelerine izin verilmemeli, doğru cevabı
bulmada öğrencilerle tartışılımalıdır.
Şekil 6 dışında bulunan cevaplara kuvvetler uygulanarak istenilen çözümün bu olmadığına
öğrenciler ikna edilir. Doğru cevabı bulan öğrenci sözel olarak ödüllendirilir.
Şekil 4 ve Şekil 6’ya ait şekiller öğrencilere aynı anda gösterilerek aralarında oluşan benzerlik ve farklılık sorgulanır. Gelen doğru
cevaplar pekiştirilir.
6. SINIF “DÜZEN” “İlk Adım”
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
© MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu
55
Soru : Buna benzer tekrar niteliği taşıyan başka örnekler verebilir misiniz?
Cevaplar her öğrenciden ayrı ayrı alınmalıdır. Bu așamada duraklamaların olması doğaldır.
Sabırla beklemeli, değișik sorularla çocuklar uyarılmalı düșünmeye yönlendirilmelidir.
Cevap : Değişik tekrar olayları;
Saat tiktakları,
Kalbin atışı,
Yürümek (adımlarımız),
Dünyanın dönüşü,
Gece ve gündüzün oluşumu,
Belli türlerin kendi cinslerini üretmesi (bitki veya hayvan olarak),
Doğum, ölüm vb. dir.
Öğrencilerin cevapları arasında tekrar olaylarına örnek olarak yürümek eyleminin de yer alması sağlanmalıdır. Öğretmen öğretim ortamının imkânlarını göz önüne alarak önceden hazırladığı bir müzik parçasını öğrencilere dinletebilir ve müzikteki ritim bulunabilir.
Ritim örnekleri
Soru : Tekrar olayının özel bir ismi var mı? Müzik ile karşılaştırarak düşünün.
Öğrencilerin tekrar olaylarına verdiği cevaplar tahtaya yazılarak listelenir.
İstenilen cevaplara ulaştıracak sorular sorulur.
6. SINIF “DÜZEN” “İlk Adım”
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
© MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu
56
Cevap geç gelebilir.
Cevap : Ritim.
Soru : Ritim nedir?
Cevap : Bir tekrar olayıdır.
Soru : Yürüyüşe ritim dediniz. Birisi hızlı yürürse, yavaş yürürse veya sallanarak yürürse bu durumları nasıl açıklarsınız?
Cevap : Acelesi var.
Acelesi yok.
Canı sıkılıyor, düşünüyor gibi farklı izlenimler, anlamlar çıkarılır.
Soru : Yani, gördüğümüz yürüyüşün ritmi bile size, farklı farklı bir şeyler mi anlatıyor?
Cevap : Evet, evet!
Soru : O hâlde, ritmin anlatım gücü de mi var?
Cevap : Evet, çok farklı anlatımları olduğunu görüyoruz.
Soru : Doğada tek olan bir şey gördünüz mü?
Soru öğrencileri düșündürürken içinde bulundukları dünyayı sorgulayarak tanımaya yönlendirecektir.
Cevap : Hayır! Doğada ağaçlar, kuşlar, bulutlar, çiçekler var, yani tek olan hiçbir şey görmedik.
Doğada görülen her șeyin birden fazla olduğu ve bunun da tekrar olduğu vurgulanmalıdır.
Ritmin anlatım gücünü kavratmak için birkaç öğrenci hızlı, yavaş ve sallanarak yürütülür.
Öğrencilerden bu durumu gözlemlemeleri istenir ve bu yürüyüş şekillerinin onlarda ne
çağrıştırdığı sorulur ve cevaplar birlikte değerlendirilir.
Ritmin anlatım gücünün olduğu, verilen örneklerle pekiştirilir.
Öğrenciler dünya, güneş vb. örnekler verebilir. Bu durumda öğrencilerden yaşadıkları çevreyi gözlemleyerek bu soruya
cevap vermeleri istenir.
6. SINIF “DÜZEN” “İlk Adım”
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
© MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu
57
Ritim örnekleri
Soru : Çevrenizde var olan başka tekrar olayları söyleyebilir misiniz?
Cevap gelmez ise soru “Çevrenizde var olan canlıların bir arada oldukları bașka tekrar olayları söyleyebilir misiniz?” șekline dönüștürülerek yeniden sorulmalıdır.
Cevap : Karıncalar, arılar, insan toplulukları, çimenler, dans vb.
Aramalar devam etmelidir.
Soru : Bu ritmik olaylar, bir arada ve büyük bir benzerlik içindedir. Dansta insanların, uçan kuşların, yürüyen orduların görünüşleri sizde nasıl bir etki uyandırıyor?
Cevap : Topluluk, beraberlik, bütünlük duygusu uyandırıyor.
Soru : Öyle ise ritmi nasıl anlatalım?
Muhtemel cevaplar
Cevap: Birleştiren, bütünleştiren bir olay. Ritim güç birliği, görüntü güzelliği ve tekrarlar içindeki uyumdur.
Öğrenciler yaşadıkları çevreyi düşünerek doğada var olan tekrar olaylarına örnek
verebilirler.
Etkinlik sonunda, verilen ritim örnekleri öğrencilerle paylaşılır ve konu pekiştirilir.
6. SINIF “DÜZEN” “İlk Adım”
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
© MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu
58
Ritim örnekleri
Soru : Bu açıklamalara göre ritim, önemli bir olay mıdır? Neden?
Cevap : Oyunda, dansta, beraber hareket etme zorunluluğu vardır. Aksi hâlde kargaşa olur. Düzen, beraber olma kolaylığı sağlar. Beraber hareket ederken güçleri bir noktada toplamak hareketi kolaylaştırır. Ağlarını aynı anda beraberce çekip çıkaran balıkçılar daha az güç harcarlar. Doğal olarak da daha az yorulurlar.
Ağaçlar, çiçekler, kuşlar görüntü güzelliği ve ahenk oluştururlar.
Bu etkinlik sonucunda, düşünmeyi öğrenme ve yaşamlarındaki olaylara farklı açıdan bakarak değerlendirme yönünde edinilen bilgiler ve kazanılan kavramlar (tekrar, ritim, birim, düzen, uyum, bütünlük vb.) daha sonra hazır birimler kullanarak yapılacak olan üç boyutlu tasarım çalışmalarının zihinsel olarak temelini oluşturacaktır.
Ritmin önemi ve anlattığı duygu örneklerle pekiştirilir. Öğrencilere var olan düzen içindeki bir birimin farklı olması olasılığı
analiz ettirilir.
6. SINIF “DÜZEN” “İlk Adım”
____________________________________________________________________________________________________________________________________________________
© MEB TTKB Teknoloji ve Tasarım Dersi Öğretim Programı Kılavuzu
59
Not: “İlk adım”etkinliği öğretmenin isteğine bağlı olarak aşağıda verilen
“gözlem formu” veya öğretmenin geliştireceği alternatif bir gözlem formu
kullanılarak değerlendirilebilir ve öğrencilere “Sınıf İçi Etkinliklerdeki
Performansı” puanı verilebilir.
BİLGİ NOTU!
“İlk Adım” Etkinliğinin Değerlendirilmesi
İlk adım etkinliği aşağıda verilen “Öğrenci Gözlem Formu” kullanılarak değerlendirilir. Öğretmen oluşturduğu gözlem formunu da kullanabilir. Bu form, öğrencilerin sınıf içi performansınının değerlendirilmesi ve bu etkinlikte yer alan kazanımların gerçekleşme düzeylerinin belirlenmesi
amacıyla kullanılabilir.
Bu etkinliğin sonucunda öğrencilere, öğretmen not çizelgesinde yer alan
“Sınıf İçi Etkinliklerdeki Performansı” puanı verilebilir.