Bilgi Edinme Başvurularının Cevaplandırılması

Kurum ve kuruluşlar, usulüne uygun şekilde yapılan bilgi edinme başvurularına, Yasa’da belirlenen süre ve usuller çerçevesinde cevap vermek zorundadırlar.

BEHK’nun 12. maddesinde, kurum ve kuruluşların, bilgi edinme başvurularıyla ilgili cevaplarını yazılı olarak veya elektronik ortamda başvuru sahibine bildirmeleri ve başvurunun reddedilmesi hâlinde bu kararın gerekçesi ve buna karşı yapılabilecek başvuru yolları ve süresinin belirtilmesi gerektiği ifade edilmiştir.

Kurum ve kuruluşlara iletilen başvurular konuyla ilgili olan ilgili birim tarafından değerlendirilerek cevaplandırılır. Kimi durumlarda verilecek cevabın birden çok birimin faaliyet alanına girmesi nedeniyle birkaç kurumun işbirliği yapması söz konusu olabilmektedir.

Bilgi edinme birimlerine ulaşan başvurular en geç 2 iş günü içerisinde konuyla ilgili birime gönderilir. Konuyla ilgili cevabı, ilgili birim vermekle yükümlüdür. Şayet bu başvurunun cevaplanması belirli bir maliyet gerektiriyorsa, ilgili birim bizzat bu konuyu başvuru sahibine bildirmektedir. Burada ifade edilen süreye riayet edilmesi cevap verme sürecinin aksamaması açısından önemlidir¹⁰¹. İdareler bilgi edinme başvurularına karşı olumlu veya olumsuz cevap verme hakkına sahiptirler. BEDK bilgi edinme birimlerinin gerekçeyi belirtirken sadece kararın dayandığı madde değil, aynı zamanda Kanun ya da Yönetmeliğin ilgili fıkrası, hatta bendinin belirtilmesi gerektiğine karar vermiştir¹⁰².

Bunun dışında, idare tarafından başvuru sahibine verilecek olumlu veya olumsuz yanıtla ilgili olarak, üst yazının ekleri hariç olmak üzere, bir suret de bilgi edinme

100 Bkz. Bilgi Edinme Hakkı Yönetmeliği, m.7.

101 Bkz.Yılmaz / Hız, s. 92.

102 Bkz.Kaya, s. 241.

birimine verilmektedir. Bu uygulamanın nedeni, tutulacak raporlara veri oluşturacak bilgilerin muhafaza edilmesi gerektiğidir.

Bilgi edinme taleplerine olumsuz cevap verilmesinin pek çok nedeni olabilir.

Genel olarak olumsuz cevaplanan başvuruların içeriği, yasa kapsamı dışında kalan istisnai konularda yapılan başvurulardır. Bunun yanında idarenin elinde olmayan, faaliyet alanını kapsamayan yahut henüz oluşmamış verilerin yer aldığı bilgi ve belgelerin talep edilmesi halinde, yine başvuru olumsuz olarak sonuçlanmaktadır.

Kurum veya kuruluşun, o an elinde olmayan veya görev alanı itibari ile olması gerekmeyen bilgi ya da belgelerin talep edilmesi halinde, başvurulara olumsuz yanıt verilebilmesinin yanı sıra, özel bir çalışma gerektiren ve özel olarak üretilmesi istenen bilgi veya belgelere ilişkin bilgi edinme başvurularına da olumsuz yanıt verilmesinde BEHK bakımından herhangi bir sorun yoktur.

Önceden yayınlanma tarihinin bildirildiği ve henüz zamanı gelmemiş bilgi ve belgelerle ilgili olarak; kamuoyuna belirli bir tarihte açıklanacağı belirtilen bir bilginin bu belirlenen tarih öncesinde talep edilmesi halinde, idarenin bu başvuruya olumsuz yanıt verme hakkı saklıdır.

Gerçeğe aykırı olduğu anlaşılan bilgi edinme taleplerine karşı, idarenin bu başvuru hiç yapılmamış gibi hareket etme hakkı vardır. Bunun dışında bilgi edinme başvuru yöntemi gerekli şartları taşımıyor ise yine idare tarafından durum ilgilisine bildirilir. Buna rağmen gerçeğe aykırı biçimde bir başvuru olması halinde idare bu talebe hiçbir cevap vermeme hakkına sahiptir.

Başvurulara verilecek cevabın olumlu olması, bilgi edinme hakkının gereğinin yerine getirilmesi açısından önem taşımaktadır. Başvuru talebi olumlu ya da olumsuz olsun, idare talebi yazılı veya elektronik ortamda veya başvurunun bilgisayar çıktısı iletilmek suretiyle değerlendirerek, ilgiliye bildirmek zorundadır. Ancak başvuru sahibinin cevabını almak istediği yol, cevabın kimin tarafından verileceğini belirlemektedir. Elektronik posta yoluyla verilecek cevapların kurum tarafından değil bilgi edinme birimi aracılığı ile gönderilmesi gerekmektedir. Başvurunun cevaplandığı tarih; kurum ve kuruluşun cevap yazısı üzerindeki tarihtir¹⁰³.

103Bkz. Akşener / Çakmakçı, s.111.

Başvuru sahibinin talebi üzerine cevabın elektronik ortamda verilmesi gerekiyorsa, ilgili birim tarafından verilen cevabın bilgi edinme birimine gönderilmesi, burada elektronik ortama aktarılarak başvuruda bulunan kişiye iletilmesi gerekmektedir.

Ancak istenen bilgi ya da belgenin mahiyeti, elektronik ortamda aktarılmasına olanak sağlamıyorsa, bu durumda talep edilen bilgi ya da belge yazılı olarak veya bizzat ilgili birim tarafından yerinde inceleme yapılmasına müsaade edilebilir. Aynı şekilde faks yoluyla cevap verilmesi istenilen herhangi bir talep olduğunda, yine bu belgede faks yoluyla gönderilmeye müsait değil ise, cevap yazılı veya elektronik ortamda verilebilir.

Başvuru taleplerine karşı cevabı, ilgili kurumun kendisi bizzat gerekli inceleme ve araştırmayı yaparak vermek zorundadır. Cevap verecek olan birimin, başvuruyu diğer kurum veya kuruluşlara yönlendirebilmesi için; istenen bilgi ve belgenin başka bir birimde olması veya konuyla ilgili diğer bir kurumun görüşüne ihtiyaç olması gerekir.¹⁰⁴ Başvurunun içeriği birden fazla kurum ve kuruluşu ilgilendiriyor ise, cevap verecek birim başvuruyu ilgili birime yönlendirir ve durumu başvuru sahibine yazılı olarak bildirir.

TBMM’nin aşağıda isimleri belirtilen kurumlar dâhilinde 2006 yılında bilgi edinme başvuru sayıları ve bunlara verilen cevaplarla ilgili olarak yayınladığı raporda yer alan bilgiler aşağıda belirtilmiştir¹⁰⁵.

1- Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği 2- Başbakanlık

3- Genelkurmay Başkanlığı 4- Bakanlıklar

• Valilikler

• Belediyeler

5- Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Sekreterliği 6- Yüksek Yargı Organları

7- Yükseköğretim Kurulu 8- Diğer Kurum ve Kuruluşlar

104 Bkz. Akşener / Çakmakçı, s. 112.

105Bilgi Edinme Raporu, http://www.tbmm.gov.tr/bilgiedinme/bilgiedinme-index.htm. 12 Şubat 2008

• Türkiye Barolar Birliği

• Basın İlan Kurumu Genel Müdürlüğü 9-Bilgi Edinme Değerlendirme Kurulu

Tablo:5 Türkiye genelinde bahsi geçen kurumlar bünyesindeki bilgi edinme başvurularına ilişkin veriler:

Bilgi edinme başvurusu toplamı(*)

864.616

Olumlu cevaplanarak bilgi veya belgelere erişim sağlanan

başvurular 746.999

Kısmen olumlu cevaplanarak kısmen de reddedilerek bilgi ve belgelere erişim sağlanan başvurular

38.092

Reddedilen başvurular toplamı

69.199

Gizli ya da sır niteliğindeki bilgiler çıkarılarak veya ayrılarak bilgi ve belgelere erişim sağlanan başvurular

9.617

Başvurusu reddedilenlerden yargıya itiraz edenlerin toplam sayısı 539 (*) Açıklama: Bu sayı, diğer kurum ve kuruluşlara yönlendirilen başvurular toplamı olan 58.093 sayısının, toplam başvuru sayısı olan 922.708 sayısından çıkarılmasından sonra kalan “net başvuru sayısı”dır.

Rapordaki verilere göre 2006 yılında Türkiye genelinde 864.616 adet bilgi edinme başvurusu yapılmıştır. 2005 yılında 626.789 adet başvuru yapıldığı dikkate alındığında, başvurularda, 2006 yılında 2005 yılına göre Türkiye genelinde yaklaşık % 38 oranında bir artış olmuştur. 2006 yılında bilgi edinme başvurularına ilişkin olarak olumlu cevap verilen başvuru sayısı; 746.999’dur. Bu oran toplam başvuruların yüzde 86,4’ünü ifade etmektedir¹⁰⁶.

106 Bkz. Bilgi Edinme Raporu

Kısmen olumlu kısmen de olumsuz cevaplanan başvuru sayısı 38.092’dir. Toplam başvurular içerisinde gizli ya da devlet sırrı niteliğindeki bilgiler çıkarılarak bilgi ve belgeye erişim sağlanan başvuruların sayısı 9.617 dir. Yanlış kuruma yapıldığı için doğru kurum ve kuruluşa yönlendirilen başvuru sayısı genel toplam içerisinde yüzde 6.7 lik bir orana sahiptir. Bu oranın oldukça düşük düzeyde olması da bu hakkın kullanımında, başvuruda bulunanların kurum ve kuruluşların görev alanları ile ilgili gerekli bilgiye sahip olduklarını gösterebilir. Aynı yıl reddedilen başvuru oranı % 8 iken, 2005 yılında reddedilen başvuru oranı % 8,6’dır. Bu anlamda 2005 yılına oranla başvuruların reddinin az da olsa azaldığı dikkat çekmektedir¹⁰⁷. Genel olarak bir değerlendirme yapıldığında; Türkiye genelinde Kanunun gerek hak sahipleri açısından gerekse kamu kurum ve kuruluşları açısından tam anlamıyla uygulama alanı bulduğunu söylemek mümkün değildir.