Bilgi Birikimi Boyutu

Olgusal bilgi, akademik alanlarda uzmanların birbirleriyle olan iletişimini bu iletişim içinde de yapılan bilgi alışverişini sistematik bir biçimde düzenlemeye çalışırken kullanmış oldukları bütün temel öğeleri kapsamaktadır. Aynı disiplinde çalışan insanlar için oldukça anlaşılır olan bu öğeler bir uygulamadan başka bir uygulama için kullanılırken fazla değişikliğe ihtiyaç duymaz ya da çok az duyabilir. Öğrenciler bir bilgi dalını tanımak ya da bu bilgi dalında oluşan bir problemi çözmek için olgusal bilginin temel öğelerini öğrenmek zorundadırlar. Daha çok somut simge ya da simge dizini olarak tanımlanan olgusal bilgi az da olsa soyutlama özelliğine sahiptir (Anderson ve Krathwohl, 2014). İki alt gruptan oluşan olgusal bilgi, terim ve öğe bilgisine odaklanmaktadır. a. Terimlerin Bilgisi teknik terimler ve müzik simgelerini ifade ederken; b. Özel Ayrıntı ve Öğelerin Bilgisi başlıca doğal kaynakları ve güvenilir bilgi kaynakları örnek oluşturmaktadır. Tablo 2’de Terimler Bilgisi ve Özel Ayrıntı ve Öğelerin Bilgisi’nin çeşitli örnekleri sunulmuştur (Anderson ve Krathwohl, 2014 s.60).

24 Tablo 2. Terimler Bilgisi ve Özel Ayrıntı ve Öğelerin Bilgisi Örnekleri

TERİMLER BİLGİSİ ÖRNEKLERİ ÖZEL AYRINTI VE ÖĞELERİN BİLGİSİ ÖRNEKLERİ

• Boyama ile ilgili terimlerin bilgisi • Haberlerde öne çıkan önemli isimler, yerler ve olaylar bilgisi

• Önemli muhasebe terimlerinin bilgisi • Bir yazarın yönetim problemleri ile ilgili olguları sunma ve yorumlama

• Sözcüklerin doğru telaffuzlarını göstermek için kullanılan simgelerin bilgisi

• Akıllı alışveriş ile ilgili güvenilir bilgi kaynaklarının bilgisi

2.1.7.1.2. Kavramsal Bilgi

Kavramsal bilgi, daha karmaşık olan bilgi organizasyonunu kategoriler veya sınıflamalar yapabilmeyi içermektedir. Böylece bilgiler arası ilişkiler daha açık ve daha anlaşılır ifade edilmiş olmaktadır. Açıkça ve anlaşılır biçimde belirtilen bu modeller yani

“Şema”lar, zihinsel modeller ya da farklı bilişsel psikolojik modellerde inşa edilir. Bu

“şema”lar, modeller ve kuramlar, insanların farklı bilgi parçacıklarının aralarındaki ilişkileri gözetilerek nasıl organize edilip yapılandırıldığını ve bir bütün haline getirildiğini, ayrıca mevcut bilgi parçacıklarının bir arada nasıl işlevsel hale geldiği konularındaki bilgileridir.

Örneğin, mevsimlerin neden bu şekilde oluştuğu ile ilgili bir zihinsel modelde Dünya, Güneş, Dünyanın Güneş etrafında dönmesi, yıl içindeki değişik zamanlarda Dünyanın Güneşe karşı durumu (Dünya ekseni ile yörünge düzlemi arasındaki açı) ile ilgili düşünceleri içerebilir.

Bunlar Dünya ve Güneş hakkında basit, birbirinden ayrı ve ilişkisiz olgular değildir. Aksine, onlar arasındaki ilişkilere ve bütün bunların mevsimsel değişmelerle nasıl bir bağlantı içinde olduğuna ilişkin bilgilerdir. Geniş bir yapıya sahip temel öğelerin birlikte hareket etmesini sağlayan ilişkilerdir (Anderson ve Krathwohl, 2014). Kavramsal bilgi üç alt gruptan oluşmaktadır. Bunlardan a. Sınıflamalar ve Sınıflamaların Bilgisi grubu, jeolojik zamanlar ve işletmelerdeki mülkiyet şekilleri olarak örnek gösterilebilir. b. İlkeler ve Genellemelerin Bilgisi, Pisagor teoremi ve arz talep kanununu oluşturur. Son olarak c.Kuram ve Model Yapıların Bilgisi ise evrim kavramı ve parlamento yapısını örnek verilebilir. Tablo 3.’ te bu grupların ayrıntılı örnekleri sunulmuştur.

25 Tablo 3. Sınıflamalar ve Sınıflamaların Bilgisi, İlkeler ve Genellemelerin Bilgisi ve Kuram ve Model Yapıların Bilgisi Örnekleri

Sınıflamalar ve

Basit gündelik hareketten yeni bir problemin çözümünün anlatımına kadar olan geniş bir yelpazeyi içeren işlerin daha çok “nasıl yapılacağı” ile ilgilenen bilgi işlemsel bilgidir. Bu bilgi genelde sırayla yapılacak olan işlem basamaklarını kapsamaktadır (Anderson ve Krathwohl, 2014). İşlemsel bilgiyi üç alt grup oluşturmaktadır. Bunlar a.Alana Özel Algoritmaların Bilgisi, b.Alana Özel Teknik ve Yöntemlerin Bilgisi ve c.Uygun Yöntemlerin Hangi Durumlarda Kullanılacağının Belirlenmesine İlişkin Ölçütlerin Bilgisidir. Alana Özel Algoritmaların Bilgisi, suluboya resimde yararlanılan beceriler ve tamsayılarda bölme algoritmasıdır. Alana Özel Teknik ve Yöntemlerin Bilgisi, görüşme teknikleri, bilimsel yöntemdir ve Uygun Yöntemlerin Hangi Durumlarda Kullanılacağının Belirlenmesine İlişkin Ölçütlerin Bilgisine ise Newton’un ikinci yasasına dayalı bir işlemden ne zaman, hangi durumda yararlanılacağının belirlenmesine ilişkin ölçütler; işletme maliyetlerini tahmin etmek içi belli bir yöntemden yararlanılıp yararlanılamayacağına karar verme ile ilgili ölçütler

26 uygun örnek olacaktır. Tablo 4.’te bu bilgilerin ayrıntılı örnekleri verilmiştir (Anderson ve Krathwohl, 2014 s.69).

Tablo 4. Alana Özel Algoritmaların Bilgisi, Alana Özel Teknik ve Yöntemlerin Bilgisi ve Uygun Yöntemlerin Hangi Durumlarda Kullanılacağının Belirlenmesine İlişkin

Ölçütlerin Bilgisi Örnekleri

27 2.1.7.1.4. Üst Bilişsel Bilgi

Üstbilişsel bilgi, biliş ile ilgili ve aynı zamanda kişinin kendi bilişinden haberli, onunla ilgili bilgi sahibi olması demektir (Anderson ve Krathwohl, 2014 s.71). Üst bilişsel bilgiyi üç alt grup oluşturmaktadır. Bunlar; a.Stratejik Bilgi, b.Uygun Bağlam ve Koşullarla İlgili Olanlarda Dahil Olmak Üzere, Bilişsel Görevlerle İlgili Bilgi, ve c.Kendi Kendisi Hakkında Bilgidir. Bunlara örnek olarak sırasıyla; ders kitabında verilen şekliyle bir konu alanı bölümünün (ünite) yapısını ortaya koyarken yararlanılabilecek araçlardan biri olan ana hatların belirlenmesi ile ilgili bilgi; çeşitli öğrenme stratejilerinden yararlanma yolları ile ilgili bilgi, belli öğretmenlerin öğrencilerine uygulayabilecekleri test çeşitleri hakkında bilgi, değişik görevlerin gerektirebileceği bilişsel hazırlıklar ve bir düşün yazısını (makale) eleştirebilmek bir güç, bir düşün yazısı (makale) yazabilmek ise bir zayıflık göstergesidir deyip kişinin kendi bilgi düzeyinden haberdar olması verilebilir. Tablo 5.’ te bu örnekler daha ayrıntılı işlenmiştir (Anderson ve Krathwohl, 2014 s.75).

Tablo 5. Stratejik Bilgi, Uygun Bağlam ve Koşullarla İlgili Olanlarda Dahil Olmak Üzere, Bilişsel Görevlerle İlgili Bilgi ve Kendi Kendisi Hakkında Bilgi Örnekleri

Stratejik Bilgi Örnekleri Uygun Bağlam Koşullarla İlgili Olanlarda Dahil

28 ile ilişkili alan ya da göreve özel bilgilerinin eksik olduğu

Bu bölümde bilişsel süreç boyutları Anderson ve Krathwohl’un (2014) tanımlamaları ve verdikleri örneklendirmeler özetlenerek sunulmaya çalışılmıştır.

2.1.7.2.1. Hatırlama

Öğretimindeki amaç yapılan öğretimin öğretildiği haliyle neredeyse hiç bozulmadan zihinde kalıcılığını koruması ve bellekte kalma süresinin artırılmasıdır. Uzun süreli bellekteki ilişkili bilgiye erişilmesidir. Bir nevi bilgiyi geri çağırmaktır. Tanıma ve hatırlama alt gruplarından oluşmaktadır. Tanıma, herhangi bir bilgi ile karşılaşıldığında uzun süreli bellekte yer alan bilgiye ulaşma sürecini içermektedir. Tanıma esnasında, öğrenciye bir bilgi sunulmuştur ve bu durumda uzun süreli belleğindeki bu bilgi ile aynı ya da benzer olanının var olup olmadığını gözden geçirir. Eğer yeni gelen bilgi eskiden var olan bilgiler ile eşleşirse veya ilgiliyse öğrenci bu bilgiyi tanımış olur. Bir bilgiyi hatırlamak demek ona uzun süreli belleğin içerisinde erişmek demektir. Bunu da genellikle bir soru sormak tetiklemektedir. Kişi bir bilgiyi bulabilmek için uzun süreli belleğinin tarar ve bu bilgiyi aktif hale getirir. Böylece artık aktifleşen bilginin üzerinde istenilen doğrultuda işlem yapılabilir. Bilgiyi hatırlama bir nevi ilgili diğer bellekte bilgiye erişmedir (Anderson ve Krathwohl, 2014).

2.1.7.2.2. Anlama

Anlama, karşılaşılan sözlü, yazılı veya grafik biçimleriyle sunulan öğretimdeki iletilerden bir mana oluşturmadır. Öğretimin amacı öğrenilenlerin transferini sağlamak olduğu için Anlama’dan Yaratma’ ya kadar bütün bilişsel süreç ifadeleri işin içine girmektedir.

Okullarda yapılan eğitim hedeflerinin geneli transfer temelli olduğundan bunları en çok içeren seviye anlama seviyesidir. Öğrencilere gelen mesaj hangi şekilde ifade edilirse edilsin (sözlü, yazılı ya da grafik biçimi, derslerin işlenişi sırasında, ders kitaplarından ya da bilgisayar ortamında) onların anlama düzeyine erişmiş olacaktır. Anlama; yorumlama, örneklendirme, sınıflama, özetleme, sonuç çıkarma, karşılaştırma ve açıklama alt gruplarından oluşur.