Konu ile ilgili literatür araştırıldığında bilgi teknolojilerinin karar verme üzerindeki etkisinin daha çok merkezileşme/merkezkaçlaşma boyutunda incelendiği görülmektedir. Varılan sonuçlar ise bilgi teknolojilerinin kontrol işlevi üzerindeki etkileri ile paralellik göstermektedir.
Literatür göstermektedir ki bilgi teknolojileri işletmelerde merkezileşmeyi ve merkezkaçlaşmayı aynı anda olanaklı hale getirir. Bilgi teknolojileri, işletmenin zaman ve kararın kalitesinde oluşabilecek kayıplardan endişe duymadan, karar alma yetkisini işletme içinde daha geniş bir alana yayabilmesini sağlar .99 Kast vd. (1970) aynı fikri desteklerken merkezileşme/merkezkaçlaşmanın karar tipleriyle karar noktalarının uygun bir şekilde eşleştirilmesi sonucu olması gerektiğini vurgular .100 Karar alma yetkisinin işletme içinde yönlendirilmesinde bilgi sistemlerinin sağladığı katkılar sonucunda merkezileşme/merkezkaçlaşma kararının verilmesinde daha başka değişkenler ön plana çıkmıştır. Bunlar: işletme politikaları, gelenekler, normlar ve tercih edilen yönetim anlayışıdır.101
İşletmelerin varoluş amacı daha etkili karar verebilmek için sahip olduğu bilgiyi işlemektir .102Bilgi teknolojileri günümüzde sahip olduğu olanaklar çerçevesinde karar alma işlevlerini desteklemek üzere çalışanların;
• Büyük miktardaki kurumsal bilgiyi daha kısa bir zamanda ve daha ucuza depolamalarını, tekrar kullanmalarını ve diğer çalışanlarla paylaşmalarını,
• İşletme dışından elde edilecek bilgiye daha çabuk ve seçici bir şekilde ulaşmalarını,
• Elde edilen bilgiyi yeni bilgilere ulaşmak üzere hızlı ve doğru bir şekilde yeniden işlemelerini Ör: finansal analizler veya tahminleme modelleri şeklinde,
• Yapılan analizleri depolamalarını ve ileride daha hızlı bir şekilde yeniden kullanabilmelerini sağlamaktadır .
Veri tabanı yönetim sistemleri veri tabanı dosyaları yaratarak, bu dosyaları sürekli olarak güncelleştirerek ve yöneticilerin talep ettiği raporlara bilgi sağlayarak yöneticilerin karar verme işlevlerini desteklemektedir. 103Ek olarak endüstri kolu,
99Dewett, Todd & Jones, Gareth R., The Role of Information Technology in the Organization: A
Review, Model and Assessment. Journal of Management, 27/3 ,2001, s.323
100Kast, F.E. & Rosenzweig, J.E., Organization and Management. Mc Graw Hill: USA, 1970,s.164 101Huber, George P., A Theory of the Effects of Advanced Information
Technologies on Organizational Design, Intelligence and Decision Making. Academy of Management Review, 15/1,1990, s.57
102Dibrell, Clay C. & Miller, Thomas R., Organization Design: The Continuing
Influence of Information Technology. Management Decision,40/62002,s.620
103
pazar, ekonomik göstergeler ve politik gelişmeler gibi dış çevre ile ilgili konularda Internet' in sağladığı bilgi desteği yönetsel karar verme için daha hızlı ve daha doğru bilgi sağlamaktadır .104
İşletmelerde verilmesi gereken kararlar yapılandırılmış ve yapılandırılmamış kararlar olmak üzere iki grupta incelenir. Yapılandırılmış kararlar programlanabilir özelliktedir. Her zaman geçerli olmamakla birlikte bu, yapılandırılmış kararların otomasyonla gerçekleştirilebileceği anlamına gelir.105 Yönetim sistemi sıklıkla otomasyondan etkilenmektedir. Otomasyon, yönetimdeki karar verme boşluğunu azaltır. Yöneticiler uzun dönem planlamaya yönelir ve iş sistemlerinin rekabetçi ve çevresel sistemle nasıl etkileştiğini algılamaya zaman harcarlar .106
Bir karar programlanabilir nitelikte olduğunda işletme bu kararla ilgili bir prosedür hazırlar. Bu bir akım şeması, karar tablosu ya da formül olabilir. Bu kararlar daha önceden öngörülebildiğinden alt düzey çalışanlarınca yerine getirilebilir. Gerçekte ileri düzeyde yapılandırılmış kararlarda otomasyona geçilebilir.
Yapılandırılmış kararları destekleyen bilgi sistemleri operasyon işleme sistemi ve yönetim bilgi sistemidir. Eğer operasyon işleme sistemleri bir kredi kartının limitinin alışveriş için yeterli olup olmadığına karar veriyorsa ya da satış elemanı bilgisayara bir sipariş girdiğinde sistem müşterinin riski konusunda satış elemanını uyarıyorsa eylemsel düzeyde karar almayı hızlandırır, kolaylaştırır ve kararın doğruluk düzeyini arttırır .107
Yönetim bilgi sistemleri veri tabanındaki varolan verileri seçerek, işleyerek, Wiley&Sons Publishing Co. : Canada,1993,s.76
104
O' Brien, James. ,Introduction to Information Systems. Mc Graw Hill : USA.,1997,s.133
105Davis, Gordon B. & Olson, Margrethe H., Management Information Systems. Mc Graw Hill:
USA,1985, s.33
106Kast, F.E. & Rosenzweig, J.E., Organization and Management. Mc Graw Hill: USA,1970,
düzenleyerek ve özetleyerek yapılandırılmış bilgi raporları hazırlar ve eylemsel ve yönetsel düzeydeki kararları destekler. Bu kararlar etkin ve hızlı bir şekilde alınır
Yapılandırılmamış kararlar ise programlanamamaktadır. Bu kararlar daha az sıklıkta ve belirsiz aralıklarla gündeme gelir. Bu karar tipi için bilgi sistemleri farklı çözümler sunar. Yapılandırılmamış kararlarda sistemin vereceği destek kullanıcıyı karar için gerekli veriye ve bu verileri değerlendirmek için gereken analiz uygulamalarına ulaştırmaktır. Yapılandırılmamış kararlar için etkileşimli yönetim bilgi sistemleri uygundur
Yapılandırılmamış kararlarla ilgili çözümler sunan bilgi sistemi karar destek sistemidir. Karar destek sisteminin vereceği destek verilecek kararın yapısına ve karar vericinin konuya yaklaşımına göre değişiklikler gösterir. Karar destek sistemleri yönetim bilgi sistemlerinin sunduğu raporlar yanında finansal ve istatistiksel veriyi işleyecek bir model tabanı bulundurur. Proje yönetimi araçları, simülasyon, tahminleme ve eğilim analizleri gibi yöntemler model tabanının uygulamalarıdır .108
Karar almaya destek veren farklı karakterde iki sistem daha vardır. Bunların biri grup karar destek sistemleri diğeri ise üst yönetim bilgi sistemidir. Grup sistemleri iletişim sistemlerindeki gelişmeler yardımıyla işletmenin veri tabanındaki verilerden yararlanarak coğrafi olarak farklı bölgelerdeki çalışanların grup halinde karar alabilmelerini sağlar .109
Üst düzey yöneticilerin talepleri doğrultusunda oluşturulan ve grafikler şeklinde özet veriler içeren üst yönetim bilgi sistemleri ise Paller ve Laska (1990)' ya göre bilgiyi daha etkili ve verimli bir şekilde işleyerek karar vericiye destek vermektedir .110
108
Davis, William S. An Introduction To Business Information Systems. West Publishing Co.:USA, 1995,S,377
109
Daft, R.L.,Management. Dryden Press Int. Ed.: America,1991, S.557
110Dibrell, Clay C. & Miller, Thomas R. , Organization Design: The Continuing