Bilgi teknolojileri alanında faaliyet gösteren girişimlerin sayıları, büyüklükleri, ihracat yapma ve Ar-Ge yapma durumlarına ilişkin gelişmelerin takip edilmesi amacıyla Ölçümle-me Dokümanında çeşitli göstergeler tanımlanmıştır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığından temin edilmesi planlanan bu göstergelere, Bakanlıkça sağlanan verilerin gerek yıllar itibarıyla farklı kaynaklardan derlendiği için tutarlılık arz etmemesi, gerekse bilgi teknolojileri alanında faa-liyet gösteren oldukça sınırlı bir kesime ilişkin bilgi sunması nedeniyle 2009 ve 2010 yılı Bilgi Toplumu İstatistikleri yayınlarında yer verilememiştir. Bu yayında toplamda 8 adet olan söz konusu göstergelerden 6 tanesi için TÜİK ve TOBB’dan elde edilen veriler kullanılmıştır. Bu göstergelere ilişkin açıklamalar aşağıda sunulmaktadır.
- Bilgi teknolojileri alanında faaliyet gösteren girişim sayısı: Bu gösterge, BİT sektör tanı-mına ilişkin NACE Rev. 1.1 listesine göre TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri Araştır-masından derlenmiştir.
- Bilgi teknolojileri alanında faaliyet gösteren yerli girişim sayısı: Yerli girişim sayısı yeri-ne yabancı kontrollü girişim sayıları verilmiştir. Yabancı kontrollü girişim istatistikleri, BİT sektör tanımına ilişkin NACE Rev. 1.1 listesine göre 2006 ve 2007 Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri Araştırmasından elde edilmiştir. Bu veriler, tamsayım kısmındaki 2006 yılında 55.354 ve 2007 yılında 53.008 girişime ait bilgilerden derlenmiştir.
- Bilgi teknolojileri alanında faaliyet gösteren girişimlerin çalışan sayısına göre dağılımı:
Bu gösterge BİT sektör tanımına ilişkin NACE Rev. 1.1 listesine göre, TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri Araştırmasından derlenmiştir.
- Bilgi teknolojileri alanında yeni kurulan girişim sayısı: Kurulan, kapanan şirket istatis-tikleri, Resmi İstatistik Programı kapsamında TOBB tarafından sağlanmıştır. NACE Rev. 2 listesine göre “J-Bilgi ve İletişim” başlığı altında yer alan faaliyet kodlarını kapsamaktadır.
- Bilgi teknolojileri sektöründe Ar-Ge yapan girişim sayısı: Doğrudan bu göstergenin kar-şılığı olmamakla birlikte, BİT sektöründe Ar-Ge faaliyetlerinin yaygınlığının gelişimini, ekonominin genelinde Ar-Ge yapan firmaların sayısındaki değişime bağlı olarak değer-lendirebilmek üzere, Ar-Ge yapan girişimler içerisinde BİT sektöründe faaliyet gösteren-lerin oranı göstergesine yer verilmiştir. TÜİK Araştırma ve Geliştirme Faaliyeti Anketinden elde edilen sonuçlardan 2009 yılı değerleri BİT sektör tanımına ilişkin NACE Rev. 2, diğer yıllar ise BİT sektör tanımına ilişkin NACE Rev. 1.1 listesine göre verilen faaliyet kodlarını kapsamaktadır.
- Bilgi teknolojileri alanında ihracat yapan girişim sayısı ve oranı: Bu gösterge BİT sektör tanımına ilişkin NACE Rev. 1.1 listesine göre TÜİK tarafından sağlanmıştır.
2009 yılında geçirdiği küçülmenin ardından, BİT sektörü donanım ihracat ve itha-latının 2010 yılında çift rakamlı bir büyüme gösterdiği görülmektedir. Bununla birlikte ithalatın ihracata göre 2009 yılında daha az küçülüp 2010 yılında daha fazla büyüme-sinin doğal bir sonucu olarak ithalatın ihracatı karşılama oranı küresel kriz dönemi ön-cesi seviyelerinin altındadır (Tablo 4.5). Dış Ticaret Müsteşarlığı’ndan alınan bu veriler EK-9’da sunulan harmonize sistem BİT ürünleri listesi temel alınarak hazırlanmıştır.
Tablo 4.5: BİT Sektörü Donanım Dış Ticaret Büyüklükleri
2007 2008 2009 2010
İhracat (Milyon ABD Doları) 616,9 642,4 467,8 533,9
İhracat Büyümesi (yüzde) - 4,6 -27,2 14,1
İthalat (Milyon ABD Doları) 5.192,6 5.027,7 4.416,5 5.144,1
İthalat Büyümesi (yüzde) - -2,7 -12,2 16,5
Dış Ticaret Dengesi (Milyon ABD Doları) -4.575,7 -4.385 -3.948 -4.608
İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (yüzde) 11,9 12,8 10,6 10,4
Kaynak: DTM
BİT sektöründe faaliyet gösteren girişimlerden ihracat yapanların sayısı yıllar iti-barıyla yakın seviyelerde seyretmektedir (Şekil 4.1). BİT sektöründe faaliyet gösteren girişim sayısı dikkate alındığında 2007 yılında girişimlerin %7,5’inin, 2008 yılında ise
%6’sının ihracat yaptığı görülmektedir.
BİLGİ TOPLUMU İSTATİSTİKLERİ 2011
|
1054. BİL Gİ
TEKNOLOJİLERİBİT’in ekonomik ve sosyal hayatın her alanında artan kullanımı, bu teknolojilere dayalı ürün ve hizmetlerin üretilmesini ve etkin şekilde kullanılmasını sağlayacak insan kaynağına olan ihtiyacı da artırmıştır. Söz konusu insan kaynağının yetiştirilmesi hem yerli BİT sektörünün hem de bu teknolojileri girdi olarak kullanan diğer sektörlerin geliştirilmesi, ekonominin rekabet gücünün ve istihdamın artırılması açısından kritik önemdedir.
BİT sektörü istihdam göstergeleri Tablo 4.6’da görülmektedir. BİT sektörünün bü-tünündeki istihdama bakıldığında, 2003 yılında 145.227 kişi istihdam edilirken, bu sayı 2008 yılı itibarıyla 174.367 olmuştur. BİT sektöründe Ar-Ge çalışanlarının oranı 2003 yılı itibarıyla %1,7’ler seviyesinden 2008 yılı itibarıyla %5,5’ler seviyesine ulaşmıştır. Bu artış eğiliminin devam etmesi sektörde faaliyet gösteren firmaların rekabet güçlerinin artması ve dünya hâsılasından daha fazla pay alabilmesi açısından oldukça önemlidir.
Şekil 4.1: BİT Sektöründe Faaliyet Gösteren Girişimlerden İhracat Yapanların Sayısı
Kaynak: TÜİK
Tablo 4.6: BİT Sektörü İstihdamı
2003 2004 2005 2006 2007 2008
BİT sektör istihdamı 145.227 151.557 165.817 160.644 162.392 174.367
BİT sektöründe Ar-Ge çalışanlarının
oranı (yüzde) 1,7 1,9 2,7 5,2 4,0 5,5
BİT istihdamının toplam istihdama
oranı (yüzde) 2,2 2,0 1,9 1,7 1,7 1,7
Kaynak: TÜİK Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri Araştırması
BİT sektöründe Ar-Ge çalışanlarının oranında görülen artışa paralel şekilde, Şekil 4.2’de görüldüğü gibi Ar-Ge yapan girişimler içerisinde BİT sektöründe faaliyet göste-renlerin oranı da yıllar itibarıyla artmaktadır. Bu oran TÜİK Araştırma ve Geliştirme Fa-aliyeti Anketinden elde edilmiştir. 2009 yılı sonuçları BİT Sektör tanımına ilişkin NACE Rev. 2, diğer yıllar ise NACE Rev. 1.1 listesine göre verilen faaliyet kodlarını kapsamak-tadır. 2009 yılındaki düşüşte, BİT sektörünü tanımlayan faaliyet kodu sınıflandırmasın-da yapılan bu değişikliğin etkisi olduğu değerlendirilmektedir.
Şekil 4.2: Ar-Ge Yapan Girişimlerden BİT Sektöründe Faaliyet Gösterenlerin Oranı
BİLGİ TOPLUMU İSTATİSTİKLERİ 2011