Eşekler Cenneti

Yazar: Hüseyin YURTTAŞ Kapak Resmi: Cavit YAREN İç Resimler: M. Hakan KİREZCİ

184 Yayınevi: İmbat Yayınevi-İzmir

Yayın yılı: 7. Baskı, 2005 Sayfa sayısı: 80

4.1.10.1. “Eşekler Cenneti” Adlı Kitabın Tasarım ve Resim Özellikleri Açısından İncelenmesi

Bu başlık altında kitabın tamamına ait tasarım özellikleri açıklanmış ve yorumlanmıştır. Hikâyeye ilişkin görseller Ek 13’ de bulunmaktadır.

a. Boyut

13,5×19,5 cm ebatlarında olan kitap 110 gram ağırlığındadır. Yazarın diğer kitapları gibi büyüklük, ağırlık ve hacim olarak çocukların kolayca taşıyabileceği ve kullanabileceği ölçülere sahiptir.

b. Kapak ve Cilt

Kitapta karton kapak kullanılmıştır. Beyaz zemin üzerine yeşillikler ve eşeklerden oluşturulan kapak resmi, çocuk okura hitap edecek şekilde düzenlenmiştir. Kitap ismi, beyaz zemin üzerine kalın, büyük ve kırmızı karakterle yazılarak ön plana çıkarılmıştır. Ön kapağın orta bölümü tamamen kapak resmine ayrılmış orta alt kısımda büyük harflerle yazarın ismine ve yayın evinin amblemine yer verilmiştir.

Sağ alt köşede ise kaçıncı basım olduğuna ait bilgi bulunmaktadır.

Arka kapakta resim olmamasına rağmen beyaz zemin kullanılarak ön kapakla bütünlük oluşturulmaya çalışılmıştır. Üst kısımda yayın evinin adı, orta kısımda

185 yazarın diğer kitaplarına ait küçük kapak resimleri, alt kısımda ise yayınevinin adresi bulunmaktadır.

İç kapaklarda ise resimleyenlere, yayın evine, MEB tarafından tavsiye kararına ait bilgiler bulunmaktadır.

Kapakta kullanılan yazıların ortalanarak yazıldığı dikkat çekici bir özelliktir.

Kapağın tasarımı, çocuğun dikkatini çekecek ve onu hayallere daldıracak bir düzende oluşturulmuştur.

c. Kâğıt

Kitapta 1. hamurdan elde edilmiş beyaz renkli kâğıt kullanılmıştır. Kâğıt ve yazı arasındaki zıtlık yazıların gayet net gözükmesini sağlamıştır. Kâğıt görsellerin ve yazıların arka sayfadakilerle karıştırılmasını engelleyecek kalınlığa sahiptir. Kâğıt etkili ve sağlıklı okumaya imkân sağlaması açısından olumlu özellikler taşımaktadır.

ç. Harf

Kitapta “calibri” yazı karakteri kullanılmıştır. Harf büyüklüğü 14 puntodur. Harflerin büyüklüğü rengi ve kalınlığı okuyucuya daha rahat bir okuma imkânı sağlamaktadır.

d. Sayfa Düzeni

Tek sütundan oluşan sayfalarda hedef kitlenin rahat bir okuma gerçekleştireceği şekilde satır arası boşluğu oluşturulmuştur. Kitabın, sayfa kenarlarında okuyucuyu rahatlatacak uygun boşluklar bırakılmıştır. Bu da sayfanın daha sade ve düzenli görünümünü sağlamaktadır. Paragraf ve cümle uzunluklarının kısa olduğu görülmektedir. Metin her iki yana yaslanarak düzenlenmiştir. Sayfalar, okuyucunun okuma sürecini destekleyici nitelikte bir düzen ve uyum içerisinde oluşturulmuştur.

186 e. Resim

Kitapta on yedi resim bulunmaktadır. Kapak resmi renkli, iç resimler ise siyah beyaz tonlarda oluşturulmuştur. Kapak resminde canlı renkler kullanılarak dikkat çekilmeye çalışılmıştır. İç resimler ise uzun ya da kısa çizgilerin uyumuyla oluşturulmuştur. Negatiflik ön plana çıkarılmıştır. Keskin çizgiler ve siyah beyaz renkler, metinde anlatılan vahşi olaylarla uyum sağlamaktadırlar. Ressam görsellere kendi yorumunu da katarak karikatürize bir etki yaratmıştır. Bu sayede bir çizgi film havası oluşturulmuştur. Görseller sayfanın tamamını kaplamakta ve metindeki yazınsal ifadeleri tamamlamaktadır.

4.1.10.2. “Eşekler Cenneti” Adlı Kitabın İçerik Özellikleri Açısından İncelenmesi

a. Konu ve Kurgu

Hayvanlar arasındaki anlaşmazlıkları anlatan bu kitapta iktidar ve özgürlük konuları işlenmiştir. Fabl türünde yazılan eserde olaylar eşekler, atlar, sığırlar ve kurtlar arasında geçmektedir.

Sığır, at ve eşekler, beraber yaşadıkları otlağı paylaşamamakta ve sürekli kavga etmektedir. Bir gün eşekler kendi aralarında toplanarak, sığır ve atlardan kurtulmak için düşmanları olan kurtlarla iş birliği yapma kararı alırlar. Düşmanla yapılan bu işbirliği ile diğer hayvanları otlaklardan uzaklaştırırlar ama kurtlarla da ağır bir anlaşma yaptıklarının farkında değillerdir. Ölen eşekler ve söz dinlemeyen asi sıpalar kurtlara verilecektir. Kendi aralarında seçimle bir başkan seçerler. Başkan seçme kararı doğru karşılanır fakat seçimler kurtların desteğini alan eşeğin başa gelmesiyle sonuçlanır. Zaman geçtikçe kurtların isteklerinin artmasıyla sıpalar azalmaya başlar ve eşeklerin nesli tükenme durumuna gelir. Bu durumu fark eden bazı eşekler,

187 iktidara baş kaldırmaya çalışsa da bazı ajanlar tarafından yapılacak işler önceden eşeklerin başına haber verilir ve iktidar yanlısı olan mahkeme tarafından verilen cezayla başkaldıran eşekler kurtlara teslim edilir. Bu arada birkaç eşek ve sıpa kaçarak eski dostları at ve sığırları aramaya koyulur. Onları bulurlar, özür dileyerek durumu anlatırlar. Atlar ve sığırlar yanlarına gelen eşeklerle ana yurtlarına dönme kararı alırlar, fakat kışın geçmesini beklerler. Baharın gelmesiyle ana yurduna dönen hayvanlar, tüm eşeklerin kurtlar tarafından yenildiklerini görürler.

Metinde özellikle çocukların olayları daha iyi anlamaları için kahramanlar hayvanlardan seçilmiştir. Konunun ele alınışı ve yorumlanışı özgündür fakat anlatılan olaylar içerisinde geçen iktidar çatışması, yapılan hainlikler, kendi soydaşlarına yapılan ihanetler ve seçimlere hile karıştırılması gibi konular, hedef kitlenin düzeyine uygun değildir. Çatışmalar, her ne kadar iletişim kurularak çözülmüş olsa da özgürlüğü elde etme adına her türlü yanlışın yapılabileceğine dair örnekler sunulmaktadır. Sevgi üzerine kurulmamıştır. Kitapta, ihanetten, cezadan ve kurtlar tarafından parçalanarak ölümden bahsedilmesi, çocuğun hoşça vakit geçirmesini engelleyen özelliklerdir. Kötülük yapanlar cezalarını bulsa da cezanın ölüm olması, hedef düzeyin psikolojisi açısından uygun olmayan bir durumdur.

Baskı ve şiddet hiçbir zaman çözüm olmamalıdır.

b. Tema

Fabl türünün özellikleriyle oluşturulmuş bu kurguda “hak ve özgürlükler” teması işlenmiştir. İşlenen tema yazınsal bir kurguyla geliştirilse de olaylar okuyucuda, sevgi duygusunu geliştirecek yapıda değildir. Somut kavramlar olay akışıyla somutlaştırılmıştır. Fakat hayvanlar arasındaki özgürlük arayışı, çocuğa olumlu davranış örnekleri sergileyecek düzeyde değildir.

188 c. İletiler

Metinde aktarılmak istenilen iletiler olayla bağlantı kurularak diyaloglar, deyimler ve atasözleriyle verilmektedir. Ana ileti metnin geneline sezdirilmiştir. Yapılan kötülüğün cezasının mutlaka çekileceği anlatılarak, ahlaki bir ileti verilmektedir.

Metnin genelinden anlaşılan bu iletinin yanında çocukların anlam düzeyinin üzerine çıkabilecek dini, toplumsal, evrensel ve ahlaki iletiler de bulunmaktadır. Her ne kadar metnin geneline verilen ileti, ilahi adaleti oluştursa da konunun kurgulanışında kullanılan yardımcı iletiler, olayları bütünsel bakış açısıyla göremeyen çocuklar açısından uygun değildir.

Yaşama ve insana yönelik duyarlık oluşturma noktasında çocuk okurların seviyelerinin üzerine çıkılmıştır.

“ Dünyada önemli olan çıkarlardır. Çıkarlar düşmanları bile birleştirebilir. O sayede biz de yeni dostlar kazanabiliriz. Öyleyse, bizim kimlere, ne gibi çıkarlar sağlayacağımız önemli...”(s.8)

Yukarıdaki yardımcı iletide, dostluk ilişkilerinin çıkar odaklı olduğu belirtilmektedir, oysa dostluk karşılık beklemeden yapılan ve fedakârlığa dayanan bir ilişkiyi temsil eder.

“Başkan ve arkadaşları orada burada toplaşan sıpaların, eşeklerin kendi aralarında konuştuklarını merak ediyorlardı. Onların konuştuklarını tartıştıklarını başkana ve arkadaşlarına duyuracak, gizlice haber taşıyacak güvenilir eşekler bulmalıydı...”

(s.38)

Ajanlık olarak da ifade edilen laf taşımacılığı ahlaki bir davranış değildir. Hele ki yakın arkadaşlar arasında yapılan bu iş, arkadaşlık ve dostluk ilişkilerini zedeleyen bir davranıştır.

“Sayın yargıçlar! Önce, sizin yansız olmadığınızı belirtmeden geçemeyeceğim. Bu bir. İkincisi siz aslında bir yargıç bile değilsiniz!..”(s.49)