Beton dökümüne hazırlık

Beton kaplama yolların yapımının ilk aĢaması beton dökümü için hazırlıkların yapılmasıdır. Bu yollar çoğunlukla alt temel tabakasının üzerine yapılmakla birlikte yolun zemininin uygun olması halinde doğrudan zemin üzerine de beton yol yapımı gerçekleĢtirilebilmektedir. Zeminin uygunluğu; don kabarması, zeminin pompajı, büzülme ve aĢırı ĢiĢme, su içeriğinde bir artıĢ, taĢıma gücünün azalması, yatak katsayısının düĢüklüğü gibi özelliklerin bulunmamasıyla belirlenir. Bu tip yollarda alt temele ihtiyaç olmadan zemin üzerine de kaplama yol yapılması mümkündür.

Beton yolların yapılmasında beton kaplamaların altına konulması gereken al temelin graüler malzemelerden yapılması gerekir. Zira beton plakların yüksek betonlikten dolayı üzerine oturması gereken zemin asfalt kaplamaya göre daha çok sıkıĢtırılmıĢ ya da daha iyi ıslah edilmiĢ olması lazımdır. Asfalt kaplama yapılan yolların dolgu zeminlerinin üst kısımdaki 40 cm‟lik bölümünde standart proktor yoğunluğu %97- %100 arasında olması gerekirken, alt kısımların sıkıĢtırılma oranı en az %95 olması Ģarttır. Beton yol kaplamalarda ise standart proktor yoğunluğun % 100 ya da modifiye proktor yoğunluğun %98‟den az olmaması için zeminin sıkıĢtırılması ve bu kontrolünden sağlaması gerekir. Zemin sıkıĢtırılma iĢleminden müteakiben en ve boy eğimleri kontrol edilmelidir. Bir ile üç cm‟den daha çok kot farkının olması halinde bu alanlar

ince reglajla giderilmesi gerekir. Kaplama yüzeyinin düzgünlüğü zemin stabilitesine ve reglajına bağlı olduğu için zeminin üstüne temel tabakası atılmayacaksa yoğunluk ve kesit kontrolünün yapılması ardından su geçirmeyen kağıt ya da polietilenle kaplanması sağlanmalıdır. Yapılan bu iĢlem sayesinde

beton kaplamanın alt yüzleri <eminden gelecek ıslaklıklardan

etkilenmeyecektir. Bu standartların sağlanmaması demek beton kaplamanın alt kısmının nemli üst kısmının kuru olması nedeniyle iki kısım arasındaki farklı büzülmeler ek gerilmelerin oluĢmasına sebep olacaktır.

Alt temel tabakasının yapılması halinde ise hazırlanan zeminin üzerine belirlenen kalınlıkta beton kaplama serilerek sıkıĢtırılması yapılacaktır. Alt temel tabakanın geniĢliği; sabit kalıpların kullanılması halinde taban geniĢliği, kayar kalıp kullanılması halinde ise her iki taraftan 50-60 cm daha fazla olması sağlanmalıdır. Bunun nedeni sabit kalıpların kullanılması durumunda kalıp üst kotu kaplamanın bitmiĢ kotunu oluĢturacağından temel tabakasının da belli toleranslarla reglaj edilmesi gerekecektir. Kalıp yüksekliğinin kaplama kalınlığıyla eĢit olması halinde kaplama bitmiĢ kotu, temel tabakanın üst kotundan kalıbın yüksekliği kadar yüksek olması lazımdır. Bu durumda sabit kalıp, duyargalı finiĢerlerle serilen alt temel tabakasının üstüne oturtulmalıdır. Beton serici makinenin bu kalıbın üstünde yürümesi gerekir. Kayar kalıbın kullanılması durumunda beton kaplama yanlarında beton serici makinenin tekerleklerinin ya da paletinin yürütülebilmesi ancak 50-60 cm‟lik bir geniĢliğin bırakılması ile sağlanabilir.

Alt temel tabakası yoğunluğu ve enkesit kontrollerinin yapılarak uygun olmayan yerlerin tekrar sıkıĢtırılması ya da ince reglajlarla düzeltilmesi gerekir. Bundan sonra polietilenlerle kaplanabilir. Polietilen kaplama alanların ekleme yerleri 10 - 30 cm‟lik bindirmelerle beton dökümü öncesinde delinmesinin ve yırtılmasının önüne geçilmelidir. Bu uygulamanın beton kaplamalarda önemli bir standart haline gelmesi nedeniyle son dönem yol yapıp Ģartnamelerin zorunluluk bildiren maddesi haline gelmiĢtir. Bunun en önemli nedeni polietilen kaplamanın yapılmaması halinde beton dökümünden önce alt temel tabakasın son derece sulanmasına ihtiyaç duyulmasıdır. Bunun yapılamaması durumunda çimento hidratasyonun sağlanması için gereken beton karma suyu, agregaların tanelerince emilecek olmasıdır. Alt temel tabakası sulanması beton Ģerbetinin

agrega boĢluklarına girerek beton plaklar ile granüler temel tabaka arasında güçlü aderans meydana getirecektir. Betonun genleĢmesi ya da büzülmesi halinde beton plak ile alt temel tabakasının arasında güçlü kayma direnci ile betondaki hacim değiĢtirme engellenecek ve ek gerilme oluĢacaktır. Diğer yandan granüler alt temel tabakası çok iyi drene malzemeden oluĢsa da drenajın tamamen olmaması gerçekleĢmemesi halinde beton plağın altında rutubet oranı giderek artacaktır. Bu durumda beton plağın tamamındaki rutubet farklılığı büzülmelerin ve genleĢmelerin farklı olmasına bu da betonda ek gerilmenin meydana gelmesine sebep olacaktır.

Beton kaplama yapımında kullanılan sabit kalıplar klasik beton dökümündeki kalıplarla aynı görevi görürken, kayar kalıplı beton kaplamalarda özel kaplama aracı ve çok düĢük w/c oranı içeren beton kullanılması gerekmektedir.

Sabit kaplama kalıpları bir yandan taze betonun Ģekil almasını sağlarken diğer yandan kaplama aracının taĢınmasıyla da sorumludur. Bu yüzden, kalıp malzemesinin kaliteli çelik olması ve 3 m‟lik kiriĢ testi yüklemelerinde 6,5 mm‟den çok eğilme yapmaması gerekir. Eğilme testinde uygulanan yükün beton serme makinesinin yüküyle aynı olmasına dikkat edilmelidir. Kalıbın üst geniĢliğinin, beton serme makinesinin taze betonu mastarlaması için gerekli geniĢliğe sahip olması, kalıpların boylarının genelde 12 m, her 3 m‟de bir flanĢla eğilmelere karĢı desteklenmesi ve tabana sabitlenmesi sağlanmalıdır. Kalıp düzgünlüğü üst taraflarda 3 m‟de en çok 3,2 mm‟lik, yan taraflarda en çok 6,4 mm sapma göstermelidir. Kurplardaki eğriliğin yarı çapı 30 m ya da daha az ise kalıpların asfalt ya da eğri tipte olması önerilir. DüĢey kurplarda ya da parabolik enine kesit kaplamada eğriliğin verilmesi gerekeceğinden kalıplar buna göre Ģekillendirilmelidir (Tunç, 2001).