TCMB BEKLENTİ ANKETİ VE GÜVEN ENDEKSLERİ

TCMB seçilmiş göstergelerle yapılan beklenti anketi sonuçlarına göre ise 2020 yılı 2019 yılı verilerine göre olumlu bir seyir ortaya koymuştur. Cari ayın ve yılsonu TÜFE beklentileri düşüş göstermiştir.

Tablo 6. TCMB Beklenti Anketi Seçilmiş Göstergeler Cari Dönem Cari ayın TÜFE Beklentisi Yılsonu TÜFE Beklentisi Gelecek 12 aylık dönemin TÜFE beklentisi 24 Ay Sonrasının Yıllık TÜFE Beklentisi (%) Ocak 2019 ^{1,16 16,45 15,91 12,00} Şubat 2019 ^{0,76 15,91 15,47 12,10} Mart 2019 ^{0,94 15,64 15,24 11,80} Nisan 2019 ^{1,61 16,23 15,38 12,06} Mayıs 2019 ^{1,48 16,68 15,48 12,34} Haziran 2019 ^{0,91 15,85 14,88 11,46} Ocak 2020 ^{1,10 10,01 9,69 8,62} Şubat 2020 ^{0,69 10,06 9,61 8,56} Mart 2020 ^{0,84 9,98 9,51 8,51} Nisan 2020 ^{0,93 9,76 9,70 8,62} Mayıs 2020 ^{0,76 9,38 9,20 8,40} Haziran 2020 ^{0,50 9,54 9,16 8,38} Kaynak: TCMB

Tablo 7’da yer alan ekonomik güven tablosuna göre 2020 ile 2019 yılı karşılaştırıldığında Nisan ayında ekonomik güven endeksi, tüketici güven endeksi, reel kesim güven endeksi, hizmet sektörü güven endeksi, perakende ticaret sektörü güven endeksi ve inşaat sektörü güven endeksi verileri gerilemiş ancak Mayıs ayında tüketici güven endeksi ve inşaat sektörü güven endeksi dataları olumlu gelişme göstermiştir. Yaşanan salgın Nisan ayında olumlu beklentileri kırsa da Mayıs ayında toparlanma eğilimine gidilmiştir.

Tablo 7. Ekonomik Güven Ekonomi k güven endeksi Tüketici güven endeksi Reel kesim güven endeksi Hizmet sektörü güven endeksi Perakend e ticaret sektörü güven endeksi İnşaat sektörü güven endeksi 2019 01 ^{82,5 58,2 95,4 78,3 92,5 56,7} 02 83,6 57,8 96,9 79,5 90,8 51,8 03 85,8 59,4 99,3 81,6 90,7 54,1 04 88,4 63,5 100,0 83,1 90,6 53,9 05 81,8 55,3 94,7 79,4 89,9 49,8 2020 01 ^{97,1 58,8 106,4 95,2 105,0 78,9} 02 97,5 57,3 106,7 98,5 102,9 74,5 03 91,8 58,2 98,6 92,5 101,7 77,2 04 51,3 54,9 62,3 46,1 75,2 44,7 05 61,7 59,5 73,5 51,1 79,0 58,5 Kaynak: TÜİK

Not: Endeksler mevsimsel etkiden arındırılmış olarak raporlanmaktadır.

4. İSTİHDAM

Tablo 8’de yer alan iş gücü piyasasındaki yıllık gelişmeler tablosunda karşılaştırılan 2019 ve 2020 Mart ayı verilerine göre sanayi sektöründe işgücüne katılım artmış ki bunun sebebi salgından dolayı krizi fırsata çevirmek isteyen üreticilerdir. Buna karşın hizmetler, tarım ve tarım dışı istihdam düşüş eğilimi göstermiştir. Tablo’8 de vakanın ilk gözlemlendiği Mart ayı ele alınmıştır. Çünkü Mart ayından sonra işten çıkarmalar alınan yasal tedbirlerle zorlaştırılmıştır. İşsiz sayısı, işsizlik oranı, tarım dışı işsizlik oranı ve genç nüfusta işsizlik oranı Mart ayında bir önceki yılın aynı ayına göre düşük çıkmıştır.

Tablo 8. İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler (Yıllık)

Mart

2018 2019 2019 2020

İşgücüne Katılma Oranı (%) 53,2 53,0 52,9 48,4

İşgücü (Bin Kişi) 32.274 32.549 32.339 30.104

İstihdam (Bin Kişi) 28.738 28.080 27.795 26.133

Tarım 5.297 5.097 4.818 4.280

Tarım Dışı 23.441 22.983 22.977 21.853

Sanayi 5.674 5.561 5.482 5.508

Hizmetler (İnşaat Dahil) 17.766 17.422 17.496 16.345

Hizmetler 15.774 15.872 15.958 15.055

İnşaat 1.992 1.550 1.538 1.290

İşsiz (Bin Kişi) 3.537 4.469 4.544 3.971

İşsizlik Oranı (%) 11,0 13,7 14,1 13,2

Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) 12,9 16,0 16,1 15,0

Genç Nüfusta İşsizlik Oranı (%) 20,3 25,4 25,2 24,6

Kaynak: TÜİK, Hane halkı İşgücü Anketi Sonuçları

5. DIŞ TİCARET

Tablo 9’da yer alan verilere göre 2020 ile 2019 yılları Ocak-Mayıs ayları arasındaki dönemde gerileme görülmüş olup aynı gerileme salt Mayıs içinde de gözlemlenmiştir. Salgın ihracatı doğrudan, olumsuz etkilemiştir. Salgının Dünya’da görülmesi Türkiye’de Mart ayından görülmesinden önce ekonomik açıdan küreselleşmenin bir sonucu olarak direkt yansımıştır.

Tablo 9. Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) İhracat Verileri

Mayıs Ocak-Mayıs

TİM Seçilmiş Gruplar İhracatı

(Milyon Dolar) ^{2019 2020}

20/'19

(%) ^{2019 2020}

20/'19 (%) Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve

Mamulleri ^{591 500 -15,3 2.900 2.905 0,1}

Tekstil ve Hammaddeleri 786 369 -53,1 3.520 2.581 -26,7

Kimyevi Maddeler 1.934 1.177 -39,1 8.718 7.217 -17,2

Hazır Giyim Konfeksiyon 1.621 840 -48,2 7.625 5.635 -26,1 Otomotiv Endüstrisi 2.753 1.203 -56,3 13.125 8.779 -33,1 Elektrik – Elektronik 1.041 672 -35,5 4.657 3.811 -18,2

Makine ve Aksamları 780 432 -44,6 3.325 2.773 -16,6

Demir ve Demir Dışı Metaller 827 499 -39,7 3.552 3.082 -13,2

Çelik 1.356 818 -39,7 6.289 4.852 -22,9

Çimento ve Toprak Ürünleri 354 250 -29,3 1.500 1.396 -6,9

6. TURİZM

Tablo 10’da yer alan son 3 yılın Haziran ayına kadarki verilerine göre 2020 yılı Ocak ve Şubat ayındaki turist artışı Mart ayından itibaren ciddi oranda düşüş göstermiş hatta 2018 ve 2019 yılları Mart ayına kıyasla yüzde 50’nin altına düşmüştür. Nisan ayında ise yüzde 5’in altına düşmüştür. Gerek sokağa çıkma yasakları gerekse de alınan diğer karantina önlemleri sayıların azalmasına etki etmiştir.

Tablo 10. Turizm Göstergeleri Gelen Turist Sayısı (Bin Kişi)

2018 2019 2020 Ocak 1.602 1.804 2.066 Şubat 1.444 1.575 1.664 Mart 1.863 2.082 906 Nisan 2.433 2.845 51 Mayıs 3.398 3.832 * Haziran 4.024 4.822 *

Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı, TCMB, TÜİK

Aşağıda yer alan Tablo 11’da Nisan ayında seyahat gelirlerinin tamamen sıfırlandığını görmemiz mümkündür. Nisan ayın salgının Turizm gelirlerine olumsuz etki ettiği ay olmuştur.

Tablo 11. Turizm Göstergeleri Seyahat Geliri (Bin Dolar)

2018 2019 2020 Ocak 1.248 1.312 1.525 Şubat 1.077 1.127 1.229 Mart 1.338 1.404 656 Nisan 1.540 1.733 0 Mayıs 2.076 2.309 * Haziran 2.416 2.923 *

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Coronavirus (Covid-19) salgını 25 Haziran 2020 tarihi itibarıyla 200'e yakın ülkede 9 milyondan fazla kişiyi etkilemiş ve 500 bine yakın kişinin vefat etmesine sebep olmuştur. Bununla birlikte ekonomik anlamda da salgının etkileri o kadar büyük olmuştur ki IMF “Büyük Bunalımdan Beri Görülen En Kötü Ekonomik Kriz” olarak adlandırmakla beraber ve ekonomi deki farklı kaynaklara ve uzmanlara göre önümüzdeki üç ayda Dünya ekonomisinde %35’e varan bir ekonomik küçülme öngörülmektedir. Salgının gelişim sürecinde Dünya’da, Hükümetler gayrisafi yurtiçi hasılalarının yüzde 15-20’sine kadar varan ekonomik teşviklerle salgının olumsuz ekonomik etkilerine karşı koymaya çalışmışlardır. Ülkemizde bu süreçte uygulanabilir ve etkisini çabuk bir şekilde gözle görülebilir ekonomik tedbirlerle olası kayıpların önüne hızlı bir şekilde geçmeye çalışmıştır. Ülkemiz ekonomisi modern çağın en büyük sınavlarından biriyle karşı karşıya kalmış ve ekonomik tedbirlerle süreci başarılı bir şekilde atlatmaya çalışmıştır.

Bu çalışmada daha geniş veri setlerinden faydalanılması mümkün olsa da kesinleşmiş verilerden Haziran ayına kadarki dataları işlenmiştir. Bu datalar ile kısa dönemde bize salgının ekonomik etkileri üzerindeki sonuçları hakkında bilgi vermesi amaçlanmıştır. Gayri safi yurtiçi hasıla, üretim ve talep göstergeleri, TCMB beklenti anketi ve güven endeksleri, istihdam, dış ticaret ve turizm istatistikleri yorumlanmıştır.

Hizmetler kategorisinde Ticaret Ulaşım ve Konaklama, Bilgi ve İletişim, Finansal ve Sigorta Faaliyetleri gibi alt faaliyet alanlarında, 2020 yılı ilk çeyrekte önceki yılın ilk çeyreğine göre pozitif yönlü bir artış yaşanmıştır. Harcama yoluyla GSYH değerlerinin yüzdelik dilimlerini incelediğimizde de kamu tüketimi, özel tüketim, mal ve hizmet ithalatının 2020 yılının ilk çeyreğinin 2019 yılının ilk çeyreğine göre artış gözlemlenmiştir. Mal ve hizmet ihracatı ve ithalatı 2018 yılının ilk çeyreğine göre 2020 yılında olumlu yönde artış göstermiştir. Mayıs ayında tüketici güven endeksi ve inşaat sektörü güven endeksi dataları da olumlu gelişme göstermiştir. 2019 ve 2020 Mart ayı verilerine göre sanayi sektöründe işgücüne katılım artmış ki bunun sebebi salgından dolayı krizi fırsata çevirmek isteyen üreticiler olmuştur. Bunlara karşın en çok etkilenen sektör Turizm olmuştur. Turizm gelirleri ciddi oranda düşmüştür. Önümüzdeki süreçte Turizm ve diğer yan sektörlerine verilecek teşviklerde bu alandaki olumsuz etkilerin ortadan kalkmasını sağlayacaktır. Turizm ile birlikte ihracatta olumsuz etkilenmiştir. Bu süreçte ihracat için Dünya genelindeki ekonomilerin kapalı olmasından dolayı bir şey yapmak mümkün gözükmese de yeni ortaya çıkan sağlık alanındaki alet, teçhizat ve ilaç gibi çeşitli sağlık ürünlerinin üretimine sağlanacak kolaylıklar yurtdışındaki bu taleplerin karşılanması açısından değerlendirilebilir. İlerleyen zamanda ihracattaki negatif görünümü pozitife çevirmesi muhtemel durumlarda çeşitli fırsatlar ortaya çıkabilir.

KAYNAKÇA

Beyaz Eşya Yan Sanayiciler Derneği . (2020, Temmuz 12). Beyaz Eşya Yan Sanayiciler Derneği . Beyaz Eşya Yan Sanayiciler Derneği : www.beysad.org.tr adresinden alınmıştır

Kültür Turizm Bakanlığı. (2020, Temmuz 15). Kültür Turizm Bakanlığı. Kültür Turizm Bakanlığı: www.ktb.gov.tr adresinden alınmıştır

Otomotiv Distribütörleri Derneği. (2020, Temmuz 15). Otomotiv Distribütörleri Derneği. Otomotiv Distribütörleri Derneği: www.odd.org.tr adresinden alınmıştır

Otomotiv Sanayi Derneği. (2020, Temmuz 15). Otomotiv Sanayi Derneği. www.osd.org.tr: www.osd.org.tr adresinden alınmıştır

T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2020, Temmuz 14). www.sbb.gov.tr. T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı: www.sbb.gov.tr adresinden alınmıştır

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. (2020, Temmuz 15). Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası: www.tcmb.gov.tr adresinden alınmıştır

Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi. (2020, Temmuz 14). www.teias.gov.tr. Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi: Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi adresinden alınmıştır

Türkiye İhracatçılar Meclisi . (2020, Temmuz 15). Türkiye İhracatçılar Meclisi . Türkiye İhracatçılar Meclisi : tim.org.tr adresinden alınmıştır

Türkiye İstatistik Kurumu. (2020, Temmuz 14). www.tuik.gov.tr. Türkiye İstatistik Kurumu: www.tuik.gov.tr adresinden alınmıştır

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. (2020, Temmuz 05). Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği: www.tobb.org.tr adresinden alınmıştır

BÖLÜM 5

COVID-19 SALGINI DÖNEMİNDEKİ UZAKTAN EĞİTİM