Beşeri sermaye

Bilgi temelli bir ekonomi için en önemli girdi nitelikli insan kaynağıdır. İşgü-cünün yenilikçi bir ekonomiyi destekleyebilmesi nitelikli işgüİşgü-cünün miktarı-na bağlıdır. İşgücünün niteliği ise bölgede yaşayanların demografisi ve eğitim seviyeleri ile yakından ilişkilidir. 2013 yılı nüfus verilerine göre Türkiye nüfusu-nun yüzde 18’i İstanbul’da yaşamaktadır. Bu nüfusun yaklaşık yüzde 16’sını 15-24 yaş arası gençler oluşturmaktadır. İstanbul’da yaşayan toplam nüfusun eğitim seviyesine bakıldığında, TÜİK verilerine göre 2013 yılı itibariyle okuma yazma bilmeyenlerin oranı yüzde 2,5’tur. okuma yazma bilen ama herhan-gi bir okuldan mezun olmayanları oranı yüzde 17,3 herhan-gibi yüksek bir rakamdır.

diğer yandan, Türkiye genelinde bu oranın yüzde 20’yi bulduğu görülmek-tedir. İstanbul’da yaşayanların yüzde 43’ü lise seviyesinin altındaki bir eği-tim kurumundan mezun olmuştur. lise mezunlarının oranı ise yüzde 19,7’dir.

TÜİK tarafından yayımlanan istatistiklere göre 2013 yılı itibariyle Türkiye’deki toplam nüfusun yüzde sadece 10,7’si bir yükseköğretim kurumundan mezun-dur.⁵⁴ Bu oran Ankara’da yüzde 18, İstanbul ve İzmir’de yaklaşık yüzde 13’tür.

Yükseköğrenim gören nüfusun toplam nüfusa oranı oeCd ülkelerinde ortala-ma yüzde 33 düzeyindedir.⁵⁵ Toplam nüfusun eğitim seviyesine göre dağılımı Ankara, İzmir ve Türkiye geneli ile karşılaştırmalı olarak şekil 3 ile verilmiştir.

Kaynak: TÜİK

ŞEKİL 3: Nüfusun Eğitim Seviyesine Göre Dağılımı (2013)

Nüfusun eğitim seviyesi kadar eğitim kalitesi de ekosistemin başarısı açısından önemlidir. Eğitimin kalitesi ile ilgili uluslararası karşılaştırmalara olanak tanıyan önemli bir veri seti OECD tarafından yayımlanan PISA (Programme for International Student Assessment) anketi verileridir. Katılan ülkelerde 15 yaşındaki öğrencilere uygulanan bu anket, öğrencilerin müfredattan bağımsız olarak temel bilgileri ne derecede kullanabildiğini ölçmeyi amaçlayan bir testtir.

Öğrencinin kendi anadilinde okuduğunu anlama, temel fen ve matematik bilgilerini kullanabilme seviyesini gösteren PISA puanları ülkelere kendi durumlarını diğer ülkeler ile karşılaştırabilme imkânı tanımaktadır. 2012 yılında uygulanan PISA anketine 34 OECD ülkesi dahil olmak üzere, toplam 65 ülke katılmıştır. Bu ankette Türkiye matematik testinde 65 ülke arasında 44üncü, okumada 42nci, fende ise 43üncü sıradadır.³⁹ Şekil 4’de İstanbul’da yaşayan 15 yaşındaki öğrencilerin PISA 2012 testlerinden aldıkları ortalama puanlar Türkiye geneli ve OECD ortalaması ile karşılaştırmalı olarak verilmiştir.

0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 45,0 50,0

Nüfusun Eğitim Seviyesine Göre Dağlm-2013 (%)

İZMİR ANKARA İSTANBUL TÜRKİYE

Şekİl 3: nüfusun eğitim seviyesine Göre dağılımı (2013)

nüfusun eğitim seviyesi kadar eğitim kalitesi de ekosistemin başarısı açı-sından önemlidir. eğitimin kalitesi ile ilgili uluslararası karşılaştırmalara

İsTAnBul YenİlİK eKosİsTemİ İÇerİsİnde ÜnİVersİTelerİn meVCuT durumu 35

olanak tanıyan önemli bir veri seti oeCd tarafından yayımlanan pısA (programme for ınternational student Assessment) anketi verileridir. Ka-tılan ülkelerde 15 yaşındaki öğrencilere uygulanan bu anket, öğrencilerin müfredattan bağımsız olarak temel bilgileri ne derecede kullanabildiğini ölçmeyi amaçlayan bir testtir. Öğrencinin kendi anadilinde okuduğunu an-lama, temel fen ve matematik bilgilerini kullanabilme seviyesini gösteren pısA puanları ülkelere kendi durumlarını diğer ülkeler ile karşılaştırabilme imkânı tanımaktadır. 2012 yılında uygulanan pısA anketine 34 oeCd ülkesi dahil olmak üzere, toplam 65 ülke katılmıştır. Bu ankette Türkiye matema-tik testinde 65 ülke arasında 44üncü, okumada 42nci, fende ise 43üncü sıra-dadır.⁵⁶ şekil 4’de İstanbul’da yaşayan 15 yaşındaki öğrencilerin pısA 2012 testlerinden aldıkları ortalama puanlar Türkiye geneli ve oeCd ortalaması ile karşılaştırmalı olarak verilmiştir.

  22  

Kaynak:  Yıldırım  vd.  (2013)    

Şekil  2  PISA  2012  Performansları  

On  beş  yaş  ve  üzeri  nüfusun  eğitim  düzeyine  baktığımızda,  İstanbul’un  Türkiye   genelinin   üzerinde   olmasına   rağmen,   lisansüstü   eğitime   sahip   nüfusun   oranı   Ankara’nın  gerisinde  kalmaktadır.  İstanbul’daki  15  yaş  ve  üzeri  nüfusun  yüzde   14,1’i  bir  yüksekokul  veya  lisans  mezunudur.  Bu  oran  Türkiye  genelinde  yüzde   11,7,   Ankara’da   yüzde   18,4   ve   İzmir’de   yüzde   14,4’tür.   Ar-­‐Ge   potansiyeli   açısından   önem   taşıyan   lisansüstü   eğitim   de   benzer   bir   tablo   sergilemektedir.  

İstanbul’da  yine  15  yaş  ve  üzeri  nüfus  içerisinde  yüksek  lisans  derecesine  sahip   olanların   oranı   yüzde   1,6,   doktora   derecesine   sahip   olanların   oranı   ise   yüzde   0,4’tür.   Şekil   5’de   görüleceği   gibi,   lisansüstü   seviyede   eğitime   sahip   olanların   oranı   karşılaştırmalı   olarak   ele   alındığında,   İstanbul’un   Türkiye   genelinin   üzerinde  fakat  Ankara’nın  gerisinde  bulunmaktadır.  

Kaynak:  TÜİK    

Şekil  3  Lisansüstü  Eğitime  Sahip  Olanların  Oranı  

PISA  2012  Ortalama  Başarı  Düzeyi  

0.9  

Yüksek  Lisans  ve  Doktora  Mezunlarının  Oranı    (%)  (15+  Nüfus)  

İzmir   Ankara   İstanbul   Türkiye   Şekİl 4: pısA 2012 performansları

on beş yaş ve üzeri nüfusun eğitim düzeyine baktığımızda, İstanbul’un Tür-kiye genelinin üzerinde olmasına rağmen, lisansüstü eğitime sahip nüfusun oranı Ankara’nın gerisinde kalmaktadır. İstanbul’daki 15 yaş ve üzeri nüfu-sun yüzde 14,1’i bir yüksekokul veya lisans mezunudur. Bu oran Türkiye ge-nelinde yüzde 11,7, Ankara’da yüzde 18,4 ve İzmir’de yüzde 14,4’tür. Ar-Ge potansiyeli açısından önem taşıyan lisansüstü eğitim de benzer bir tablo ser-gilemektedir. İstanbul’da yine 15 yaş ve üzeri nüfus içerisinde yüksek lisans derecesine sahip olanların oranı yüzde 1,6, doktora derecesine sahip olanla-rın oranı ise yüzde 0,4’tür. şekil 5’de görüleceği gibi, lisansüstü seviyede eği-time sahip olanların oranı karşılaştırmalı olarak ele alındığında, İstanbul Tür-kiye genelinin üzerinde fakat Ankara’nın gerisinde bulunmaktadır.

İsTAnBul YenİlİK eKosİsTemİ İÇerİsİnde ÜnİVersİTelerİn meVCuT durumu 36

18

Kaynak: Yldrm vd. (2013)

ŞEKİL 4: PISA 2012 Performansları

On beş yaş ve üzeri nüfusun eğitim düzeyine baktığımızda, İstanbul’un Türkiye genelinin üzerinde olmasına rağmen, lisansüstü eğitime sahip nüfusun oranı Ankara’nın gerisinde kalmaktadır. İstanbul’daki 15 yaş ve üzeri nüfusun yüzde 14,1’i bir yüksekokul veya lisans mezunudur. Bu oran Türkiye genelinde yüzde 11,7, Ankara’da yüzde 18,4 ve İzmir’de yüzde 14,4’tür. Ar-Ge potansiyeli açısından önem taşıyan lisansüstü eğitim de benzer bir tablo sergilemektedir.

İstanbul’da yine 15 yaş ve üzeri nüfus içerisinde yüksek lisans derecesine sahip olanların oranı yüzde 1,6, doktora derecesine sahip olanların oranı ise yüzde 0,4’tür. Şekil 5’de görüleceği gibi, lisansüstü seviyede eğitime sahip olanların oranı karşılaştırmalı olarak ele alındığında, İstanbul’un Türkiye genelinin üzerinde fakat Ankara’nın gerisinde bulunmaktadır.

Kaynak: TÜİK

ŞEKİL 5: Lisansüstü Eğitime Sahip Olanların Oranı

_İstanbul _Türkiye _OECD

PISA 2012 Ortalama Başar Düzeyi

0,9

Yüksek Lisans ve Doktora Mezunlarnn Oran (%) (15+ Nüfus)

İzmir Ankara İstanbul Türkiye

Şekİl 5: lisansüstü eğitime sahip olanların oranı

Ar-Ge potansiyeli olarak özellikle önemli olan doktora derecesine sahip nü-fusun oranını uluslararası boyutta karşılaştırdığımızda, bu konuda oldukça geri sıralarda olduğumuz görülmektedir. şekil 6’da 2012 yılı için Türkiye ge-neli, İstanbul, Ankara ve İzmir’deki 25-64 yaş arası nüfus içerisinde dokto-ra derecesine sahip nüfusun odokto-ranı oeCd ülkeleri ile karşılaştırmalı oladokto-rak verilmiştir.⁵⁷ şekil 6 ile verilen sıralama değerlendirilirken, bu oranın nicel bir gösterge olduğu unutulmamalıdır. doktora dereceli insan kaynağının sayısından daha önemlisi söz konusu nüfusun Ar-Ge verimliliğidir. Bu ise önemli ölçüde ülkedeki doktora programlarının niteliği ile ilgilidir.

Ar-Ge potansiyeli olarak özellikle önemli olan doktora derecesine sahip nüfusun oranını uluslararası boyutta karşılaştırdığımızda, bu konuda oldukça geri sıralarda olduğumuz görülmektedir. Şekil 6’da 2012 yılı için Türkiye geneli, İstanbul, Ankara ve İzmir’deki 25-64 yaş arası nüfus içerisinde doktora derecesine sahip nüfusun oranı OECD ülkeleri ile karşılaştırmalı olarak verilmiştir.⁴⁰ Şekil 6 ile verilen sıralama değerlendirilirken, bu oranın nicel bir gösterge olduğu unutulmamalıdır. Doktora dereceli insan kaynağının sayısından daha önemlisi söz konusu nüfusun Ar-Ge verimliliğidir. Bu ise önemli ölçüde ülkedeki doktora programlarının niteliği ile ilgilidir.

Kaynak: OECD, TÜİK.

ŞEKİL 6: Doktora Derecesine Sahip Nüfusun Oranı 2.4.2. Ekonomik Aktivite

Yenilikçilik için rekabetçi ve aktif bir ekonomi en önemli teşviklerden biridir.

Rekabetçi bir ekonomide firmalar ve ekonomiler rekabetçi kalabilmek için yenilikçi olmak zorundadır. Bu anlamda İstanbul’daki ekonomik faaliyetlere ilişkin bazı temel göstergelere bakmakta yarar vardır. Özellikle yenilikçilik açısından bakıldığında girişimciliği destekleyen bir ekonominin mevcudiyeti oldukça önemlidir.

TÜİK tarafından yayımlanan verilere göre, 2007-2011 döneminde İstanbul’un Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) payı yaklaşık yüzde 27’dir.⁴¹ Diğer bir ifade ile bu dönemde üretilen bütün mal ve hizmetlerin yaklaşık ¼’i İstanbul’da üretilmiştir.

Bu üretim içerisinde hizmetler sektörü yaklaşık yüzde 73 ile en önemli paya sahiptir. Sanayi sektörünün payı ise yaklaşık yüzde 27 olmuştur.

İstanbul Ticaret Odası’nın kayıtlarına göre Ekim 2014 itibariyle İstanbul’da Ticaret Sicili’ne kayıtlı 492.500 firma vardır. Her ay ortalama 1700 yeni firma kurulmakta, 600 firma kapanmaktadır.⁴² Ocak 2013-Ekim 2014 döneminde aylık kurulan firma sayısı ortalama 1765, kapanan firma sayısı 608 olmuştur.

Türkiye’nin en büyük ili ve en önemli sanayi merkezi olması nedeni ile Türkiye genelinde kurulan firmaların yarısına yakını İstanbul’da kurulmaktadır. Şekil

0,00

Portekiz İsviçre Slovenya ABD Lüksemburg İsveç Almanya İsrail İngiltere İzlanda Finlandiya Ankara Avustralya Şili Danimarka Fransa İrlanda Norveç İspanya Hollanda Belçika Macaristan İstanbul İzmir Türkiye

25-64 Yaş Aras Nüfus İçerisinde Doktora Mezunlarnn Oran (%)

Şekİl 6: doktora derecesine sahip nüfusun oranı

İsTAnBul YenİlİK eKosİsTemİ İÇerİsİnde ÜnİVersİTelerİn meVCuT durumu 37