Batı Anadolu Bölgesinin Tektoniği

Batı Anadolu Bölgesi, karıĢık bir tektonik görünümlü yapıya sahip olmasından dolayı devamlı depremler yaĢanmakta, ilerleyen zamanlarda da deprem oluĢturma olasılığı fazladır. GeniĢleme rejimi sonucunda meydana gelen grabenlerin kenarlarını sınırlayan ana normal faylar, kısa uzunluklara sahip birçok kısa faylardan oluĢmaktadır. Dolayısıyla, bu kısa uzunluklara sahip faylardan birinde meydana gelen bir deprem, yakınlarındaki fayları tetiklemekte ve çift depremlerin oluĢmasına neden olmaktadır. [27]

Batı Anadolu, hızla geniĢlemeye uğrayan ve sismik aktivitenin en fazla olduğu bölgelerden biridir. YaklaĢık K-G yönlü geniĢleme miktarı 30-40 mm/yıl‟dır. [28,29]

D-B doğrultulu normal faylarla sınırlandırılmıĢ olan Ege Graben Sistemi, birçok bloktan ve bu bloklar arasında kalan grabenlerden oluĢmaktadır. YaklaĢık D-B uzanımlı grabenler (Küçük Menderes, Büyük Menderes, Edremit, Bakırçay, Kütahya, Simav, Gediz, vb.) ve bu grabenlere bağlı aktif normal faylar bulunmaktadır (ġekil 2.2.).

2.3. Faylar

Kayaçların bir düzlem boyunca gözle görülecek miktarda kayma göstermesi sonucu meydana gelen yapıya fay, kayma hareketinin oluĢtuğu düzleme ise fay düzlemi adı verilmektedir.

Faylar, düzlemleri boyunca geliĢen kaynağa göre 3 gruba ayrılmaktadır:

a) Eğim Atımlı Faylar

b) Doğrultu (Yanal ) Atımlı Faylar c) Verev (Oblik) Atımlı Faylar

ġekil 2.2. Batı Anadolu‟nun ana yapısal elemanlarının basitleĢtirilmiĢ haritası [30]

2.3.1. Eğim Atımlı Faylar

Blokların, fay düzleminin eğimi yönünde hareket etmesi sonucu meydana gelmektedir. Fay düzleminin alt kısmında kalan bloğa Taban Bloğu, üst kısmında kalan bloğa ise Tavan Bloğu denilmektedir. Ġki normal faylanma arasındaki blok çökerse graben (çöküntü), yükselirse horst (yükselti) adını almaktadır (ġekil 2.3.).

ġekil 2.3. Faylar arasındaki graben ve horst sistemleri

2.3.1.1 Normal Atımlı Fay

Eğik bir fay düzlemi üzerinde kalan bloğun, düzlemin altında kalan bloğa göre aĢağı doğru hareket etmesi sonucu meydana gelmektedir. Normal faylanma, genelde yer kabuğunun yatay çekme kuvveti sonucu ortaya çıkmaktadır. Gerilmeli tektonik rejim altında meydana gelmekte olup geniĢlemeye sebep olmaktadır. Ege bölgesinin iç kesimlerinde yer alan büyük akarsu vadileri gerilmeli tektonik rejim altında oluĢan grabenlerdir.

2.3.1.2 Ters Fay

Eğik bir fay düzlemi üzerinde kalan bloğun, düzlemin altında kalan bloğa göre yukarı doğru hareket etmesi sonucu meydana gelmektedir. Ters faylanma, genelde yer kabuğunun yatay basınç kuvveti sonucu ortaya çıkmaktadır. SıkıĢmalı tektonik rejim altında meydana gelmekte olup kısalmaya sebep olmaktadır.

ġekil 2.4. Eğim atımlı faylar

2.3.2. Doğrultu (Yanal ) Atımlı Faylar

Blokların, yatay doğrultuda hareket etmesi sonucu meydana gelmektedir. Bloklar, birbirine göre yatay yönde yer değiĢtirmektedir. Bir bloktan bakan kiĢiye göre, karĢı bloğun sağa veya sola doğru hareket etmesine göre iki gruba ayrılmaktadır. Doğrultu atımlı faylar, uç kesimlerinde ana fayla aynı hareket yönüne sahip sıçrama fayları oluĢturmaktadır.

Sağ yanal atılımlı faylar, bir bloktan bakan kiĢiye göre, karĢı bloğun sağa doğru hareket etmesidir. Sol yanal atılımlı faylar ise bir bloktan bakan kiĢiye göre, karĢı bloğun sola doğru hareket etmesidir.

Doğrultu Atımlı Faylar

Sağ Yönlü Doğrultu Atımlı Fay Sol Yönlü Doğrultu Atımlı Fay

ġekil 2.5. Doğrultu atımlı faylar

Eğim Atımlı Faylar

Normal Faylar Ters Faylar

Eğim Atımlı Normal Fay Eğim Atımlı Ters Fay

2.3.3. Verev (Oblik) Atımlı Faylar

Fay düzlemi boyunca hem eğim atımın hem de doğrultu atımın bulunduğu faylardır.

Hareket vektörü fayın doğrultusuna verevdir. Bu fayların isimlendirilmesinde, baskın olan fayın ismi öne gelecek Ģekilde hem eğim atımlı fayların adı hem de doğrultu atımlı fayların adı birlikte kullanılmaktadır.

2.3.3.1 Normal Oblik Faylar

Eğik bir fay düzlemi üzerinde kalan bloğun, düzlemin altında kalan bloğa göre aĢağı ve sağa/sola doğru hareket etmesi sonucu meydana gelmektedir.

2.3.3.2 Ters Oblik Faylar

Eğik bir fay düzlemi üzerinde kalan bloğun, düzlemin altında kalan bloğa göre yukarı ve sağa/sola doğru hareket etmesi sonucu meydana gelmektedir.

ġekil 2.6. Oblik atımlı faylar

Oblik Atımlı Faylar

Oblik Atımlı Normal Fay Oblik Atımlı Ters Fay

2.3.4. Cisim Dalgaları

Deprem, P-dalgaları ve S-dalgaları olmak üzere iki tür cisim dalgası oluĢturmaktadır (ġekil 2.7.).

ġekil 2.7. P-dalgaları ve S-dalgaları ile yüzeydeki yapılara etkileri [31]

2.3.4.1 P-Dalgaları

P-dalgaları ya da birincil dalgalar en hızlı deprem dalgaları olarak bilinmektedir.

Katı, sıvı ve gazların içerisinde ilerleyebilirler. SıkıĢma veya itme-çekme dalgalarıdır. Ses dalgaları ile aynı özellikleri taĢımaktadır. Deprem odağından her yöne doğru yayılabilirler. Ġçerisinden P dalgalarının geçtiği malzeme, dalga ilerleyip geçtikten sonra orijinal büyüklüğüne ve Ģekline geri döndüğünde geniĢler ve sıkıĢır.

Dalga hareketinin yönü BozulmamıĢ Malzeme

Birincil Dalga

Ġkincil Dalga Odak

Yüzey

Dalga boyu

BozulmamıĢ Malzeme

Ġkincil Dalga

P-dalgaları, ses dalgaları halinde atmosfere yayılması durumunda, insanlar ve hayvanlar tarafından duyulabilir. Yeryüzüne ilk ulaĢan dalgalar olup, yüzeyde düĢey titreĢimler oluĢturduğundan deprem hareketinin düĢey bileĢeni ile doğrudan bağıntılıdır.

2.3.4.2 S-Dalgaları

S-dalgaları ya da ikincil dalgalar, P-dalgalarından biraz daha yavaĢ bir hızla yayılırlar. S-dalgaları, malzemeyi hareket yönüne dik olarak hareket ettirerek içlerinde yol aldıkları malzemede makaslama gerilimi oluĢturmaktadır. Sıvılar ve gazlar makaslama kuvvetine sahip olamadıkları için sadece katı malzemelerde yol alabilirler. Yapılarda en fazla hasara neden olan dalgalardır.

3. BĠNA ANALĠZĠNDE FARKLI YÖNETMELĠKLERE GÖRE DÜġEY