Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmelik

Bankalar Kanunu’ndaki düzenlemeye dayanarak, Bankacılık Düzenleme Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından hazırlanan “Bankaların İç Denetim ve Risk Yönetimi Sistemleri Hakkında Yönetmelik” 08.02.2001-24312 tarih ve sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak, yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yönetmeliğin geçici maddesi ile bankalara, iç denetim ve risk yönetim sistemlerini yeni duruma uygun hale getirmeleri

152 _{Bedri Eşsiz ve Kemal Yamakoğlu, “Bankalar Kanunu’nun Getirdikleri”, Active Bankacılık ve Finans Dergisi,}

Haziran-Temmuz 1999, No:6, s.7.

için 01.01.2002 tarihine kadar süre tanınmıştır. BDDK mazeretini geçerli gördüğü bankalar için, bu süreyi altı ayı geçmemek üzere bir kez uzatmaya yetkili kılınmıştır.

“Bankaların İç Denetim ve Risk Yönetimi Sistemleri Hakkında Yönetmelik” 48 madde ve 4 kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda genel hükümler ele alınmış, ikinci kısımda iç denetim sistemi açıklanmış, üçüncü kısımda risk yönetim sistemi üzerinde durulmuş, dördüncü kısımda ise iç denetim ve risk yönetim sistemlerinin banka tarafından değerlendirilmesi, bildirim yükümlülüğü ve yetki devri gibi hususlar düzenlenmiştir. Yönetmeliğin yayımlanma amacı 1. madde de yer alan “bu yönetmelik, bankaların, karşılaştıkları risklerin izlenmesini ve kontrolünü sağlamak üzere kuracakları iç denetim sistemleri ile risk yönetim sistemlerine ilişkin esas ve usulleri belirlemeyi amaçlamaktadır” ifadesiyle yer almıştır. Yine 3. maddeye göre bankalara, bünyelerinde, faaliyetlerinin kapsamı ve yapısıyla uyumlu, değişen koşullara cevap verebilecek nitelik, yeterlilik ve etkinlikte, genel hatları yönetmeliğin diğer maddelerinde belirtilen hükümlere uygun iç denetim ve risk yönetim sistemlerini kurmak, idame ettirmek ve geliştirmek zorunluluğu getirilmiştir. BDDK, yerinden denetimi de içerecek şekilde, bankaların iç denetim ve risk yönetim sistemlerini inceleyip değerlendirecektir. (Madde: 44) Yine aynı maddeye göre BDDK, bankaların taşıdığı riskler açısından yeterli ve etkin iç denetim ve risk yönetim sistemlerinin bulunmadığını belirlerse, Bankalar Kanunu’ nun 14. maddesi hükümlerine istinaden, bankanın faaliyetlerinin kısıtlanması da dahil, gerekli tedbirleri almaya yetkili kılınmıştır.154

01.11.2006 tarihli ve 26333 sayılı Resmi Gazete’ de Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından yayınlanan “Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmelik” ile birtakım yeni düzenlemeler getirmiştir. Yönetmeliğin birinci kısmında Başlangıç Hükümleri, ikinci kısmında İç Kontrol Sistemi, üçüncü kısımda İç Denetim Sistemi ve dördüncü kısımda Risk Yönetim Sistemi ve Son Hükümler yer almaktadır. Bankaların daha çok risk odaklı denetime önem vermelerini ve ilk olarak risk derecesi yüksek olan süreçlerin denetime tabi tutulmasını öngörmektedir. Risk matrislerini oluşturan alt risk

matrislerinin süreç ve kontrol noktası bazında oluşturulmasını, hangi süreçlerin hangi risk sınıfı ve seviyesine isabet ettiğinin saptanmasını ve risk sınıfları bazında risk puanlamasının yapılmasını istemektedir. Ayrıca Bilgi Teknolojileri Denetimi’ ne önemle değinmekte ve bu denetimin yapılırken uyulması gereken esas ve usullerden bahsetmektedir. Bununla beraber Denetim Komitesi’ nin nasıl oluşması gerektiğini ve hangi şartların sağlanması konularının zorunlu olduğu ve birtakım yeniliklerin zorunlu uygulamaları için verilen son tarihlerden bahsetmektedir. Yönetim kurulu ve yönetim kurulu denetim komitesi üyelerinin rol ve sorumluluklarının öneminin arttığı, özellikle denetim ve risk yönetimi konusunda uzman profesyonellerin yönetim kurullarında görev almalarını gerektiren uzmanlık alanlarına doğru bir uzanım olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca iç kontrol, risk yönetimi ve iç denetim sistemlerinin yönetmeliğe uygun esaslarda oluşturulması, işlemlerine yönetmelikçe uygun görülmüş şekil ve şartlarda devamlılığının sağlanması ve yeterliliklerinin sürekli olarak kontrol altında tutulmasının üzerinde durulmuştur. Banka içindeki yetki ve sorumlulukların belirlenmesi yönetim kurulunun sorumlulukları arasında açık olarak tanımlanmış, Yönetim Kurulunun denetim ve gözetim faaliyetlerinin yerine getirilmesinde yardımcı olmak üzere ise denetim komitesi oluşturulmuştur.

Ayrıca 14.06.2007 tarihli 26552 sayılı Resmi Gazete’ de Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından yayınlanan “Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile “01.11.2006 tarihli ve 26333 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesinin birinci fıkrasının (f) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve aynı fıkranın sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir. “f) Eş ve çocuklarının bankada veya konsolidasyona tabi ortaklıklarında genel müdür, genel müdür yardımcısı ve dengi pozisyonda yönetici olmaması ve (1) ve (2) numaralı alt bendi hariç olmak üzere birinci fıkranın (a) bendi ile aynı fıkranın (b) bendinde aranan nitelik ve şartları haiz olması”155 “Bu fıkranın (a) bendinin (2) numaralı alt bendi, denetim komitesi üyesinin aynı zamanda iç sistemler ile finansal kontrol ve muhasebe birimlerinde görev yapabileceği anlamına gelmez.” Aynı

Yönetmeliğin 11 inci maddesinin ikinci fıkrasına, (g) bendinden sonra gelmek üzere “(ğ) Muhasebe kayıtlarının işlem bazında tek düzen hesap planına uygun olarak tutulabilmesine” ifadeli ilgili bent eklenmiştir.

Bunların yanında bankaları ilgilendiren ve BDDK tarafından yapılan Bankacılık Kanunu’ndaki temel düzenlemeleri sıralamak yerinde olacaktır.156

· Bankalar ve Konsolide Denetime Tabi Kuruluşlarca Yapılabilecek Bağış ve Yardımlara İlişkin Yönetmelik

· Bankalarca Kredilerin ve Diğer Alacakların Niteliklerinin Belirlenmesi ve Bunlar için Ayrılacak Karşılıklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik

· Bankalarda Bağımsız Denetim Gerçekleştirecek Kuruluşların Yetkilendirilmesi ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik

· Bankalarda Bağımsız Denetim Kuruluşlarınca Gerçekleştirilecek Bilgi Sistemleri Denetimi Hakkında Yönetmelik

· Bankaların Destek Hizmeti Almalarına ve bu Hizmeti Verecek Kuruluşların Yetkilendirilmesine İlişkin Yönetmelik

· Bankalara Değerleme Hizmeti Verecek Kuruluşların Yetkilendirilmesi ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik.

· Bankalara Değerleme Hizmeti Verecek Kuruluşların Yetkilendirilmesi ve Faaliyetleri Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik

· Bankalarca Yıllık Faaliyet Raporunun Hazırlanmasına ve Yayımlanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik

· Bankaların Birleşme, Devir, Bölünme ve Hisse Değişimi Hakkında Yönetmelik

· Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmelik

· Bankaların İradi Tasfiyeleri Hakkında Yönetmelik

· Bankaların İzne Tabi İşlemleri ile Dolaylı Pay Sahipliğine İlişkin Yönetmelik

· Bankaların Kıymetli Maden Alım Satımına ve Alacaklarından Dolayı Edindikleri Emtia ve Gayrimenkullerin Elden Çıkarılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik

· Bankaların Kredi İşlemlerine İlişkin Yönetmelik

· Bankaların Kurumsal Yönetim İlkelerine İlişkin Yönetmelik

· Bankaların Likidite Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik

· Bankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına İlişkin Esas ve Usuller Hakkında Yönetmelik

· Bankaların Özkaynaklarına İlişkin Yönetmelik

· Bankaların Özkaynaklarına İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik

· Bankaların Sermaye Yeterliliğinin Ölçülmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelik

· Bankaların Üst Yönetimine Atanacakların Bildirimi, Yemin ve Mal Beyanında Bulunulması ve Karar Defterlerinin Tutulmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik

· Derecelendirme Kuruluşlarının Yetkilendirilmesine ve Faaliyetlerine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelik

· Derecelendirme Kuruluşlarının Yetkilendirilmesine ve Faaliyetlerine İlişkin Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik

· Finansal Holding Şirketleri Hakkında Yönetmelik

· Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşmalarının Onaylanması, Kabulü ve Uygulanmasına İlişkin Genel Şartlar Hakkında Yönetmelik

· Mevduat ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine ve Zamanaşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet ve Alacaklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik

· Türkiye Bankalar Birliği Statüsü

· Varlık Yönetim Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları Hakkında Yönetmelik.

· Yabancı Para Net Genel Pozisyon/Özkaynak Standart Oranının Bankalarca Konsolide ve Konsolide Olmayan Bazda Hesaplanması ve Uygulanması Hakkında Yönetmelik

IV- TÜRK BANKACILIK SİSTEMİNDE İÇ DENETİMİN ÖRNEK

YAPILANMASI VE İŞLEYİŞİ

Ülkemizde faaliyet gösteren bankaların, 5411 Sayılı Bankacılık Kanunu ve 01.11.2006 tarih ve 26333 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmelik’ te belirlenen asgari hususlar dahilinde İç Denetim Birimi kurmak ve idame ettirmek mükellefiyeti bulunmaktadır. Faaliyet gösteren tüm bankalar iç denetim birimini kurduğu ve belirli unsurlar dahilinde birimin idamesinin sağlandığı gözlenmektedir. Bununla beraber uygulamada iç denetim birim yapılanmaları ve faaliyet unsurları birtakım benzerlikler göstermektedir. Çalışmanın konusu bakımından iç denetim biriminin faaliyetlerini gerçekleştirmek adına yapısal düzenlemeleri ele alınmaktadır. İş bu durumda birimin görev yönetmelikleri ve neleri içerdiğini, uygulama usullerini ve politikalarını nasıl belirlediğini, iç denetim biriminin organizasyonel yapısı ve yönetimi, bağlı olduğu denetim komitesi ve sorumlulukları, birimin diğer denetim birimleriyle iletişimi, denetim komitesi ve yönetim kurulu ve resmi makamlara yaptığı raporları, iç denetim sürecini, merkeziyetçiliğe yaklaşan iç denetim mantığını, denetim rapor türleri ve bu raporların ne şekilde yapılandığı, habersiz kasa sayımları, iç denetim biriminin kullandığı kontrol listeleri, örnekleme teknikleri, kanıt toplama teknikleri, kanıtların belgelenme usulleri ve çalışma kağıtları, karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri, güncel iç denetim yaklaşımları, risk odaklı denetim, bilgi sistemleri denetimi konuları uygulamaya yönelik olarak ele alınmakta ve anlatılmaktadır.