Banka karlılıklarının ölçümünde kullanılan teknikleri dört başlık altında incelemek mümkündür. Bunlar sırasıyla şu şekildedir: Karşılaştırmalı analiz, Dikey Yüzdeler Analizi, Trend Analizi ve son olarak Oran Analizi’dir
Karşılaştırmalı Analiz: Karşılaştırmalı analiz, belirli uzunlukta ve farklı tarih
aralıklarını kapsayan finansal tabloların düzenlenmesi ve bu tablolar üzerinde görülen farklılıkların incelenmesi ve bu farklılıkların değerlendirilmesidir.
Dikey Yüzdeler Analizi: Dikey yüzdeler analizi, bankada belirli bir hesap
döneminde mali durum ve faaliyet sonucunu kendi ve eski dönemlerle veya rakip bankalarla ve bankacılık ile karşılaştırmalı olarak incelemek, değerlendirmek için kullanılır.
Trend Analizi: Trend analizi tekniğiyle mali tablolardaki uzun vadeli
genellikle 7 senelik dönemlerde gösterdiği eğilim saptanarak, birbirleri arasında anlamsal ilişkiler kurulan kalemlerin eğilimleri karşılaştırılır. Mali tablolar analize tabidir.
Oran Analizi: Oran analizi, mali tabloda yer bulan iki kalem arasında ilişkiyi
anlatan basit aritmetik ifade olarak tanımlayabiliriz. Bir firmanın mali durumu ürün değerlendirmesi yapılırken, mali tablodaki rakamdan çok tablo üzerindeki kalemler arası ilişki daha anlamlıdır. Bu sebeple çözümleme sırasında oran analizi tekniği daha yaygın kullanılır. Bu teknikte asıl amaç, tablodaki kalemler arasındaki ilişkinin, kalemler ile birbirlerini oranlayarak matematiksel açıklanmasıdır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DÖVİZ POZİSYONU YÖNETİMİ VE DÖVİZ KURU RİSKİ 4.1. Döviz Pozisyonu Yönetimi
Döviz türü ödemelerini yapmak için bankalar yeterli düzeyde belli başlı hesap bakiyeleri bulundurmak zorundadırlar, çünkü uluslararası piyasalarda işlem yaparlar. Bu bahsedilen döviz bakiyeleri bankaların kendi ve muhabir bankalarda açmış oldukları hesaplarda saklanmaktadır. Bu nedenle ticari faaliyetle uğraşan bankaların bilançolarında döviz türünden aktif ve pasif bölümler bulunmaktadır. Bu bölümlerin bankalarda meydana getirdikleri borçları ve sorumlulukları ise döviz pozisyonunu oluşturmaktadır. Bu ifade genellikle merkez bankalarının sahip olduğu döviz pozisyonu konusunda verilen bilgilerden de daha muazzam bir hal almıştır (Ayva, 2007, s.68). Başka bir ifadeyle döviz pozisyonu hem bankaların nazım hesaplarını içerir hem de borç ve alacaklarının net tutarını belirtir (Kaplan, 2002, s.4).
4.1.1. Döviz Mevcutları
Döviz cinsinden mevduatları en temel bir biçimde aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:
Bankaların ve özel finans kuruluşlarının yurt dışındaki muhabirleri nezdinde mevcut hesaplarında bulundurdukları döviz mevduatları ve dövize göre düzenlenmiş önemli portföyleri.
Bankaların ve özel finans kuruluşlarının uluslararası kalıptaki altın miktarları.
Bankaların ve özel finans kuruluşlarının yurtiçindeki muhabirlerinde geçerli hesap, döviz tevdiat hesabı ve depo hesaplarında bulundurdukları döviz türü mevcutları ve özel mali kurumların merkez bankası hesaplarından tuttukları döviz türü mevcutları.
Bankaların ve özel mali kurumların kasalarında bulundurdukları nakit mevcutları.
Bankaların ve özel finans kuruluşlarının merkez bankaları kontrolünde oluşturulan döviz ve efektif piyasaların da ve bankaların birbirleri arasında işlem
yapabilmeleri için merkez bankalarına bıraktıkları döviz depoları, bonolar, tahviller ve uluslararası düzeyde altınlar.
4.1.2. Döviz Taahhütleri
Döviz taahhütleri cinsinden işlemleri en temel bir biçimde aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:
Vadesinin bitmesine üç aylık bir süre kalan akreditif taahhütleri.
Vadesinin bitmesine altı aylık bir süre kalan ve vade günü geldiğinde ödenmesi bankalarca ve özel malî kurumlarca taahhüt edilmiş kabul poliçeleri.
Vadesinin bitmesine altı aylık süre kalan ve ihracatın meydana gelmemesi durumunda geri ödenmesine bankalar ve özel finans kuruluşlarınca garanti verilmiş prefinansman kredi taahhütleri.
Bankaların ve özel finans kuruluşlarının yurtiçinden ve yurtdışından direkt olarak yaptıkları ve geri ödenmesini garanti ettikleri vadesinin bitmesine üç aylık bir süre kalmış diğer krediler ile aldıkları döviz depoları.
Vadesiz döviz tevdiat hesapları ve döviz üstünden açılmış cari hesaplar. Bankaların ve özel finans kuruluşlarının, Merkez Bankası bünyesinde kurulmuş döviz ve efektif piyasalarında yaptıkları işlemlerinden dolayı ödeme sorumluluğunun oluştuğu vadesinin bitmesine üç aylık bir süre kalan döviz depoları, döviz kredileri ve diğer döviz taahhütleri.
4.1.3. Döviz ve Altın Alacakları
Döviz ve altın alacakları cinsinden işlemleri de aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür: Bankaların ve özel finans kuruluşlarının verdikleri döviz kredileri. Bankaların ve özel finans kuruluşlarının yurt içi ve yurt dışı muhabirleri içindeki bulundurdukları döviz ve altın mevcutları.
Bankaların ve özel finans kurumlarının, Merkez Bankaları içerisindeki döviz ve altın mevcutları.
Bankaların ve özel finans kurumlarının stoklarında bulundurdukları döviz ve altın mevcutları.
Bankaların ve özel finans kuruluşlarının yurt içi ve yurt dışına kullandırılan kredilerin toplamı.
Vadeli döviz türü alımlar.
Satın alınan çekler, swap sözleşmeleri ve dövize endeksli bonolar. Yurt dışındaki iştirakler.
4.1.4. Döviz ve Altın Borçları
Döviz ve altın borçları cinsinden işlemler aşağıdaki gibi sıralanabilir: Döviz tevdiat ve altın depo hesapları.
Bankaların ve özel finans kurumlarının yurt dışından kullandıkları döviz kredileri ve diğer döviz şeklindeki taahhütler.
Vadeli döviz türü satışlar.
Ödenecek çekler ve havale yapılacak paralar.
4.1.5. Döviz Pozisyonu Yönetiminde Kullanılan Oranlar
Döviz pozisyonu yönetiminde kullanılan oranlar iki şekilde hesaplanabilir. Bunlar: Likidite Oranı ve Döviz Pozisyonu Oranı’dır.
Likidite Oranı: Bankaların ve özel finans kurumlarının döviz ve altın
mevcutlarının döviz ve altın taahhütlerine oranlanması sonucu likidite oranı bulunmuş olur.
Döviz Pozisyon Oranı: Bankaların döviz ve altın alacakları toplamının, döviz
ve altın borçlarının toplamına oranlanması sonucu döviz pozisyon oranı hesaplanmış olur.