Bakırlı Sıraltı Kırmızıları ve Monokromları

“14.yy. ikinci yarısında, ithal kobalt cevherinin arzındaki zorluklar Çin’li çömlekçilerinin geleneksel sıraltı maviden ziyade arsenikli-bakır renk maddeleri içeren sıraltı kırmızıya yoğunlaşmalarına neden olmuştur.”25

Bu dönemde sıraltı mavi porselenden daha çok sıraltı kırmızı porselen üretilmiştir ve ilk parçaların düzenli dekorları bitki dekorları ile yer değiştirmiştir. En eski Jingdezhen boyamalı porselenlerden olan ve sıraltı maviyle birlikte kullanılan bu parçaların üretimi yaklaşık yarım yüzyılla sınırlandırılmıştır ve mavi beyazlar kadar iyi tanınmamaktadırlar. Sıraltı kırmızı pigment kolayca donuk griye ya da koyu kırmızıya dönüşebilmektedir.

“Kullanımı zor olduğundan mavi beyazlara oranla daha az başarılı sonuçlar alınmıştır. Bundan dolayı da aralıklı olarak üretilmişlerdir. Bu tekniklerin deneysel aşamaları henüz tamamen belgelenememiş ve tarihlenememiştir.”26

“Çin seramiklerine yeni bir tat getiren Jingdezhen renkli dekorasyonunun uygulanma şekli, kobalt mavi ya da bakır-kırmızısı pigmentlerin direkt porselen gövde üzerine boyanması ve sonra sırla kaplanması şeklindedir. Buna ek olarak da mine renklerini kullanarak sırüstü resim tekniği de kullanılmaya başlanmıştır.”27

“Çin kaynaklarına göre 15.yy.ın meşhur sıraltı kırmızı sırları, chih hung, hsien hung ve gao shih hung sırlarının hepsi ezilmiş sedef, lâl taşı ve küçük miktarlarda altınla karıştırılmış bakırdan üretilmiştir. En iyi bakırın Sung madeni paralarından elde edildiği söylenir.”28

“Daha teknik bir gelişme ise sırın üstüne ince bakır yıkamanın kullanımıdır. Fırının indirgeyen atmosferinde pişirildiğinde kırmızıların değişik gölgeleri üretilmiştir. Bunlar somon pembesinden koyu pembe-mora uzanan bir aralıktadır. Bu

25 _{Wood, N. , a.g.e., 66 s.} 26 _{Ayers, J. , a.g.e., 13 s.} 27 _{Vainker, S. , a.g.e. 181 s.}

bakır kırmızısı renkleri elde etme becerisi Xuande hükümdarlığı sırasında geliştirilmiş ancak tekniğin kontrolü güç olduğundan karmaşık dekorların üretimi basit çiçek, balık ya da meyve betimlemelerine sahip formlarla sınırlı kalmıştır.”29

“Bir yazıya göre 1369’da, Ming fethinin tamamlanmasından bir yıl sonra Jingdezhen’de Zhushan’da (inci tepe), imparator Hongwu’nun kurduğu porselen fabrikasında, mavi ve beyaz porselenler İslami beğeniden ziyade Çin zevkine hitap eden dekorlarla üretilmiş, benzerleri de imparatorun kendisi için kırmızı renkle boyanmışlardır. Bu düz bakır-kırmızısı eşyaların örneği yoktur. Bu yakalanması zor renkle monokrom eşyalar üretmek için daha önce bir teşebbüs yapılmamıştır ve yalnızcı Hongwu’nun bazı çabaları başarılı olmuştur. En iyi parçalar pembemsi- kırmızı bir tona sahiptir ve daha az başarılı olanlar kahverengiye dönüktür.”30

1426’da tahta çıkmayı başaran ve 1435’e kadar hüküm süren imparator Xuande’nin hükümdarlığı dönemi porseleni Çin’in en güzeli olarak kabul edilir. Beyaz ürünler hala yapılır ama önemi azalmıştır. Bakır-kırmızısı monokromlar asla baskın gelmedikleri doruklara ulaşmıştır. Sıraltı dekorasyon, özenli kompozisyonlar ve parlak maviyle birleşir ve sırüstü mine tekniği kullanılmaya başlar.

Bakır-kırmızısı monokrom porselenler Xuande döneminin törensel eşyalarıdır. Esasen sığ tabaklar ve birkaç derin kâse ve sap fincandan oluşan yalnızca birkaç düzine örneği hayatta kalmıştır. Renk parlak koyu kırmızıdır.

“Şangay Seramik Enstitüsündeki son analizler sır kompozisyonunun basit olduğu ancak pişirimin son derece karmaşık olduğunu gösterir. Kırmızı sır, aynı transparan ve beyaz sıra eklenen %0,5 bakır oksitten oluşur. Bakır miktarı kritiktir. Pişirme sırasında bakır oksit’in yarısının uçtuğu ve kaybolduğu düşünülür. Çok az bakır hiç renk vermez; çok fazlası da sırı koyu kahverengimsi yapar. İncelemelerde Xuande dönemi bakır kırmızı bir parçanın kırmızı sırının, daha homojen olan Qing kopyalarının aksine alacalı bir görünüme sahip olduğu gözlenmiştir. Bu Ming bakır- kırmızıları az pişirilmiştir, eğer uzun bir döngü içinde tam pişirilseler zengin alacalı

yapılarını elde edemezler. Birçok değişken bakır-kırmızısı rengi etkilemiş ve fırından çıkan başarılı bakır-kırmızısı oranı nadiren % 30 un üstüne çıkmıştır.

Böyle kısa bir dönem içinde üretilmiş olan bu seçkin Ming imparatorluk seramikleri bize iki gerçeği göstermektedir: bu parçalar, direkt olarak imparatorun özel zevki ve isteği doğrultusunda üretilmişler, dolayısıyla bu bakır kırmızı seramikler onunla bir tutulmuştur. İkincisi ise sır tarifi ve pişirme yönteminin küçük bir grup çömlekçi tarafından titizlikle saklanmıştır. Eğer bu yöntem saklanmamış olsaydı güzel kırımızı porselenler çok daha büyük miktarlarda yapılabilirdi ve çömlekçi kuşakları kırmızı monokromları tekrar üretme teşebbüslerinde başarısız olmazlardı.

Jingdezhen’de çıkarılmış Chenghua döneminin (1465-87) bakır-kırmızısı eşyaları ise farklı siyahımsı bir tona sahiptir. Xuande kırmızılarına yakın eşyalar 18.yy.a kadar üretilmiş ancak sonuçları Ming parçalarının tazeliğini yakalayamamıştır.”31

Resim 8. Sıraltı bakır kırmızısı dekorlu proselen vazo, 14.yy, Jingdezhen,sır ve pigmentin verdiği

efektler ile canlı fırça darbeleri bu erken dönem kırmızı beyaz eşyalara büyük bir karakter kazandırır. H. 11.75 in., 30cm. Sotheby’s.

Resim 9. Krizantemli sıraltı bakır kırmızısı dekorasyonuyla büyük porselen kâse, Jingdezhen,

Hongwu dönemi (14. yy sonu). İthal edilen kobalt mavi pigmentin arzı ile ilgili problemler Jingdezhen’de 14. yy sonunda çok sayıda sıratlı bakır kırmızısı eşyanın yapılmasına yol açmıştır. Hongwu döneminde kullanılan temel sıraltı kırmızı materyalinin az miktarda arsenikli bakır, belki de bir bakır sülfür arsenik cevheri olduğu görülüyor. Victoria ve Albert Müzesi, 168-05.

Resim 10. Sıraltı bakır-kırmızısıyla dekore edilmiş büyük porselen ibrik, Hongwu dönemi, 14.yy sonu

İslami metal işi stilinde yapılmış bu güzel ve özenli ibrik 14.yy sonunda Jingdezhen sıraltı bakır pigmentleriyle üretilmiştir, kırmızı ve pembe tonlarını sergiler. H. 14,5 in, 37 cm Victoria ve Albert Müzesi. C.857-1936

Resim 11. Monokrom-kırmızı porselen saplı fincan Ming Hanedanlığı, Yongle dönemi (1403-1424).

Jingdezhen monokrom bakır-kırmızısı sırlar 15.yy başında mükemmelleştirildi ve Yongle (1403- 1425) ile Xuande (1426-1435) dönemlerinde doruğa ulaştı. Bunlar gibi kırmızı Xranhong sırlı saplı fincanlar imparatorluk için kullanılmıştı ve Çin seramik tarihindeki en yüksek statülü nadir

Resim 12. En iyi kalite Jingdezhen bakır-kırmızısı kase Xuande işaretli ve dönemi (1426-1435).

Bunlara benzeyen kireç-alkali bazlı sırlar kullanan 15.yy Jingdezhen bakır-kırmızısı sırları, Jingdezhen sır altı mavi ürünler ve Longguan celardon sırlarının kaliteli imparatorluk kopyaları için istihdam edilmişti. Yarıdan daha az bir bakır-oksit yüzdesi redüksiyonla kuvvetli kırmızı bir renk verirdi. Pereval David Çin sanatı vakfının nezaketiyle PDF-A529