Büyükşehir Belediyeleri Stratejik Planı ve Dikey Eşgüdüm

Belediyeler, stratejik planlarını hazırlarken üst ölçekli bazı plan ve programları göz önüne almak durumundadırlar. 5018 sayılı kanunun 9. maddesi,

“kamu idareleri; kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturmak, stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, performanslarını önceden belirlenmiş göstergeler doğrultusunda ölçmek ve bu sürecin izleme ve değerlendirmesini yapmak amacıyla katılımcı yöntemlerle plan hazırlar.” ifadesiyle

stratejik plan hazırlama sürecinde uyulması gereken aşamaları anlatmıştır. Yine, aynı kanunun 11. maddesi, üst yöneticilerin kurum stratejik plan ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması konusunda sorumlu olduklarını belirtmiştir.

5393 sayılı Belediye Kanunu ise, belediye başkanının mahalli idareler seçimlerini takip eden altı ay içinde stratejik planlarını, ilgili yıl içinde de performans programını kalkınma planı ve programı ile varsa bölge planına uygun olarak yapmasını ve belediye meclisine sunmasını gerekli kılmıştır (Madde 41). Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 12. Maddesinde, hazırlanacak olan stratejik planların kalkınma planı, orta vadeli

program ve faaliyet alanı ile ilgili diğer ulusal, bölgesel ve sektörel plan ve programlara uygun olması öngörülmüştür. Bununla birlikte aynı maddenin ikinci fıkrasında kamu idarelerinin, stratejik planlarını hazırlarken orta vadeli programda yer alan amaç, politikalar ve makro büyüklükler ile orta vadeli mali planda belirlenen teklif tavanlarını dikkate alarak yıllar itibariyle amaç ve hedefler düzeyinde kaynak dağılımı tahminlerinde bulunmaları gerektiğini belirtmiştir. Tüm bunlardan hareketle belediye ve dolayısıyla büyükşehir belediyelerinin stratejik plan hazırlarken dikkate almaları gereken üst ölçekli politika belgeleri şu şekilde ifade edilebilir (www.sp.gov.tr, 2012):

Kalkınma Planı

Orta vadeli program

Orta vadeli mali plan

Yıllık program

Bölge planı

Kuruluş düzeyinde hazırlanan stratejik planların makro düzeydeki plan ve programlarla uyum içinde yürütülmesine ilişkin akış şeması Şekil-2.2’de gösterilmiştir.

Şekil-2.2.: Stratejik Planların Makro Planlarla İlişkisi

Kaynak: DPT, 2006: 4

Kuruluş stratejik planlarının makro düzeydeki planlarla uyumlu olması gerekmektedir. Bu anlamda konu ile alakalı mevzuatta belirtildiği gibi ulusal kalkınma planları planlama yaparken en öncelikli göz önüne alınması gereken plandır. Kalkınma planları, ülkenin ekonomik, sosyal ve kültürel hayatını tümüyle planlamayı hedeflemektedir (Narinoğlu, 2007: 59).

Geleceğe yönelik öngörülebilirliği arttırmak için üç yıllık dönemleri kapsayacak şekilde kalkınma planı ile uyumlu olarak DPT tarafından hazırlanan orta vadeli program ve orta vadeli mali plan; yıllık programlar ile kurum ve kuruluşların hazırlayacakları stratejik planlara kaynaklık eden önemli metinlerdir. Yıllık programlar da kalkınma planlarını daha görünür kılmak, kalkınma planlarında belirtilen amaç ve hedefleri belli periyotlar dâhilinde gerçekleştirilebilmesi için DPT tarafından hazırlanan kısa vadeli planlardır (Eryiğit, 2012: 110-113).

Bilindiği üzere küreselleşme süreci beraberinde getirdiği yapısal uyum politikaları ile birçok konuda özgün süreçler ve araçlar geliştirilmesini gerekli kılmıştır. Bu süreçte Türkiye’de Avrupa Birliği tarafından bölgesel planlamanın yeni bir anlayışla ele alınması gerektiği ve bunun aracının da Bölge Kalkınma Ajansları olduğu ifade edilmiştir. Türkiye’de yeni yerellik/bölgecilik anlayışı çerçevesinde devletin üstlendiği kalkınma misyonunun, toplumun farklı kesimleri tarafından paylaşılmasını sağlayacaktır. Söz konusu Bölge Kalkınma Ajansları’nın kuruluş şekli, işlevleri ve yapıları itibariyle farklılıklar göstermesine rağmen ortak paydaları, kalkınma odaklı olmaları, belirli bir coğrafi bölgenin çıkarlarını gözetmeleri ve bu bölgenin içsel potansiyelini harekete geçirmeleridir (Tutar ve Demiral, 2007: 72-73). Bu kapsamda kuruluş amaçlarına uygun bir şekilde bu yapıların hazırlamış oldukları bölge planları, kamu kurum ve kuruluşlarının stratejik planlama süreçlerine önemli bir girdi oluşturmaktadır.

Bunların dışında il düzeyinde hazırlanan çevre düzeni planlarının da kuruluş stratejik planını hazırlamada üst ölçekli plan olduğundan bahsedilebilir. Çevre düzeni planı, çevresinden bağımsız ele alınması mümkün olmayan yerleşimlerde ülke ve bölge planlarına uygun olarak konut, sanayi, turizm ulaşım gibi kullanım alanlarını belirleyen planlardır (Akay, 2007: 114). Bir başka ifade ile çevre düzeni planı, dengeli ve sürekli kalkınma amacına uygun olarak ekonomik kaynaklarla ekolojik kaynakların bir arada düşünülmesini gerektiren, rasyonel doğal kaynak kullanımını sağlamak üzere kalkınma planları ve varsa bölge planları temel alınarak yapılan ve tarım, turizm, konut, sanayi, ulaşım gibi genel arazi kullanım kararlarını, politika ve stratejilerini belirleyen, bölge ve havza bazında 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekte hazırlanan, plan hükümleri ve plan açıklama raporuyla bütün olan üst ölçekli fiziki planlardır (www.cedgm.gov.tr, 2012). Çevre düzeni planları, en az iki ili kapsaması nedeniyle kent ölçeğini aşmış olmakta ve bölgesel bir nitelik kazanmaktadır. Bir başka ifade ile çevre düzeni planları, arazinin stratejik olarak planlanmasıdır.

5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu ile birlikte belediye sınırı il sınırı olmayan Büyükşehir Belediyeleri dışında kalan yerlerde, il düzeyinde çevre düzeni planlarının hazırlanmasında il özel idareleri yetkili kılınmıştır (madde: 6). Yine yasanın aynı

maddesine göre, il çevre düzeni planları, valinin koordinasyonunda, büyükşehirlerde büyükşehir belediyeleri, diğer illerde il belediyeleri ve il özel idareleri ile yapılmaktadır. İl çevre düzeni planları, belediye meclisi ve il genel meclisince uygulanacağından bahsetmiştir. İşte bu noktada büyükşehir belediyelerinin diğer belediyelerden farklı bir noktası vardır. Büyükşehir sınırları il sınırları olan (İstanbul ve Kocaeli) büyükşehir belediyelerinde, il çevre düzeni büyükşehir belediyeleri tarafından bizzat yapılmakta ve kabul edilmesi için belediye meclisine sunulmaktadır (Kanun No: 5302, Madde: 6).

2.3.2. Büyükşehir Belediyelerinin Stratejik Planları ve Yatay Eşgüdüm