Ahmet Hamdi. Başar’ın hayatında yazarlık kadar önemli yer tutan diğer bir uğraş da yayıncılık olmuştur. Başar, genellikle fikirlerini basın yoluyla yaymaya çalışmıştır. Bu nedenle de kendisinin denetiminde olan bir yayın organının bulunmasına ayrıca bir önem vermiştir. Bu yayın organları içerisinde bizzat kendisi tarafından kurulanlar olduğu gibi müdürlüğünü yaptıkları da vardır.
3. 1. Ticaret-i Umumiye Mecmuası446
Ahmet Hamdi. Başar’ın ilk yayıncılık denemesi Ticaret-i Umumiye Mecmuası olmuştur. Aslında bu dergi Başar ve eniştesi tarafından kurulan Ahali İktisat Fırkasının yayın organı olarak kurulmuştur447. Fakat derginin yayına başlaması partinin kurulmasından öncedir. Parti, 1918’in Kasımında kurulmuştur. Oysa Ticaret-i Umumiye Mecmuası’nın ilk sayısı 16 Mart 1917 tarihinde çıkmıştır. Dergi daha sonra partinin yayın organı hâline gelmiş olmalıdır. Zaten partinin kurucuları ile derginin kurucuları hemen hemen aynı kişilerdir. Bu nedenle derginin parti tüzüğüne uygun yayınlar yapması normal karşılanmalıdır.
İlk sayısında çıkan Maksadımız adlı makalede mecmuanın amacının uzun uzadıya izah edilmesine ihtiyaç olmadığını, maksadın mecmuanın isminden anlaşılabileceği belirtilmektedir. Bu açıklamaya rağmen dergi kendisine çizdiği faaliyet alanını sayılarında bahsedeceği konuları şu şekilde ifade etmektedir:
1. Ticaret hakkında malumat-ı umumiye ve ameliye ve tatbikat-ı iktisadiye; ticaret ve iktisat fikirleri, bunlara ait kavanin ve kavaidin, saha-i ticarette suret-i tatbiki.
2. Müstahsiller: Emtia istihsal eden vesait, Memalik-i Osmaniye ve ecnebiyenin kabiliyet-i istihsaliyesi, mevki-i ticarileri, muhtelif mallara ait fabrika ve darülsınailer.
3. Vesait-i Nakliye, Berri ve bahri yollar, limanlar, merakiz-i ticaret, muhtelif şehir ve limanların faaliyet-i ticariye ve iktisadiyeleri, vesait-i nakliye tarife ve ücretleri.
446
Derginin örnek kapağı için bkz. Ek: VIII.
447
4. İhracat Ticareti: İhracatımızın, ihracat yük ve vesaiti, bu hususa dair çalışan müesseseler, mallarımızın ecnebi piyasalarındaki mevkii ve kıymeti, ecnebi piyasa ve borsaları.
5. İthalat Ticareti: Gümrükler, emtianın memleketimizdeki geçirdiği safahat-ı muhtelife, ithalat piyasası.
6. Ticaret-i Dâhiliye: Memalik-i Osmaniyye’de yetişen mallar her zamanki en hakiki piyasa.
7. Şuun ve hadisat-ı ticariye448.
Bu maddelerden ve her sayısında bu konular üzerinde makaleler yayınlamasından anlaşıldığına göre derginin temel amacı Türk tüccarının ufkunu açmak ve yeni çıkan yasalardan onları haberdar etmektir. Yani bir nevi ticaret konusunda yeterli bilgiye sahip olmayan Türk tüccarını eğitmektir. İttihat ve Terakki’nin millî burjuvazi ve millî zenginleri yaratma çabalarının yoğun bir şekilde hissedildiği bu dönemde dergi İttihat ve Terakki’nin politikasına uygun olarak Türk tüccarını bilgilendirme vazifesini üstlenmiştir449. Yayın organlarının kısıtlı, yurt dışı seyahatlerinin meşakkatli olduğu bir dönemde derginin üstelendiği misyon takdire şayandır.
Derginin idare yeri Başar’ın eniştesi olan Ermenekli Mehmet Nuri’nin ticarethanesidir. Ermenekli Nuri Bey'in yanı sıra derginin yazarları arasında Abdi Tevfik (Yegül), Ahmet Sanevber, Ali Galip, Hüseyin Fehmi Rüştü, İbrahim Memduh, Mustafa Zühtü (İnhan) gibi isimler bulunmaktadır450.
Ahmet Hamdi. Başar, derginin en faal yazarı olarak göze çarpmaktadır. Başar, sadece kendi adı ile değil, rumuz kullanarak da yazılar yazmıştır. Hatıralarında, Ahmet Dündar ve M.C. rumuzları ile çıkmış yazıları da kendisinin yazdığından bahsetmiştir. M.C. rumuzunu başmakaleler için kullandığını hatta bu rumuzun dönemin nazırı Mehmet Cavid’e ait olduğunun sanıldığını bildirmektedir451. Ayrıca bazı araştırmacılara
448
“Maksadımız”, Ticaret-i Umumiye Mecmuası., 16 Mart 1917, S. 1, s. 3.
449
İttihat ve Terakki.’nin millî burjuvazi oluşturma yolundaki çabaları için bkz. ÇAMURCUOĞLU, Gülden, “Türkiye Cumhuriyeti’nin Toprak Reformu ve Milli Burjuvazi Yaratma Çabası”, Gazi
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XIII, 2009, S. 1-2, s. 161-178.
450
Koraltürk, “Milli Tüccarın Sesi: Ticaret-i Umumiye Mecmuası. ve Dizini”, Müteferrika, Kış 2000, S. 18, s. 152. Ayrıca makalede Ticaret-i Umumiye Mecmuası’nın yazar isimlerine ve makale isimlerine göre sıralanmış dizini bulunmaktadır.
451
göre Muallim Ahmet Hamdi’nin kısaltması olabilecek M. Elif. H ve Elif. H. rumuzları ile yazılan yazıların da Ahmet Hamdi’ye ait olma ihtimali üzerinde durulmuştur452. Ahmet Hamdi’nin rumuzlar kullanarak makaleler yazmasını, ifade edecek çok şeyi olmasına bağlamak mümkündür. Zaten Ahmet Hamdi Başar, hayatının her döneminde söyleyecek çok şeyi olan bir adam olarak dikkat çekmiştir. Kendi hâkimiyetindeki derginin pek çok sayısında da birden fazla makale yayınlamak istemiş olma ihtimali yüksektir.
Başar dergideki yazılarında daha çok iktisadi meseleler üzerinde durmuştur. Başar zaman zaman siyasi konularda da yazılar yaşmıştır. Fakat makalelerinin çoğu iktisat ve ticaret ile ilgilidir. Ülkeler arası karşılaştırmalar, Osmanlının coğrafi yapısı, iç ticaret, dış ticaret, deniz ticareti gibi konularda kendi adını taşıyan 25 makalesi mevcuttur. Başar’ın bütün makaleleri ticaretle ilgili değildir. Ahmet Dündar ismini ise girdiği polemiklerde kullanmıştır. Bu rumuz ile iki yazısı mevcuttur. MC ve M Elif H rumuzu ile yazdığı yazılarda da iktisadi konuları işlemeye devam etmiştir. Başar’ın dergide kendi ismi ve rumuz kullanarak yazdığı yazıların toplam sayısı 42’nin üzerindedir453. Bu sayı Ahmet Hamdi Başar’ın hareketli fikir hayatını yansıtması açısından önemlidir.
1916 yılında yayınına başlayan dergi düzensiz aralıklarla yayınlansa da I. Dünya Savaşı sonuna kadar çıkmaya devam etmiştir454.
3. 2. Türkiye İktisat Mecmuası (1921-1926)455
Millî Mücadele boyunca İstanbul.’da MM grubu içinde çalışmalarını sürdürmüş olan Ahmet Hamdi, mücadelenin sona yaklaştığı dönemde İstanbul tüccarını bir araya toplamak için çalışmalara başlamıştır. Amacı, askerî alandaki zaferi iktisadi alanda da yaşatmaya çalışmaktır. Ahmet Hamdi ve arkadaşları İstanbul tüccarının tamamının katıldığı bir dernekten önce “Türkiye İktisadi İstihbarat ve Neşriyat” merkezini kurmuşlardır456. Bu dernek, tezimizin daha önceki bölümünde bahsettiğimiz gibi Türk
452
Didem Gürses, age., s. 18.
453
Koraltürk, “Milli Tüccarın Sesi…”, s. 154, 155, 156, 158.
454
Koraltürk, Gazi Bana…, s. 78.
455
Derginin örnek kapağı için bkz. Ek: IX.
456
Ticaret Salnamesi’ni hazırlamak için yazışmalar yapmış ve İstanbul’daki tüccarlarla ilgili olarak detaylı bilgiye sahip olmuştur.
Daha sonra MTTB’ye dönüşecek olan dernek bir de dergi çıkarmıştır. Bu dergi Türkiye İktisat Mecmuası adını taşımaktadır. Dergi ilk sayısında “Türkiye İktisadi İstihbarat ve Neşriyat Merkezi tarafından ibra ve neşr olunur.” ibaresi ile çıkmıştır457. MTTB’nin kurulmasından sonra da başlığın altında “Millî Türk Ticaret Birliği İktisadi İstihbarat ve Neşriyat Merkezi” ibaresi yer almıştır458. Derginin idare merkezi, İstanbul. Bab-ı Ali caddesi Adalet Hanı, Numara 19 olarak belirlenmiştir459.
Ahmet Hamdi, müdür sıfatıyla ilk sayıda mecmuanın neşredilme amacını, doğal zenginlik ve kaynaklarımızı tanıtmak, bu konudaki bilgi eksikliğini gidermek, memleketin ziraat-ı tabisi hakkındaki tetkikatı neşr etmek, memlekete ait her nevi iktisadi, ticari, mali havadisleri ve Türkiye limanlarına ve ticaret şehirlerine ait harekât-ı iktisadiyeyi kaydetmek ve Türk’ün âlem-i ticaretini; cihanın en mühim hadisat-ı iktisadiyesiyle alakadar etmek üzere, neşr eyleyecektir, sözleri ile açıklamaktadır460. Ticaret-i Umumiye Mecmuası’nda olduğu gibi bu mecmuada da ülke kaynaklarının ve ticaret olanaklarının Türk tüccarına anlatılması hedef seçilmiştir.
Dergilerin içeriğinden anlaşıldığına göre amaç tüccarı bilgilendirmek ve ülke zenginliklerinden haberdar etmektir. Dergide aylık iktisadiyata bakış, sanayi ve ticaret işleri, piyasa haberleri, uluslararası iktisad haberleri, toptan ve perakende satış istatistikleri, kanunlar ve nizamlar, istatistikler, ticaret tetkikleri, tetkikler ve tetebbular, tabiat servetleri gibi konular makaleler ve verilerin değerlendirilmesi gibi konular incelenmiştir. Bend-i İktisadi kısmında ise ticari meselelere çözüm önerileri getiren makaleler yayınlanmıştır461.
MTTB.’nin yayın organı olması nedeniyle İzmir İktisat Kongresi de dergi tarafından yakından takip edilmiştir. Birlik, İstanbul tüccarını temsil için kalabalık bir şekilde kongreye katılmıştır. Türkiye İktisat Mecmuası da İzmir İktisat Kongresi’ne ayrı
457
TİM, Temmuz 1337 ( 1921) C. 1, S. 2, s. 1. (Derginin ilk sayısına ulaşamadık fakat ikinci sayısında da aynı ibarenin yer alması birinci sayıda da büyük ihtimalle aynı ibarenin yer aldığı konusunda bize ip ucu vermektedir) 458 TİM, 1 Haziran 1922-339, C. 2, S. 10, s. 1. 459 TİM, Temmuz, 1921 – 1337, C. 1 S. 2, s. 31. 460
20 Haziran 1337 tarihli Türkiye İktisat Mecmuası.’ndan nakleden Gürses, age, s. 46.
461
bir önem vermiştir. Kongre münasebetiyle İzmir’de derginin nüsha-i fevkaladesi yayınlanmıştır462. İsminden de tahmin edileceği üzere bu sayı kongredeki görüşmeleri ve alınan kararları içermektedir.
Ahmet Hamdi’nin dergide pek çok yazısı yer almaktadır. Genel olarak Bend-i İktisadi ve Tabii Servetlerimiz başlıkları altında makaleler yazmıştır. Tabii Servetlerimiz kısmında ülkenin tabi servetlerinden bahsetmiştir463. Bend-i İktisadi başlığı altında çıkan yazılarında ise hükümetin iktisat politikaları eleştirilmiştir464. Ahmet Hamdi derginin tek hâkimi gibi görünmektedir. Bazı sayılarda birden fazla makalesi dahi yer almaktadır. Örneğin 14 Haziran 1923 tarihli 16. sayıda Ahmet Hamdi’nin üç makalesi yayınlanmıştır465. Özellikle Ankara ile yabancı şirketlere imtiyazlar verilmesi hususunda yaşanan tartışmalara Ahmet Hamdi Başar bu dergide yazdığı makaleler ile katılmıştır. Bu makaleler derginin Bend-i İktisadi kısmında yer almıştır.
İstanbul Ticaret Odasının denetiminin MTTB’nin eline geçmesinden sonra Ahmet Hamdi de odanın yayın organının başına getirilmiştir. Bu nedenle Hamdi, Türkiye İktisat Mecmuası müdürlüğünden ayrılmıştır. Mecmua 1926 yılına kadar yayınlanmaya devam etmiştir466.
Görevi sona erinceye kadar Ahmet Hamdi, derginin tüccarı daha iyi bilgilendirebilmesi ve sesini sadece iç piyasaya değil dış piyasaya da duyurabilmesi için çalışmıştır. Özellikle her sayının sonunda yer alan Revue Economique de Turquie başlıklı sayfada mecmuanın içerdiği makalelerin Fransızca adlarının ve özetlerinin bulunması bu çabanın bir sonucu olsa gerektir.
Ahmet Hamdi’nin ikinci dergi deneyimi kendisine pek çok şey kazandırmış gibi görünmektedir. Zira Türkiye İktisat Mecmuası’ndan sonra çıkardığı İstanbul. Ticaret ve
462
TİM, 14 Şubat 1923 – 339, C. 1, S. 12.
463
Bunlardan bazıları; “Bulgar Dağı Madeni”, TİM, Mayıs – Haziran 1338 (1922), Sene 1, S. 5, s. 129- 131. “Ergani Bakır Madeni”, TİM, Temmuz 1338 (1922), Sene 1, S. 6, s. 161-162., “İktisadi Rusya.’yı Tanıyalım”, TİM, Haziran 1923 – 1339, S. 15, s. 44-46.
464
Bunlardan bazıları; “İktisatla Nasıl Uğraşıyoruz?”, TİM, Mart 1338 (1922), Sene 1, S. 3, s. 95-97., “Memleketimizin İktisadi Atisi ve İstiklali”, TİM, Nisan- Mayıs 1339 (1923), Sene 2, Nisan-Mayıs 1339 (1923), S. 14, s. 1-4., “Zavallı Misak-ı İktisadi.”, TİM, Haziran 1223-339, S. 15, s. 33-35.
465
Bu makaleler; “Yanan Yıkılan Anadolu’nun İmarı…”, s. 49-50, “Ereğli Zonguldak Kömürlerimiz”, s. 50-52, “Almanya.’nın İktisadi Vaziyeti”, s. 52-53.
466
Sanayi Odası Dergisi şekil ve içerik açısından bir önceki mecmuanın gelişmiş biçimi olarak göze çarpmaktadır.
3. 3. İstanbul. Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası467
Tezimizin önceki bölümlerinde MTTB’nin faaliyetleri ve Sanayi ve Ticaret Odasını millîleştirme çabalarından bahsetmiştik. Bu çabalar sonucunda oda tamamen millîleşmiştir. MTTB’nin yöneticileri de odada önemli vazifelere getirilmiştir. MTTB’nin umumi kâtipliğini yapana Ahmet Hamdi. Başar da yazı yazmaya merakı ve daha önceki dergi tecrübesi nedeniyle İstanbul. Ticaret ve Sanayi Odası Mecmuası’nın müdürlüğüne getirilmiştir. Ahmet Hamdi 14 Ekim 1923 tarihinde görevine başlamıştır.468.
MTTB’nin daha önceki oda yönetimini en çok eleştirdiği konulardan biri de neşriyat meselesi olmuştur. Yayınların düzenli olmaması, tüccara lazım olan bilgilerin neşriyatta yer almaması, dış ticareti destekler yayın yapılmaması en çok eleştirilen konu olmuştur. Bu eleştirilerden sonra neşriyatı devralan Ahmet Hamdi’ye çok iş düşmüştür469. Fakat yazı yazmayı seven, yayıncılık tecrübesi olan ve kendisine verilen görevleri başarmak için büyük çabalar sarf eden Ahmet Hamdi’nin iş başına getirilmesi isabetli bir karar gibi gözükmektedir.
Derginin ilk sayısı 15 Kasım 1923 tarihinde çıkmıştır. Başlığın hemen altında “İstanbul. Ticaret ve Sanayi Odası tarafından her ayın Onuncu günü neşr olunur!” ibaresi yer almaktadır470.
Dergi, Tetkik ve Tetebbu Kısmı, Resmi Kısım ve İstihbarat Kısmı olmak üzere üç kısımda yayınlanmıştır. Resmî kısmın alt başlıklarında tüccarları alakadar eden zabıt özetleri, kanunlar, nizamnameler, emirler ve tebliğler ve resmî ilanlar bölümleri yer almaktadır. Bu bölümde tüccarın yasalardan ve yeni çıkan emirlerden haberdar olması ve resmî ilanları takip etmesi sağlanmaya çalışılmıştır.
467
Derginin örnek kapağı için bkz. Ek: X.
468
Hakkı Nezihi, age., s. 271.
469
Ahmet Hamdi. Başar. hatıralarında İTO.’daki işini çok fazla önemsediğini ve bütün gücünü buraya harcadığını anlatmaktadır. Hatta bu sıkı çalışma nedeniyle MTTB..’nin katib-i umumiliğini bıraktığını ve bunun büyük bir hata olduğundan bahsetmektedir. Koraltük, Gazi Bana…, s. 171.
470
İstanbul. Sanayi ve Ticaret Odası Mecmuası, S. 1, 15 Teşrin-i Sani 1339 (15 Kasım 1923), s. 1. Derginin örnek kapağı için bkz. EK: XIII.
İstihbarat kısmında ise Türkiye’den ve dünyadan haberlere yer verilmiştir. Türkiye Havadisleri kısmında piyasadaki ürünler hakkında detaylı bilgilere yer verilirken Cihan İktisadiyatı başlığı altında da ülkelerin iktisadi durumları detaylı bir şekilde anlatılmıştır. Bu sayede Türk tüccarının Türkiye ve dünya piyasalarından haberdar olması sağlanmaya çalışılmıştır.
Derginin Tetkik ve Tetebbu kısmı makalelere ayrılmıştır. Bu kısımda özellikle Ahmet Hamdi’nin makaleleri yer almıştır. Bend-i İktisadi ve Makale-i Mahsusa bu bölümün ana başlıklarını oluşturmaktadır.
Dergi, zahire borsası, transit taşımacılık, limanların iyileştirilmesi, vergiler, yabancılarla rekabet gibi ticaretin temel konuları yanında o dönemde ticari hayatın işleyişini geliştirmek ve yapısal sorunlarını çözmek amacıyla hazırlanan kanun ve tüzüklere de yer vermiştir471.
MTTB’nin kuruluş amacının Türk tüccarı ile yeni kurulan devlet arasındaki iletişimi sağlamak olduğu daha önceki bölümlerde ifade edilmiştir. Birliğin, İstanbul. Ticaret ve Sanayi Odasının yönetimini eline geçirmesi ile Birlik İstanbul tüccarının resmî sözcüsü hâline gelmiştir. Bu sözcülük aynı zamanda tüccarın savunuculuğunu da getirmiştir. Gerektiğinde dergide hükümetin politikalarını eleştiren ve iktisadi meselelerin çözümü için devlete önerilerde bulunan yazılar bizzat Ahmet Hamdi tarafından kaleme alınmıştır472. Başar, yazılarında ülke zenginliklerini de tanıtmaya ve bu zenginliklerden gerektiği gibi yararlanılmasını sağlamaya da çalışmıştır. İktisadi kalkınma için teklifler sunmuştur473. Başar’ın yazılarına konu olan diğer bir konu da ülke iktisadiyatının değerlendirilmesi olmuştur. Değerlendirmeleri yaparak iktisadi hayatın daha iyiye gitmesi için tekliflerde bulunmuştur474. Başar’ın ekonomik görüşleri
471
Zekeriya Kurşun, İstanbul. Ticare.t ve Sanayi Odası Mecmuası (1. Sayısı 1923), İTO. Yayınları, İstanbul, 2007, s. Önsöz.
472
Bunlardan bazıları şunlardır: “Tütün Meselesi: İnhisarda ve Bandrolde Kaçakçılık”, İTSOM, Sene 41, Kanun-i Sani 1341 (Ocak 1925), S. 1, s. 649-654., “Kambiyo Meselesi”, İTSOM, Sene 40, Temmuz 1340 (1924), S. 8, s. 326-328., “İsmet Paşa.’nın Beyanatı – Reji Meselesi”, İTSOM, Sene 40, Ağustos 1340 (1924), S. 9, s. 417-419. “Yeni Kanunlar Münasebetiyle”, İTSOM, Sene 41, Mayıs 1341 (1925), S. 5, s. 869-871.
473
Başar, “Tabiat Servetlerimiz, Şimal-i Anadolu Ormanları”, İTSO, Sene 40, Nisan 1340 (1924), S. 6, s. 243-247. “İzmir. Üzüm ve İncirleri”, İTSOM, Sene 41, Haziran 1341 (1925), S. 6, s. 921-924. “İstanbul. Ticaret Limanı Olamaz mı?”, İTSOM, Sene 41, Temmuz 1341 (1925), S. 7, s. 1003-1007.
474
Başar, “1923 Senesi Hadisat-ı İktisadiyesine Umumi Bir Bakış”, İTSO, Sene, 40, Kanun-i Sani1340 ( Ocak 1924), S. 3-4, s. 157-167. “Büyük İstihsal Siyasetimiz ve Pamuk”, İTSO, Sene 41, Ağustos 1341 (1925), S. 8, s. 1093-1097. “İktisat Cephesindeki Muvaffakiyetler”, İTSO, Sene 41, Eylül 1341
bu dönemde fazla kimsenin ilgisini çekmemiş olsa bile yazdığı sert yazılar Ankara’da iyi tanınmasına sebep olmuştur.
Ahmet Hamdi’nin dergiye yüklediği başka bir misyon da Türkiye’nin yurt dışında tanıtılmasıdır. Derginin ilk sayısından itibaren Fransızca nüshası da yayına sunulmuştur. Bulletin de la Chambre de Commerce et d’Industrie de Constantinople adı ile çıkan Fransızca nüsha Türkçe nüshanın tercümesi şeklindedir475. Fransızca nüshanın yayınlanması ile birlikte oda mecmuası daha önceki yönetime getirilen eleştirilerin tamamını ortadan kaldırmıştır.
Ahmet Hamdi. Başar’ın mecmuadaki yoğun mesaisi İstanbul. liman inhisarını alma çalışmaları nedeniyle hafiflemiştir. 1926 tarihinden itibaren dergide yazısı çıkmamaya başlamıştır. İstanbul Liman Şirketinin umum müdürlüğüne getirilmesi ile dergideki görevinden ayrılmış olma ihtimali yüksektir.
3. 4. Liman Mecmuası476
Millî Mücadele’nin kazanılmasından sonra Ahmet Hamdi’nin Türk tüccarını ticari hayatta aktifleştirmek için çaba sarf ettiğinden yukarıda bahsetmiştik. Bu çabaları sonucu MTTB’de önemli çalışmalar yapmış, hatta İzmir İktisat Kongresi’ne birlik adına katılan heyette yer alarak alınan kararların Türk tüccarı için daha kârlı olmasını sağlamaya çalışmıştır.
Millî Mücadele’nin kazanılmasından sonra iktisadi alanda da bir millî mücadelenin yaşanması gerektiğine inanan Başar, yabancı tüccarları kârlı işlerden uzaklaştırarak bunların yerini Türk tüccarların almasını sağlamaya çalışmıştır. Bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkan ranttan da faydalanmak istediği açıktır. Başar, bu ranttan faydalanmak için arkadaşları ile birlikte Bahri Muamelat Türk Anonim Şirketini kurmuş ve İstanbul. Limanı inhisarını almaya çalışmıştır. Fakat Başar’ın şirketi tek başına inhisarı elde edememiştir. İstanbul Mavna ve Salpuryacılar Türk Anonim Şirketi, İş Bankası, Türkiye Sanayi ve Maadin Bankasının katılımı ile oluşturulan İstanbul (1925), S. 9, s. 1173-1178. “Ayın İktisat Hareketlerine Bir Nazar”, İTSO, Sene 41, Teşrin-i Sani 1341 (Kasım 1925), S. 11, s. 1339-1341.
475
Bkz: Bulletin de al Chambre de Commerce et d’Industrie de Constantinople, 39 Annêe, No 2, November 1923.
476
Liman İşleri İnhisarı Türk Anonim Şirketi inhisarı almıştır. Başar da bu şirketin umum müdürlüğüne getirilmiştir.
Başar’ın umum müdürü olmasından sonra şirketin yayın organı olarak Liman Mecmuası yayın hayatına başlamıştır. İlk sayısı Mayıs 1927 tarihinde çıkan dergi aylık olarak yayınlanmıştır477.
Ahmet Hamdi. Başar’ın dergide kendi ismi ile makalesi bulunmamaktadır. Fakat kendisinin rumuz kullanma alışkanlığı dikkate alınırsa dergide çıkan Elif H. kısaltmasının Ahmet Hamdi’nin kısaltması olabileceği ve bu rumuzla çıkan yazıların ona ait olabileceği tezi güçlenmektedir. Ayrıca Liman imzalı yazıların da şirketin umum müdürü sıfatını taşımasından dolayı Başar’a ait olduğu ön görülmektedir478.
İlk sayısında çıkan Liman’ın Maksad-ı İntişarı adlı makalede derginin amacı şu şekilde ifade edilmiştir:
“ ‘Liman’ mecmuası ise Türk ticaret-i bahriyesinin ve Türk limanlarındaki faaliyetin tevessü ve inkişafına yardım ihtiyacından
doğmaktadır. Mecmuamız, ticaret-i bahriyemizden gerek
limanlarımızdaki, gerek diğer Türk ve ecnebi limanlarındaki
faaliyetlerden bahsedecek, İstanbul. limanının ve diğer
limanlarımızın ticaret-i bahriyemizin, gemicilerimizin,
mücehhezlerimizin, hulasa denizle alakası olan herkesin
ihtiyaçlarına, dertlerine derman olacaktır. Büyük limanlar, başlı başına bir şehir, âlemdir. Bir limanda olup biten işler, yalnız arasıra yevmi gazetelerin bahs ettikleri kazalardan veya girip çıkan gemilerin umumi tonajından ibaret değildir. Orada vuku bulan her hadisenin memleketin iktisadiyatı ile azim alakası vardır. İşte “Liman” büyük küçük bütün bu hadiselerden bahs edecek. Hükümetimizin takip ettiği ticaret-i bahriye ve liman siyasetinin
477
Yaptığımız araştırmalar sonucunda derginin ancak dördüncü sayısına ulaşabildik. Fakat Murat Koraltürk tarafından bir kolleksiyonerin arşivi incelenmiş ve dergi sayılarının tamamı incelenerek bir dizin oluşturulmuştur. Biz de bu makalenin yol göstericiliğinden faydalandık. Koraltürk, “Liman Mecmuası.”, Müteferrika, Kış 2006, S. 30, s. 215-227.
478
zahiri, ticaret-i bahriyemizin liman işlerinin bir ma’kusu olacaktır. Bu gayeye hadim bütün yazılara sahifelerimiz açıktır.”479
Yazıdan anlaşıldığına göre dergi, ülkedeki ve dünyadaki liman işlerini tanıttığı gibi, vatandaşları da liman işleri hakkında bilgilendirmeyi hedeflemektedir. Derginin çıkması ile liman işlerinin şeffaf olarak yürütülmeye çalışılması ve halk üzerinde de bu tesirin bırakılmayı hedeflemiş olması ihtimali yüksektir.
15 Mayıs 1927 tarihinde yayın hayatına adım atan dergi, yedi sayı çıkmıştır. Ayda bir defa yayınlanan dergi, Kasım 1927’de son sayısını çıkararak yayın hayatına veda etmiştir480.
3. 5. Kooperatif Mecmuası481
Kooperatif, Ahmet Hamdi’nin Liman Şirketi müdürlüğü görevi devam ederken çıkardığı bir dergidir482. Atatürk ile çıktığı yurt gezisinden sonra fikirlerini Gazi’ye anlatma imkânı bulamayan Ahmet Hamdi, 14 Mayıs 1932 tarihinde bir rapor hazırlamıştır. Bu raporu Mustafa Kemal’e yolladıktan sonra haber beklemeye başlamıştır. Bu süreyi boş geçirmemek için de Kooperatif Mecmuası’nı çıkarmaya başlamıştır483. İlk sayısı 1 Haziran 1932 tarihinde yayınlanmıştır. İlk sayıda yer alan “Kooperatifçilik Ne İçin Çıkıyor?” başlıklı yazıda derginin amacı şu şekilde ifade