İşletme hedefleri ile faaliyetler ve süreçler arasındaki ilişki performans göstergeleri ile tanımlanır. Performans gösterge hedefleri ile yönetimden işletmeye; gösterge sonuçları ile işletmeden yönetime bilgi akışı sağlanır.
Performans göstergeleri, rutin faaliyetlere yönelik kararlar almada, faaliyetleri kontrol altında tutmada, planlamada; süreç ve faaliyetlerin etkinlik ve verimliliğini belirlemede ve işletme amaçlarına ulaşmayı sağlayacak şekilde işgörenleri motive etmede yöneticilere yardımcı olur.(Dhavahe, 1996)
Performans göstergeleri, belirli bir norm, hedef veya plan doğrultusunda faaliyet, süreç veya sistemin bütününün etkinliğini ve verimliliğini ifade eden değişkenlerdir. Her zaman her türlü faaliyet ölçülebilir. Ancak; belirli bir performans seviyesi standart olarak belirlenmeli ve karşılaştırma bu standart ile yapılmalıdır.
6.2.SÜREÇ PERFORMANS GÖSTERGELERİ
Süreçler, işletme girdilerinden başlayıp ürün yada hizmetin müşteriye teslimine kadar uzandığı için sitemin her aşamasının etkinliğini ve verimliliğini kontrol etmek için en iyi araçlardır. Bazen tüm sürecin, bazense süreci oluşturan faaliyetlerin verimliliği ve etkinliğinin ölçülmesi gerekir.
Faaliyet ve süreç hedefleri gerçekleştirildiğinde işletmenin ortak hedefleri de gerçekleştirilmiş olur. Performans göstergeleri belirlenirken, öncelikle işletmenin stratejileri ve hedefleri göz önüne alınmalıdır. Hedef ve göstergeler yönetim kademelerinden belirlenmeye başlanmalı ve aşağıya doğru genişletilmelidir.
6.2.1.Performans Göstergelerinin Sınıflandırılması
Performans göstergelerini iki temel sınıfa ayırmak mümkündür. Bu sınıflar, süreç performans göstergeleri ve çıktı performans göstergeleridir. Diğer bir sınıflamada performans göstergeleri etkinlik ve verimlilik göstergeleri olarak ikiye ayrılmaktadır.
Süreç performans göstergeleri, verimlilik kavramına karşılık gelmekte ve sürecin çıktıları üretirken ne kadar verimli çalıştığını, kaynakları ne kadar iyi kullandığını göstermektedir. Bu göstergeler, yatay ve dikey süreçleri ölçmek için kullanılabilmektedir. Örneğin sipariş alma, ürün kontrolü, müşteriye teslim ve bir ürünü pazara sunma süresi süreç göstergeleriyle ölçülebilecek bazı süreçlerdir. Süreç performans göstergeleri, daha çok faaliyetlere odaklanmıştır.
Çıktı performans göstergeleri, etkinlik kavramına karşılık gelmekte; çıktı hacminin ve özelliklerinin istenileni ne kadar karşıladığı göstermektedir.
Eğer performans göstergeleri yanlış belirlenirse kötü sonuçlara neden olurlar. İşletmenin stratejik amaçlarına ulaşmasını engellerler. İşletme birimleri arası çatışmalara ve yöneticilerin yaralı olmayan faaliyetler için zaman ve çaba harcamalarına neden olurlar.
Bu tip hataları önlemek için performansları değerlendirirken hem müşteri beklentilerini hem de süreç verimliliğini göz önüne almak gerekir. Süreç ve çıktı performans göstergeleri listelerinde müşteri beklentilerini karşılama oranı da yer almalıdır.
6.2.2.Performans Göstergelerinin Özellikleri
Performans göstergeleri, kolay anlaşılır, basit ve açık şekilde ifade edilmiş olmalıdır. Ölçülecek unsuru belirtmelidir.
Performans ölçümü için veri toplama kolay olmalıdır.
Performans göstergeleri işletme stratejileri ile uyumlu olmalıdır.
Performans göstergeleri uygulanacağı yönetim seviyesine uygun olmalıdır. Performans ölçüleri uygun olmayan davranış ve işlevsizlikleri teşvik
etmemelidir.
Mümkünse performans göstergeleri birey değil grup verimliliğini ve tekinliğini ölçecek şekilde belirlenmiş olmalıdır.
6.3.FAALİYET PERFORMANSI
Daha önce de değinildiği gibi süreç performans göstergeleri genellikle faaliyetlere odaklanmıştır. Bu göstergelerden yola çıkılarak süreç içerisindeki her bir
Faaliyetler hem mali hem de mali olmayan performans göstergeleri ile değerlendirilebilirler. Belli başlı faaliyet performans göstergeleri;
Faaliyetin birim maliyeti,
Faaliyetin gerçekleştirilme süresi, Faaliyetin çıktı kalitesi,
Faaliyetin esnekliğidir.
Her gösterge faaliyeti farklı bir bakış açısı ile değerlendirmektedir. Bu göstergelerden sadece birini kullanarak faaliyetin değerlendirilmesi yanıltıcı olacaktır. Faaliyet performans göstergeleri arasında sıkı ilişki kurulmalı ve tüm göstergeler kullanılarak faaliyet değerlendirilmelidir. Örneğin faaliyet süresi kısalmasının sonucunda faaliyet çıktı kalitesi kontrol edilmeli ve değerlendirme iki göstergenin sonuçlarına göre yapılmalıdır.
6.4.PERFORMANS GÖSTERGELERİ
Her işletme kendi sistemine uygun performans göstergeleri geliştirmelidir. Bununla birlikte genel kabul görmüş bazı performans göstergeleri listelenmiştir.
1) Yönetim Süreçleri
a) Bütçe-fiili sapma oranı
b) Kontrol faaliyetlerinin maliyetinin toplam maliyet içindeki payı c) Müşteri memnuniyet endeksi
d) Pazar payı
e) Reklam gideri/ciro 2) Ürün Geliştirme Süreci
a) Pazara sürme süresi
b) Tasarım maliyetinin tüm ürünlerin üretim maliyetine oranı c) Kâra geçme süresi
d) Yan sanayinin tasarıma katılım aşaması e) Hedef maliyet tutturma oranı
f) Yeni ürün piyasaya sürme sıklığı 3) Üretim Planlama Süreci
a) Stok devir hızı b) Stok gün sayısı
c) Üretim planı değişiklik sayısı d) Tahmin sapma oranı
e) Planlama süresi f) Ürün stok gün sayısı g) Kalite maliyeti 4) Malzeme Temin Süreci
a) Malzeme kaynaklı duruş oranı
b) Yan sanayi kapsamındaki yerli tedarikçi sayısı c) JIT kapsamındaki yerli tedarikçi sayısı
d) Zamanında temin edilen malzeme oranı e) Malzeme gereksinim planlama periyodu 5) Üretim Süreci
a) Kalite endeksi b) Yeniden işleme oranı c) Yarı mamul stok gün sayısı d) Üretim planına uyum oranı e) Makine duruş oranı
f) Kapasite kullanım oranları g) İş kazası sayısı
6) Satış ve Dağıtım Süreçleri
a) Zamanında işlenen müşteri siparişi sayısı b) Zamanında tahsil edilen müşteri ödeme sayısı
c) Zamanında teslim edilen mal yüzdesi
d) Satış personeli tarafından gerçekleştirilen satış kotası yüzdesi e) Dağım kanalı sok gün sayısı
7) Satış Sonrası Servis Süreci
a) Servis çağrısına cevap verme süresi b) Servis verilen ortalama makine yaşı c) Müşteri iade sayısı
d) İlk talepte sağlanan yedek parça oranı e) Yedek parça sok devir hızı
8) İnsan Kaynakları Yönetimi a) Personel dönüşüm hızı b) Personel memnuniyet indeksi 9) Teknoloji Yönetimi
a) Arge harcaması/ciro
b) Alınan teknolojik patent sayısı 10) Yan Sanayi Yönetimi
a) Malzeme fiyat artış oranı b) Yan sanayici sayısı c) Yerli yan sanayi oranı 11) Mali Kaynakların Yönetimi
a) Finansal oranlar b) Sermaye maliyeti c) Finansman gideri/ciro
7.BÖLÜM: ÜRÜN MALİYETLENDİRME